پارک های ملی مجموعه های طبیعی با اهمیت ویژه بوم شناختی، تاریخی، زیبایی شناختی و دارای بخش های برای حفاظت از طبیعت و تحقیقات علمی می باشند که با هدف حفاظت از محیط زیست طبیعی، علمی، فرهنگی و غیره مورد استفاده قرار می گیرند.
پارکهای ملی واقع در قلمروی جمهوری آذربایجان توسط وزارت محیط زیست و منابع طبیعی اداره میشود. اولین پارک ملی در سال ۲۰۰۳ تأسیس شد. از آن زمان تاکنون 11 پارک ملی تأسیس شده است.
تاریخ پارکهای ملی
بعد ار تاسیس وزارت محیط زیست و منابع طبیعی در جمهوری آذربایجان، از سال ۲۰۰۳ تأسیس پارک های ملی شروع گردید. بدین ترتیب که در سال ۲۰۰۳ پارک ملی «زنگازور» بنام آکادمیک «حسن علی اف»، پارک ملی «شیروان»، پارک ملی «آغ گؤل»، در سال ۲۰۰۴ پارک ملی «هیرکان»، پارک ملی «آلتی آغاج»، در سال ۲۰۰۵ پارک ملی «آبشوران»، در سال ۲۰۰۶ پارک ملی «شاه داغ»، در سال ۲۰۰۸ پارک ملی «گوی گؤل» و در سال ۲۰۱۲ پارک ملی «سامور-یالاما» تأسیس شدند.
پارک ملی هیرکان
به منظور حفاظت از گونه های بیولوژیکی و توسعه مناطق طبیعی و حفظ محیط زیست با دستور رئیس جمهور آذربایجان پارک ملی هیرکان در 9 فوریه 2004 در مساحتی 21435 هکتار تاسییس گردید. سپس با توسعه آن به 18923 هکتار جمعا مساحت این پارک به 40358 هکتار رسید. پارک ملی در جنوب شرقی جمهوری آذربایجان، در مناطق لنکران و آستارا واقع شده است. این پارک ملی طبیعت منحصر به فرد کوه های تالیش و مناطق طبیعی اطراف آنرا پوشش می دهد. قسمت اعظم پارک ملی هیرکان را جنگلها و مجموعه ای از کوهها پوشانده است.
پارک ملی هیرکان به خاطر آثار طبیعی بی نظیرش نیز مشهور است. در این پارک بیش از 100 اثر طبیعی و فرهنگی وجود دارد. یکی از معروف ترین بناهای طبیعی جنگلی در نزدیکی روستای زونگولاش، منطقه آستارا واقع شده است. مجاورت این پارک ملی به دریای خزر و تنوع طبیعی، شرایط مطلوبی را برای توسعه اکوتوریسم و مطالعات محیط زیست در منطقه ایجاد می کند.
پارک ملی آغ گول (White Lake)
آغ گول از معروف ترین اکوسیستم دریاچه استپی آذربایجان و یکی از مناطق سکونت پرندگان مهاجر و بومی و سایر حیوانات می باشد. این پارک ملی به دلیل محل استقرار پرندگان در دریاچه نام آنها در "کتاب قرمز" اتحادیه بین المللی حفاظت از محیط زیست و همچنین "کتاب قرمز" جمهوری آذربایجان موجود بوده از اهمیت بین المللی برخوردار می باشد.
پارک ملی آغ گول به عنوان یک تالاب مهم و زیستگاه زمستانی گونه هایی از پرندگان مهاجر در تاریخ 25 مه 2001 در کنفرانس تالاب های بین المللی رامسر، به عنوان زیستگاه پرندگان آبزی، در فهرست این نشست قرار گرفت. این پارک ملی در منطقه آغجابدی و بیلقان آذربایجان واقع شده است. پارک ملی آغ گول در تاریخ 5 ژوئیه 2003، با دستور رئیس جمهوری آذربایجان، بعنوان منطقه ذخیره گاه طبیعی با مساحت 17924 هکتار به عنوان پارک ملی اعلام گردید.
