تاریخچه نوروز در آذربایجان

نوروز به عنوان جشنی ملی و دینی در کشور آذربایجان مانند ایران و برخی از کشورهای منطقه، همچون سنتی دیرینه در آغاز بهار جشن گرفته می شد. با وقوع انقلاب سوسیالیستی در اکتبر1917، به مرور برخی از جمهوری های منطقه قفقاز و آسیای میانه تحت سلطه شوروی در آمدند. طی فراز و نشیب هایی که از سال 1911 در آن منطقه اتفاق افتاد و منطقه آذربایجان ضمیمه خاک شوروی شد. در مارس 1918 حزب مساوات در باکو دست به قیام مسلحانه زدند و دو ماه بعد در تاریخ 27 مه 1918 شهر تفلیس و بعد شهر گنجه را به عنوان پایتخت خود انتخاب کردند و نام حکومت خود را جمهوری آذربایجان نام نهادند. با به وجود آمدن بحران های سیاسی و اقتصادی، این حکومت در 28 آوریل 1920 با اشغال شوروی سقوط کرد و کمیته انقلاب به رهبری نریمان نریمانف، که تحت حمایت حزب کمونیست شوروی بود، اعلام حاکمیت کرد و نام آن حکومت خود را «جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان» نهاد.

در طول دوران حکومت کمونیستی، نوروز به عنوان جشن ملی و مذهبی، فراز و نشیب بسیاری را به خود دید. در ابتدای دوران کمونیسم در شوروی، برگزاری جشن نوروز در آذربایجان از طرف بلشویک ها مجاز شمرده شد. اما به تدریج به خاطر ماهیت ضددینی حکومت شوروی، از سال 1928 مراسم نوروز به دلیل این که مراسمی مذهبی به شمار می آمد توسط حکومت دچار محدودیت هایی گردید و در 5 دسامبر 1936 به طور کامل ممنوع شد.
پس از مرگ استالین به تدریج محدودیت ها از جشن نوروز برداشته شد. از سال 1967 به بعد جشن نوروز با عنوان جشن بهار اجازه اجرا یافت اما این مجوز سه سال بیشتر نپایید و از سال 1970 دوباره برگزاری نوروز یا همان جشن بهار، ممنوع شد. از سال 1985 و با قدرت رسیدن میخائیل گورباچف، و با اتخاذ سیاست های گلاسنوست (فضای باز سیاسی) و پرسترویکا (اصلاحات اقتصادی) مردم توانستند جشن های 21 مارس را این بار نه با اسم جشن بهار بلکه با نام سنتی آن یعنی نوروز جشن بگیرند.
پس از استقلال جمهوری آذربایجان برای بار دوم در سال1991، جشن نوروز به عنوان جشنی ملی به رسمیت شناخته شد که همه ساله از 20 مارس شروع شده و تا پنج روز که تعطیل رسمی است ادامه می یابد.

آداب و رسوم نوروز

نوروز در آذربایجان در واقع از یک ماه قبل آغاز می شود. در ایران آخرین چهار شنبه سال را جشن می گینرد و به آن چهارشنبه سوری می گویند. در شب چهارشنبه در ایران، در کوچه و خیابان ها آتش روشن می کنند و مردم با پریدن از روی آتش، اصطلاحا زردی خود را به آتش می سپرند و سرخی آتش را که نماد زندگی است از آن می گیرند.
در جمهوری آذربایجان، مردم چهار چهارشنبه نزدیک به نوروز را جشن می گیرند. چهار شنبه اول را «سو چرشنبه سی» یا چهارشنه آب، دومی را «اود چرشنبه سی» یا چهارشنه آتش، سومی را «توپراق چرشنبه سی» یا چهار شنبه خاک، و چهار شنبه آخر را «یئل چرشنبه سی» یا چهارشنبه باد می گویند. این نامگذاری ها بنا به باور قدیم مردم شکل گرفته که معتقد بودند جهان از چهار عنصر آب، خاک، باد، و آتش تشکیل شده است. در «چرشنه بایرامی»، که بر خلاف ایران، سه شنبه شب ها برگزار می شود جوانان آتش روشن می کنند و دختر و پسر از روی آتش می پرند.
رسوم دیگری هم در گذشته میان مردم شایع بوده است که الان بیشتر به صورت نمایشی وجود دارد. یکی از این رسوم اصطلاحا «کاسا و کچل» نام دارد. کاسا (کوزه) نماد بهار است که لباس سبز می پوشد و کلاه سبز بر سر می گذارد و کچل نماد زمستان است که لباس آبی پوشیده و سر طاس اش نمادی از بی باری زمستان است. این دو برای هم رجز می خوانند و همراه با رجز خوانی این دو برای هم موسیقی نواخته می شود و تماشاگران دست می زنند و می رقصند. کاسا، در رجز خوانی پیروز می شود و بعد هر کدام از تماشاچیان هدیه ای به او می دهند و در آخر هم برای مردم در نوروز دعا خوانده می شود و مراسم به اتمام می رسد.
از دیگر رسوم مردم آذربایجان در نوروز، مراسمی است که اصطلاحا به آن «پاپاق آتماق» می گویند. پاپاق در ترکی به معنای کلاه است و این اصطلاح به معنای کلاه گردانی است. در این مراسم بچه ها کلاه به دست می گیرند و به در خانه همسایه ها می روند و همسایه ها در کلاه آن ها شیرینی هایی مثل شکربوره و شکلات و سیب می گذارند. فالگوش ایستادن که به آن «گولاخ فالی» می گویند هم در بین دختران در آذربایجان جاری است. دخترکان مخفیانه به سخنان همسایه گوش می دهند و بعد به مادرشان می گویند که شنیدم همسایه به فرزندش می گفت برو و چراغ ها را روشن کن. بعد دخترک از مادرش تعبیرش را می پرسد و مادر به او می گوید که سال آینده با روشنایی شروع خواهد شد.

