نویدهای اقتصادی مناطق آزاد شده قره باغ آذربایجان
مردم آذربایجان در یکی از به یاد ماندنی ترین و باشکوه ترین دوره های تاریخ خود زندگی می کنند. ارتش آذربایجان تحت رهبری و فرماندهی الهام علی اف رئیس جمهور این کشور، به آرزوی دیرینه مردم آذربایجان پایان دادند. وقت آن است که در مورد توانایی های اقتصادی این سرزمین ها که 27 سال از آذربایجان جدا شده و نام آنها در حافظه هر آذربایجانی باقی مانده است، بنویسیم. البته اهمیت تاریخی و فرهنگی این سرزمین ها برای آذربایجانی ها بسیار بالاتر از ارزش های اقتصادی است.
ارزش اقتصادی جدید حاصل از آزادسازی های این سرزمین ها در اقتصاد کشور، چندین برابر تمام هزینه های مالی دولت آذربایجان خواهد بود.
قره باغ یا قاراباغ به زبان ترکی آذربایجانیQarabağ و انگلیسی Karabakhبخشی از جمهوری آذربایجان است که شامل شهرهای آغدام، جبرائیل، فضولی، لاچین، کلبجر، قوبادلی، شوشا، زنگیلان، خان کندی، خوجالی، خوجاوند و آغدره (لغو شده) می باشد.
پتانسیل اقتصادی مناطق آزاد شده
اگر به پارامترهای اصلی پتانسیل اقتصادی سرزمین های اشغالی توجه کنیم، می بینیم که قره باغ کوهستانی (خوجالی، خوجاوند، خان کندی و شوشا) و مناطق اطراف آن لاچین، کلبجر، قوبادلی، زنگیلان، جبرائیل، آغدام (بیشتر مرکز منطقه و سرزمین)، فضولی (بیشتر مرکز منطقه و سرزمین) در طی سال های 1989-1993 توسط رژیم ارمنستان به اشغال این کشور در آمدند و منطقه به یک ویرانی خوفناک تبدیل گردید. بنابراین، بازسازی ها در آینده باید با نوسازی زیرساخت های مشترک (جاده ها، گاز، آب، برق، ارتباطات) آغاز گردد و سپس به پروژه های توسعه اقتصادی برویم.
1. عمران و راه سازی
2. معماری و شهرسازی
3. خطوط ارتباطی اعم از تلفن و موبایل
4. مراکز تفریحی و ورزشی و گردشگری
5. پتانسیل تولیدات صنعتی
6. منابع آب و سیستم آبیاری
7. منابع انرژی و تولید برق و الکتریسته
8. مراکز و چشمه های آب های معدنی
9. منابع صنایع غذایی و مایحتاج اهالی
10. استخراج منابع معدنی و فلزات گرانبها
چشم انداز طبیعی و ظرفیت های گردشگری منطقه
وجود چشم اندازها، مناظر مختلف طبیعی، گونه های نادر گیاهی و جانوری در منطقه آزاد شده قره باغ با وسعت حدود 246.7 هزار هکتار بزرگ ترین منطقه جنگلی قفقاز جنوبی است و مساحت مناطق طبیعی ویژه محافظت شده در کشور اکنون به 890،000 هکتار رسیده است که 42997 هکتار آن در این منطقه قرار گرفته که می توان به مناطق محافظت شده باسیت چای زنگیلان و لاچین اشاره کرد. مساحت این منطقه محافظت شده 107 هکتار است.
جنگل چنار این منطقه با قدمت 500 ساله در امتداد رودخانه 12 کیلومتر امتداد دارد. منطقه محافظت شده لاچین در سال 1961 در منطقه اشغال شده لاچین آذربایجان تأسیس شد. مساحت آن 21.4 هزار هکتار است. بز کوهی، گوزن، گراز وحشی، در این منطقه محافظت می شدند. در عین حال، طبیعت جذاب شهر شوشا در قره باغ برای گردشگری بسیارمطلوب بوده و گل "خاری بلبل" در منطقه شوشا در آذربایجان رشد می کند و نماد قره باغ است.