پارک ملی آغ گول (دریاچه سفید) با خاکهای نیمه بیابانی، شور و پوشش گیاهی متناسب متمایز می باشد. گونه های گیاهی متخص به مناطق شوره زار از جمله پوشش های گیاهی زمستانی، گل مریم، توت سیاه وکاج و غیره در این پارک ملی وجود دارد. پرندگان موجود در این پارک ملی شاهین، لک لک های سیاه، پرندگان آبزی بزرگ، مرغ سلطان، سنجاب، عقاب دریایی دم سفید، انواع غاز و اردک های سرسبز وجود دارد.از جمله پستانداران این پارک می توان به گرگ، شغال، گراز وحشی، روباه، خرگوش و خفاش های مختلف اشاره کرد.
پارک ملی آلتی آغاج
پارک ملی آلتی آغاج با مساحت 11035 هکتار به دستور رئیس جمهوری آذربایجان در تاریخ 31 آگوست 2004 در مناطق خیزی و سیازن تاسیس گردید. هدف از تاسیس این پارک حفظ و ترمیم مناظر طبیعی، گیاهان و جانوران دامنه های جنوب شرقی قفقاز بزرگ، ایجاد شرایط برای گردشگری و تفریحی مجتمع های طبیعی و سازماندهی آموزش های زیست محیطی می باشد. رودخانه Atachay و تعدادی از انشعابات کوچک آن از قلمرو پارک ملی Altiagaj عبور می کنند. رودخانه آتاچای از ارتفاع 1870 متری کوه دوبرار سرچشمه می گیرد و به دریای خزر می ریزدو از آب آن برای اهداف آبیاری هم استفاده می شود. بیشتر قلمرو پارک ملی پوشیده از جنگل است. گونه هایی از درختان جنگلی در این پارک وجود دارد از جمله، بلوط قفقازی، ممرز قفقازی، راش شرقی، و توس همچنین درختچه هایی مانند زالزالک، توت سیاه، توت.
در پارک ملی آلتی آغاج پستاندارانی مانند گوزن، خرس قهوه ای، گراز وحشی، سیاه گوش، راکون، خرگوش، روباه، سنجاب، گرگ، قرقاول، قزل آلا، بلدرچین، عقاب وحشی، کبک، مرغ سیاه و سایر گونه ها مشاهده می شود.
پارک ملی آبشرون
پارک ملی آبشرون در تاریخ 8 فوریه 2005 به حکم رئیس جمهور آذربایجان در 783 هکتار در منطقه آبشرون باکو، بعنوان ذخیره گاه طبیعی و پارک ملی آبشرون تاسیس گردید. این پارک ملی در انتهای جنوب شرقی شبه جزیره آبشرون - در قلمرو شاه دیلی واقع شده است.
از ویژگی های این منطقه می توان به آب و هوای گرم معتدل، استپ های نیمه بیابانی و خشک اشاره کرد. گونه های جانوری پارک ملی آبشرون بسیار غنی است در این پارکه دوزیستانی مانند قورباغه های دریایی، قورباغه های سبز، لاک پشت های مدیترانه ای، لاک پشت های خزر، لاک پشت های قفقاز، کبک خزر، پا دراز، مارمولک های رنگارنگ، سنجاب، مرغ دریایی، قوهای سوت زن، غازهای خاکستری و سر قرمز، اردک های سر سبز، اردک های سیاه چشم سفید، واگهای بزرگ سفید، لک لک های خاکی، جوجه تیغی های دریایی و سایر پستانداران مانند غزال، گرگ، شغال، گربه های وحشی، راکون، خارپشت، روباه، گورکن، خرگوش همچنین گونه های مختلف ماهی وجود دارد.