در شب عید، سنت رنگ کردن تخم مرغ ها هم در آذربایجان پابرجاست. مردم تخم مرغ ها را به رنگ های سفید، آبی، سبز و زرد به عنوان نمادی از چهار فصل سال رنگ می کنند. در شب نوروز خانواده ها دور هم جمع می شوند و شام شب عید را که ماهی شکم پر است میل می کنند. در شب نوروز، بسیاری از مردم در حالی که سینی های سمنو که به آن سمنی حالواسی یا اصفهان حالواسی می گویند در دست دارند به گورستان ها می روند و سعی می کنند بهار را با یاد کردن از درگذشتگانشان آغاز کنند.

برای آشنایی با شرایط رزرو هتل در باکو کلیک کنید.

هفت سین

در آذربایجان هم سفره هفت سین گذاشته می شود اما هفت سین آن ها با هفت سین ما تفاوت هایی دارد و بر اساس زبان ترکی انتخاب شده است. هر کدام از این عناصر هفت گانه نشانه و نماد هفت نوع برکت هستند که مردم با گذاشتن آن در سفره عید، در واقع خواستار آن هستند که این هفت برکت در طول سال بر آن ها جاری باشد. این هفت عنصر عبارتند از:
سوماق: نمادی از آفتاب
سکه: نمادی از شانس
سبزه: نمادی از خلوص و خوشبختی
سوت (شیر): سلامتی و زیبایی
سمنو: نمادی از برکت و حاصلخیزی
سو (آب): نمادی از زندگی
ساری کوک (زردچچوبه): نمادی از شیرینی زندگی

غذاها و شیرینی های نوروز

شب عید، مردم در آذربایجان دور هم جمع می شوند و ماهی شکم پر میل می کنند. ماهی شکم پر از غذاهای سنتی آذربایجان است که معمولا ماهی سفید دریای خزر یا کپور را که داخل آن را از امعاء و احشا خالی کرده و از موادی مثل پیاز، گردو، کشمش، سبزیجات، و آلو پر شده در فر می گذارند یا سرخ می کنند و با تزئیناتی مثل لیمو و انار در سفره ها می گذارند.
شیرینی هایی مثل شکربوره، پاخلاوا (باقلوا)، و شور گوگال هم توسط مردم آذربایجان پخته و مصرف می شود. شکر بوره که معروف ترین شیرینی آذربایجان است از بادام، شکر، دانه هل، گندم، تخم مرغ، خامه ترش، کره، شیر، و خمیر تشکیل شده که درون فر گذاشته و پخته می شود.
پاخلاوا دیگر شیرینی معروف مردم آذربایجان است که از گردو، کره، تخم مرغ، گندم، شکر، گلاب، زعفران، و بادام تشکیل شده است. شکر بورا و باقلوا در محیط های عمومی شهر باکو، به همراه چای هم سرو می شود.

برای اطلاع از شرایط تور زمینی نوروز باکو کلیک کنید.

برای اطلاع از شرایط تور هوایی نوروز باکو کلیک کنید.

جشنواره های نوروزی در باکو

از سال ها پیش و بعد از استقلال جمهوری آذربایجان، مراسم عمومی نوروز با شور و شوق بیشتری در اماکن عمومی شهرها برگزار شده است. در باکو هم مانند دیگر شهرهای آذربایجان جشن های نوروزی در سطح شهر برگزار می شود. در روز اول عید، در پارک بلوار باکو نمایشگاه- بازاری برپا می شود و از کشورهای مختلف همچون ایران، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان و ترکیه محصولاتی به عرضه گذاشته می شود. در ایچری شهر، استیج های مختلفی قرار می دهند و خواننده های مختلف آهنگ های آذربایجانی را اجرا می کنند و مردم رقص آذربایجانی می کنند. در اطراف جایگاه موسیقی، بازارهایی هم برپا می شود و انواع شیرینی جات محلی، انواع کباب پخته و فروخته می شوند و چای در سماورهای ذغالی عرضه می شود تا اوقات خوشی را برای تماشاگران و مسافران رقم بزنند.

گروه گردشگری اولدوز توریسم