پتانسیل صنعتی
در دوران اتحاد جماهیر شوروی، قره باغ کوهستانی روابط بسیار نزدیک اقتصادی با مناطق قره باغ دشت و سایر مناطق اقتصادی آذربایجان داشت. راه های مواصلاتی و راه آهن از نظر اقتصادی این دو منطقه را به هم متصل می کرد. اشغال قره باغ کوهستانی توسط ارامنه و جدایی آن از سایر مناطق آذربایجان مشکلات بسیار جدی را برای جمعیت و اقتصاد منطقه ایجاد کرد. سالهای متمادی، اکثریت قریب به اتفاق شرکتهای مستقر در قلمرو قره باغ به لحاظ سوخت، مواد اولیه و ملزومات دیگر از مناطق آذربایجان فعالیت داشتند و بسیاری از آنها به عنوان شعبات شرکتهای بزرگ در باکو به شمار می رفتند.
در سال 1985، 8٪ از مواد اولیه پیله موجود در کارخانه بزرگ ابریشم در خان کندی تولید می شد و 92 درصد باقیمانده از مناطق دیگر آذربایجان تامین می گردید.
خان كندی، در سیستم حمل و نقل و ارتباطات از طریق راه آهن سراسری 392 کیلومتری، به بزرگراه های جمهوری آذربایجان متصل بود. به این دلیل خان کندی از عامل بسیار مهم در توسعه آینده منطقه محسوب می شود و طبیعتاً، سیستم حمل و نقل و ارتباطات یکپارچه که سالها در این اراضی فعال بود، اکنون در نتیجه تجاوزات ارمنستان نابود و فرسوده گشته است.
در این نوشتار از چهار منظر به پتانسیل صنعتی منطقه پرداخته می شود که آنها عبارتند از: منابع آب و سیستم آبیاری، انرژی، امکانات مواد اولیه صنعتی و معدنی غنی
منابع آب و سیستم آبیاری
تغییرات آب و هوای و کمبود آب یکی از مهمترین معضلات جهانی است. پوشیده نیست که منابع آب کشور به دلایل متعدد زیست محیطی و جغرافیایی در حال کاهش بوده و بیشتر منابع آبی این کشور در کشورهای همسایه قرار دارد.
در این زمینه، منابع غنی آب مناطق آزاد شده برای صنعت و کشاورزی کشور از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مخزن سرسنگ در سال 1976 بر روی رودخانه تارتار در منطقه آغداره (تارتار فعلی) ساخته شد. ظرفیت کل این سد 560 میلیون متر مکعب و ارتفاع سد 125 متر است. مخزن سرسنگ یکی از بلندترین سدهای کشور است. آزادسازی کامل منطقه آغداره آبیاری حدود 100000 هکتار از زمینهای شش منطقه کشور (تارتار، آغدم، برده، گورانبوی، یولاخ و آغجه بدی) را تأمین می کند. لازم به ذکر است که علاوه بر مخزن سرسنگ، مخازن دیگری با ظرفیت کلی 80 میلیون متر مکعب در منطقه آزاد شده وجد دارد که می تواند آبیاری 15000 هکتار زمین اضافی تامین کند.
علاوه بر این، سد خداآفرین در جبرائیل و زنگیلان باعث آبیاری 75000 هکتار زمین با برآورد ظرفیت 1.6 میلیارد متر مکعب را دارد.
همچنین تخمین زده می شود که تعداد 11 منبع آب های زیرزمینی در منطقه وجود دارد که، در حدود 1 میلیون و 968 هزار متر مکعب در روز برآورد می شود.
منابع انرژی
تولید اصلی برق در منطقه در زمینه ذخیره و تأمین آب است. نیروگاه برق سرسنگ یا نیروگاه تارتار یک نیروگاه برق آبی است که در سال 1976 در رودخانه تارتار در منطقه آغداره ساخته شده است. نیروگاه برق آبی، متشکل از دو توربین، هر کدام با ظرفیت 25 مگاوات، در حال حاضر در وضعیت نامناسبی قرار دارد. پس از ترمیم ایستگاه، می توان ظرفیت تولید را بیشتر و برای تأمین نیازهای برق مناطق اطراف استفاده کرد.