پارک ملی شیروان
این پارک به دستور رئیس جمهور آذربایجان در تاریخ 5 ژوئیه 2003، در مساحتی 54373.5 هکتار در منطقه قاراداغ، سالیان و نفتچالا ایجاد گردید. هدف از تاسیس این پارک ملی حفظ مانظر نیمه بیابانی، غزال هایی که در "کتاب قرمز" جمهوری آذربایجان ثبت گردیده و همچنین گونه های مختلف جانوری و توسعه گردشگری این منطقه می باشد. قسمت اصلی منطقه شامل افسنطین، تپه های کوچک نیمه بیابانی شور و جلگه نیمه بیابانی شور است. پشته ها و تالاب های ساحلی باستان در مناطق خاصی به وضوح قابل مشاهده است.
پارک ملی زنگه زور به نام آکادمیک حسن علی اف
در تاریخ 16 ژوئن 2003 بنا به دستور رئیس جمهور آذربایجان، پارک ملی اردوباد در مساحتی 12131.0 هکتار از قلمرو اداری منطقه اردوباد ایجاد گردید و در 25 نوامبر 2009، با دستور رئیس جمهور، با الحاق اراضی شاهبوز، جلفا، مساحت پارک ملی اردوباد به 42797.4 هکتار توسعه یافت. با همین دستور، پارک ملی زنگه زور به پارک ملی آکادمیک حسن علی اف نامگذاری شد. بلندی های دامنه Zangazur ، با ارتفاع 3200 متر، از همه رشته کوه های موجود در قفقاز کوچک بیشتر می باشد. بلندترین قله آن، گمی قایا (قله کشتی- اشاره دارد به کشتی نوح نبی)، در این پارک ملی 3،906 متر ارتفاع دارد. بیشتر قلمرو پارک ملی زنگه زور کوهستانی است. آب و هوای سرد و تابستانهای خشک دارد. میانگین دما در ژانویه 10-3 درجه سانتی گراد و در جولای 25-10 درجه سانتی گراد است. میزان بارش سالانه 800-300 میلی متر است.
جمهوری خودمختار نخجوان به دلیل غنای گونه های جانور و پرندگان در جمهوری آذربایجان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در این منطقه 217 گونه پرنده وجود دارد که 15 گونه از آنها در کتاب قرمز ذکر شده است. از جمله:حواصیل اروپایی، عقاب دم سفید، عقاب، کرکس، مار خوار معمولی، شاهین و ...
در قلمرو جمهوری خودمختار نخجوان 12 گونه حیوانات شکاری وجود دارد که می توان گرگ، شغال، روباه، گورکن، گربه جنگلی و ... اشاره نمود. این پارک علاوه بر زیستگاه گیاهی و جانوری همچنین سرزمین آثار طبیعی و تاریخی غنی به شمار می رود.
پارک ملی شاه داغ
پارک ملی شاهداغ به دستور رئیس جمهور آذربایجان به تاریخ 08 دسامبر 2006 ایجاد شده است. مساحت آن در ابتدا 115895 هکتار است که 21014 هکتار آن ذخیره گاه طبیعی Ismayilli و Pirgulu است، 81797 هکتار زمین جنگلی دولتی در مناطق اداری Guba ، Gusar ، Ismayilli ، Gabala ، Oguz و Shamakhiقرار دارد و 13084 مرتع بلااستفاده در ارتفاعات آن مناطق واقع شده است.هدف از پارک ملی شاه داغ بازیابی، حفاظت و مدیریت اکوسیستم جنگلهای کوهستانی و مراتع، حفاظت از از گونه های بومی گیاهی و جانوری که در معرض خطر انقراض واقع شده اند همچنین حفظ و نگهداری حیوانات مهاجر فرامرزی، تنظیم ثبات مجموعه طبیعی، ایجاد شرایط مطلوب تر برای تحقیقات، توسعه بوم گردی مناطق با پتانسیل های وسیع گردشگری، تولید مثل و غنی سازی گونه های نادر گیاهی و جانوری و مواظبت از لایه حاصلخیز خاک می باشد.
