اطلاعات عمومی
موقعیت و وسعت:
این استان بزرگترین و پرجمعیتترین استان ناحیه شمال غربی ایران (آذربایجان) محسوب میشود. استان آذربایجان شرقی از سمت شمال به جمهوریهای آذربایجان و ارمنستان، از سمت غرب و جنوب غرب به استان آذربایجان غربی، از سمت شرق به استان اردبیل و از سمت جنوب شرق به استان زنجان محدود شدهاست. این استان دارای آب و هوای سرد کوهستانی بوده و کل محدودهٔ استان را کوهها و ارتفاعات تشکیل دادهاند. مساحت استان آذربایجان شرقی، ۴۵٬۴۹۱ کیلومتر مربع است که از این جهت، یازدهمین استان بزرگ ایران محسوب میشود. این استان محل اتصال دو رشته کوه مهم و اصلی کوههای ایران، یعنی البرز و زاگرس است و بلندترین نقطهٔ آن، قلهٔ کوه سهند است. مرکز استان آذربایجان شرقی، کلانشهر تبریز است. از شهرهای مهم و اقماری این استان میتوان به مراغه، مرند، میانه و اهر اشاره کرد.
آب و هوا:
تنوع آب و هوایی امروزه به یكی از جاذبه های گردشگری تبدیل شده است. دراستان ، آذربایجان شرقی وضعیت آب و هوایی بسیار متغیراست. به طوری كه درجه حرارت در برخی از ماه های گرم سال گاهی به 38 درجه سانتی گراد یا بیش ترمی رسد و برودت هوا درماه های سرد، گاهی به بیش از 20 درجه زیر صفر كاهش می یابد. رطوبت هوا نیز ازاواخر پاییز تا اوایل بهار زیاد می شود كه علت آن علاوه بر كاهش درجه حرارت، ورود توده هایی ازهوای سرد و مرطوب اروپاست كه با گذشتن از دریای مدیترانه وارد آسمان ایران می شوند. جنگل های موجود در آذربایجان شرقی حاكی از وجود آب و هوای گرم و مرطوب و زمین حاصل خیر در گذشته های دوراست.
امروزه آب و هوای استان آذربایجان شرقی به طوركلی سرد و خشک است ولی به علت تنوع توپوگرافیكی، از اقلیم های متفاوتی برخوردار است.
ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی
آیین ها و جشن های ملی:
شب چله ؛ شب چله طولانی ترین شب سال محسوب می شود و مراسم آن اغلب نوعی شب نشینی فامیلی و دوستانه است. در این شب نشینی انواع خوراکی های زمستانی یعنی خشکبار و شیرینی خورده می شود. خوردن میوه های بهاره و تابستانی که به ترفندهای مختلف تا اولین شب زمستان نگهداری شده اند، به نوعی اصرار بر وجود بهار و تابستان گرم و پر برکت است. پختن برنج سفید نیز در شب چله ی بزرگ یا یلدا نوعی جادوی سفید برای سفید روزی و نیکبختی در زمستان سیاه و سرد به شمار می رود.
بیشترین مراسم زمستانی به چله کوچک مربوط می شود که سخت ترین و سردترین روزهای زمستان را در بر می گیرد. در بیشتر روستاها و گاه مناطق شهری آذربایجان شرقی، آیین های مشترکی در این خصوص وجود دارد. بر افروختن آتش بر پشت بام ها و گاه تیراندازی یا سر و صدا کردن ، معمول ترین و رایج ترین آداب مربوط به چله کوچک است. گمان بر این است که با افروختن آتش و سر و صدا، پیرزن سرما یا «قاری نَـنـَه» ترسیده و فرار می کند.
چهارشنبه سوری
چهار آتش افروزی در چهار چهارشنبه به عدد رمزی چهار اشاره دارد. فیثاغورث عدد چهار را اصل و ریشه طبیعت جاودان می داند. چهار طبع انسانی، چهار عنصر حیات ، نشان از وجهی مهم و مثبت دارند که اگر چه به تدریج شکل گرفته، اما امر واحدی است.
بنابراین عدد چهار در این آیین، حکایت از چهار وجه طبیعت دارد که به تدریج عنصری واحد یعنی طبیعت، سال، مکان یا هر پدیده چهار وجهی را می سازند. به این ترتیب که اولین چهارشنبه منسوب به باد است و در آن نیز باد می آید. دومی خاک، سومی آتش و سرانجام آب که در این زمان از یخ بستن خاک کاسته می شود و زمین نفس می کشد. صبح آخرین چهارشنبه سوری مردم بر سر آب رفته و از روی آن می پرند و می خوانند:
آتیل ماتیل چرشنبه( عاطل و باطل شود چهارشنبه)
بختیم آچیل چرشنبه(بختم بازشود چهارشنبه )
اگر آب را نماد باروری بدانیم، آخرین چهارشنبه اسفند با باروری طبیعت همراه است. در روستاها معتقدند که چهارشنبه آخر سال، «چرشنبه خاتون» است. به همین دلیل زنان بالای اجاق خوراک پزی با آرد شکل زنی زیبا را می کشند و زیر آن یک آینه و شانه می گذارند تا وقتی چهارشنبه خاتون آمد سرش را شانه بزند. چهارشنبه خاتون تأکیدی بر بارور شدن زمین در آخرین روزهای اسفند است. در میان مردم آذربایجان شرقی ، هر یک از چهارشنبه ها نامی دارند.