نیروگاه خدآفرین مطابق توافق نامه امضا شده بین ایران و آذربایجان در رودخانه آراز در حال ساخت است. بنابراین، در فوریه 2016، "توافق نامه بین دولت جمهوری آذربایجان و دولت جمهوری اسلامی ایران در زمینه همکاری در زمینه ساخت، بهره برداری، استفاده از انرژی و منابع آبی در رودخانه آراز"خدافرین" و نیروگاه های برق "قئز قالاسی" امضاء شده. ظرفیت کل نیروگاه های آراز می تواند به 280 مگاوات برسد. اجرای این پروژه ها می تواند سالانه 368 میلیون کیلووات ساعت برق برای آذربایجان به ارمغان بیاورد.
واضح است كه از نیروگاه های برق سرسنگ و خدافرین برای بهبود تأمین انرژی مناطق اطراف و بازگرداندن مناطق آزاد شده به طور فعال استفاده خواهد شد. به طور كلی، گنجاندن این نیروگاه ها در سیستم انرژی كشور نه تنها به معنای افزایش ظرفیت، بلكه تنوع جغرافیایی منابع، یعنی كاهش بار از طریق آبشرون، شیروان و مینگاچویر و همچنین افزایش سهم تولید انرژی جایگزین (تجدید پذیر) در كل تولید است.
امکانات آب های معدنی
تخمینا 6/39 درصد از کل ذخایر آبهای معدنی آذربایجان در مناطق آزاد شده قرار دارد. در این اراضی حدود 120 کانسار آب معدنی با ترکیبات مختلف وجود دارد که از اهمیت پزشکی بالایی برخوردار هستند. بعبارت دیگر به معنی تأمین 7805 متر مکعب در روز آب معدنی در این منطقه است.
در این میان، یوخاری و آشاغی استیسو در منطقه کالباجار، باغیرساغ، کشدک، ایلی سو، مینکند در منطقه لاچین، تورشو، سیرلان و سایر آب های معدنی در منطقه شوشا توجه ویژه ای را به خود جلب می کنند.
آبهای معدنی استیسو واقع در قلمرو منطقه کالباجار با ترکیب مطلوب گاز و مواد شیمیایی، دمای بالا و منابع طبیعی زیاد متمایز هستند. یک استراحتگاه بزرگ و یک کارخانه پر کردن آب معدنی در چشمه ایستیسو در دهه 1980 ساخته شد. این مرکز روزانه 800000 لیتر آب تولید می کند. چشمه معدنی ترش در 17 کیلومتری شهر شوشای آذربایجان واقع شده است.
بنابراین، منابع آب معدنی منطقه می تواند شرایطی را برای ایجاد تاسیسات جدید فرآوری در صنعت نوشیدنی، یک قطب مدرن در صنعت نوشیدنی / مثلث گردشگری / تفریحی ایجاد کند.
منابع صنایع غذایی
در نتیجه تجاوزات نظامی ارمنستان، در مجموع 1.7 میلیون هکتار از خاک جمهوری آذربایجان به اشغال این کشور در آمده بود. بیشتر این زمین ها برای پرورش انواع محصولات کشاورزی مناسب است. پردازش این محصولات باعث ظهور نیروهای جدید در صنایع غذایی و بوجود آمدن پایگاه تأمین مطمئن مواد غذایی خواهد شد.
امکانات صنایع معدنی / مواد اولیه
155 نوع از انواع مختلف ذخایر معدنی در این منطقه وجود دارد. 5 معدن طلا، 6 معدن جیوه، 2 معدن مس، یک معدن سرب و روی، 19 معدن سنگ نما، 10 معدن سنگ تراشه، 4 معدن مواد اولیه سیمان، 13 معدن از انواع مختلف سنگ ساختمانی، مواد اولیه برای تولید سودا، 21 معدن پوکه و خاکستر آتشفشانی، 10 معدن خاک رس، 9 معدن شن ماسه ساختمانی، 9 معدن گچ، انیدرید، یک معدن پرلیت، یک معدن ابسیدین، 3 معدن ورمیکولیت، 14 معدن سنگ غیر آهنی و تزئینی (عقیق، یشم، کاد، پفریتوئید و غیره) واقع شده اند.