پارک ملی شاه داغ به لحاظ گونه های مختلف جانوری بسیار غنی است. در اینجا پرندگان مانند قرقاول، مرغ سیاه، بلدرچین، پیراهن زرد، دارکوب، کلاغ، پستانداران مانند گوزن، گراز وحشی، خرس قهوه ای، شغال، خرگوش، سنجاب، گرگ، روباه، راکون و گربه جنگلی وجود دارد.
تنوع زیبایی طبیعی، غنای گیاه و جانوری موجب جلب و جذب تعداد زیادی از گردشگران داخلی و خارجی به این منطقه شده است.
پارک ملی گوی گل
پارک ملی گوی گل در تاریخ 1 آوریل 2008 با دستور رئیس جمهور در مساحتی 12755 هکتار اراضی جنگلی و طبیعی در مناطق اداری خانلار، گورانبوی و داش كسن ایجاد گردید. ذخیره گاه طبیعی گوی گل اولین ذخیره گاه تاسیس شده در سال 1925 در آذربایجان بوده و به دلیل چشم اندازهای طبیعی و دریاچه زیبا یکی از جاذبه های مهم گردشگری می باشد و شهرت جهانی دارد.
این پارک ملی در قسمت شمال شرقی کوه های قفقاز کوچک و در ارتفاع 3060-1000 متر از سطح دریا واقع شده است. این ذخیرهگاه برای حفاظت از منبع آب آشامیدنی دریاچه Goygol، انجام مطالعات علمی از گونه های مختلف گیاهی و جانوری رشته کوه های قفقاز کوچک تأسیس گردید.
پارک ملی سامور- یالاما
پارک ملی سامور- یالاما با دستور رئیس جمهور آذربایجان در تاریخ 5 نوامبر 2012 در قلمرو اداری منطقه خاچماز تاسیس گردیده است. مساحت جنگل واقع در این منطقه 11772.45 هکتار می باشد. هدف اصلی از تأسیس پارک ملی سامور - یالاما حفظ گونه های گیاهی بومی واقع در مناطق جنگلی ساحلی دریای خزر، گونه های از انواع ماهی هامانند ماهی قزل آلا و نگهداری از پرندگان مهاجر به این منطقه است.
پارک ملی قیزیل آغاج
پارک ملی قیزیل آغاج طبق فرمان رئیس جمهوردر تاریخ 26 سپتامبر 2018، در مساحتی 10390.89 هکتار از اراضی متعلق به ذخیره گاه طبیعی واقع در قلمرو اداری منطقه نفتچالا اختصاص تأسیس گردید. این ذخیره گاه طبیعی از نظر مساحت در کشور رتبه نخست را تشکیل می دهد. هدف از تأسیس این ذخیرهگاه حفاظت از پرندگان موجود در مناطق مختلف آذربایجان، افزایش تعداد آنها و بهبود بیشتر شرایط مطلوب برای اسکان آنها می باشد. ذخیره گاه طبیعی قیزیل آغاج از سال 1976 در فهرست مناطق تالابی کنوانسیون بین المللی قرار گرفته بنابراین یکی از ذخیره گاه های با اهمیت بین المللی شناخته می شود. خلیج بزرگ قیزیل آغاج در ساحل جنوب شرقی دریای خزر، در قسمت جنوب شرقی آذربایجان واقع شده است. بیش از 30 گونه ماهی در خلیج های بزرگ و کوچک قیزیل آغاج وجود دارد که می توان به شاه ماهی، کوتوم، ناخا، سوف، تیره، کفال، ماهی آزاد و سایر ماهی ها از اهمیت صنعتی برخوردار هستند اشاره کرد.
گردآوری: اولدوز توریسم