این منطقه بلحاظ ذخایر مواد اولیه معدنی - صنعتی در این مناطق 132.6 تن طلا، 37.3 هزار تن سرب، 189 میلیون متر مکعب سنگ تراشه، 1 میلیون 526 هزار تن خاک رس، 18 میلیون و 432 هزار متر مکعب سنگ نما، 23 میلیون 243 هزار متر مکعب خاک رس، 57 میلیون و 965 هزار تن سنگ ساختمانی، 96 میلیون و 987 هزار تن شن و ماسه، 1898.4 تن جیوه، 4 میلیون و 473 هزار متر مکعب پرلیت، 2 میلیون و 144 هزار متر مکعب پوکه، 129 میلیون و 833 هزار متر مکعب سنگ آهک برای تولید سودا، 147 میلیون و 108 هزار تن سیمان مواد اولیه و سایر مواد معدنی مهم که برای توسعه اقتصاد اهمیت بسیاری دارد وجود دارد.
معادن مس و روی در کانسارهای مهمانا در قسمت شرقی قفقاز کوچک متمرکز شده است. معادن جیوه که در صنایع اهمیت ویژه ای دارد شوربولاغ و آغیاتاغ در منطقه کالباجار واقع شده است.
این مناطق از نظر انواع مختلف مصالح ساختمانی بسیار غنی است که از اهمیت زیادی در صنعت و ساخت و ساز آذربایجان برخوردار است. ذخایر زیادی از این مواد در چوبانداغ (140 میلیون تن آهک و 20 میلیون تن خاک رس)، شاهبولاغ (25 میلیون تن خاک رس)، بوی احمدلی (45 میلیون تن خاک رس) و در منطقه آغدم واقع شده است. همچنین، کانسارهای بزرگ سنگ ساختمانی در خانکندی و سنگ مرمر در هاروف قرار دارد.
جدول زیر مواد معدنی را به طور جداگانه برای مناطق اشغال شده فهرست می کند:
نام منطقه: نوع ماده معدنی
آغدره: طلا، سرب، روی، مس
شوشا: سنگ نما، خاک رس، سنگ های ساختمانی
خوجالی: خاک رس، سنگ نما، شن و ماسه
خوجاوند: سنگ نما، سنگ های ساختمانی
کلبجر: طلا، جیوه، سنگ تراشه، خاک رس، پرلیت، شن و ماسه، سنگهای ساختمانی، سنگهای نما، سنگهای غیر آهنی (ابسیدین، عقیق، پفریتویید، لیستونیت)
لاچین: جیوه، سنگ تراشه، سنگ نما، سنگ های ساختمانی، خاک رس، شن و ماسه، پوکه، ورموکولیت، خاکستر آتشفشانی، عقیق
قوبادلی: سنگ تراشه، خاک رس، سنگ های ساختمانی، سنگ نما، سنگ زینتی
زنگیلان: طلا، نقره، سنگ نما، سنگ آهک، خاک رس، سنگ های ساختمانی، شن و ماسه
جبرائیل: سنگ تراشه، خاک رس، ماسه، مواد اولیه سیمان، گچ، سنگ ساختمانی، پوکه، خاکستر آتشفشانی، سنگ های زینتی (یشم، عقیق)
فضولی: سنگ تراشه، خاک رس، شن و ماسه
آغدام: سنگ تراشه، سنگ نما، مواد اولیه سیمان، خاک رس، شن و ماسه
البته، در این مقاله اطلاعات مربوط به مواد معدنی بصورت موجز و مختصر بیان شده که در گام های بعدی نسبت به تکمیل آن اقدام بعمل خواهد آمد. لازم به ذکر است که طی 30 سال گذشته، این اراضی بطور کامل از طرف ارامنه به غارت رفته و بزودی نسبت به برپا کردن زیرساخت ها از طرف دولت آذربایجان گام های محکمی برداشته خواهد شد.
ارتباط با گروه مشاورین آذربایجان - اولدوز توریسم
دفتر تهران - ایران: 0098-21-66890689
پشتیبانی ایران: 0098-930-6905440
دفتر باکو - آذربایجان: 00994-12-3100482
پشتیبانی آذربایجان: 00994-55-8824921
پشتیبانی آذربایجان: 00994-55-2244678
www.UlduzTourism.com
نوشتن دیدگاه