مفصل ترین مراسم ، متعلق به آخرین چهارشنبه سوری است که در آن شب حتماً برنج سفید پخته و به همراه آجیل و شیرینی بر سفره می گذارند. پسران جوان یا نوجوان شالی برداشته و از سوراخ بالای بام خانه ( که عمدتاً برای تعویض هوا و خارج شدن دود تنور تعبیه شده) شال خود را پایین می اندازند. صاحبخانه نیز به فراخور حال خود، مقداری آجیل، شیرینی یا تخم مرغ در گوشه شال می بندد تا پسر آن را بالا بکشد. چنانچه پسر، خواهان دختر خانواده باشد، شال را بالا نمی کشد. چنانچه خانواده ی دختر راضی باشد، نشانه ای از دختر را به شال می بندند.
رسم شال اندازی در بیشتر نقاط آذربایجان رایج بود و هنوز هم در بعضی از روستاها انجام می شود.
صبح آخرین چهارشنبه ، زنان بر سر رود یا چشمه رفته ، کوزه ها را پر از آب می کنند. آنها خود زودتر ازهمه از روی آب می پرند، گاه دام ها را برای گذشتن از آب به سرچشمه یا رود می برند. از آبی که از آنجا آورده شده، برای خمیر کردن ، روشن کردن سماور و یا پختن غذا استفاده می شود.
از جمله مراسم دیگری که در این روز معمول است، فرستادن خوانچه ای از میوه و شیرینی برای عروس خانواده است. در شب چله نیز خوانچه ای نظیر همین فرستاده می شود.
خوردن هفت دانه ی روغنی، شیرینی یا غله نیز از مراسم رایج مربوط به چهارشنبه سوری در آذربایجان شرقی است. درست کردن هفت نوع خوراکی شیرین ( هفت لون) در این روز معمول است. در بعضی نقاط، شیرینی گلابیه، گردو، بادام، پسته، میوه، سیب، پرتقال و نخود و کشمش ، ترکیب هفت لون را تشکیل می دهند.
دو رسم جالب در آخرین چهارشنبه سال در آذربایجان شرقی دیده شده که حاوی نکات رمزی و نمادین بسیار است. در روستای قوریجان، زنان داخل پوست گردو، شمع روشنی می گذارند و آن را روی آب به صورت شناور رها می کنند. در همان حال پسرانی که نیت کرده اند، صبح زود در آب شنا می کنند. دومین رسم به عشایر کلیبر برمی گردد. آنها در چهارشنبه سوری ، صبح زود در دو نقطه مقابل یکدیگر با فاصله ای نه چندان زیاد از هم ، آتش بزرگی بر می افروزند و دام هایشان را از میان دو آتش عبور می دهند. پس از آن از آبی که از نهر آورده اند به حیوان ها می دهند
دین و زبان:
مردم استان آذربایجان شرقی دارای دین اسلام و مذهب شیعه هستند و اقلیت های مذهبی از قبیل ارمنی ها، یهودی ها و زرتشتی ها نیز دراین خطه زندگی می كنند و مجاز هستند آزادانه آداب و رسوم و مراسم های ویژه مذهبی خود را اجرا كنند.
.زبان امروزی ساکنان استان آذربایجان شرقی، ترکی آذربایجانی میباشد که در نقاط مختلف آن با لهجههای گوناگون تلکم میشود. زبان نوشتار و رسمی آذربایجان در بیشتر دورههای تاریخی آن، زبان آذربایجانی بودهاست. اکثریت قریب به اتفاق نوشتهها و آثار مردم این منطقه نیز در دورههای مختلف به ترکی ازربایجانی بوده است
موسیقی:
موسیقی سنتی آذربایجان؛ بازتاب مهم ترین وجوه و جوانب زندگی مردم است. درفولكلورموزیكال آذربایجان احوال و روحیات مردم گذشته این دیار با طرز بسیار لطیفی ترنم می شود. غم، شادی، هجران، وصال موفقیت*ها، شكست*ها و قهرمانی*ها همه و همه دراین گنجینه موزیكال متجلی است. شیوه بدیهه خوانی، روش نواختن، اجرا، آراستگی*های ملودیك و داشتن حالات ویژه مخصوص به خود هماهنگی و اسلوب خاص و پختگی و مطلوب بودن صداها از خواص جدایی ناپذیر موسیقی این مرز و بوم است. محققین و پژوهشگران؛ موسیقی آذربایجان را به پنج بخش عمده زیر تقسیم می كنند: 1-عاشق*ها(عاشیقلار)، 2- ترانه*های ملی و مقام ها (خلق ماهینلاری و موغاملار)، 3- موسیقی عزا و مذهبی (تعزیه موسیقی سی)، 4- موسیقی كار و تلاش روزانه (امك ماهینلاری) و 5- موسیقی عروسی و رقص*های مربوطه (توی دویون موسیقی سی). دستگاه ها و مقام های آذربایجان با داشتن زیر و بم*های به خصوص و حالات لطیف هر كدام گویای دریایی از تحولات درونی مردم هستند. آن ها مانند هزاران مروارید و جواهرات رنگارنگی هستند كه به طرز ماهرانه و به صورت مرتب به رشته كشیده شده باشند و خوانندگان بزرگی مانند مصطفی پایان، پروفسور بلبل، حاجی بابا حسین اف، عالیم قاسم اف و جبارقاریاغدی اوغلی توانسته*اند تاكنون مقام های موسیقی آذربایجان را به طوراستادانه*ای اجرا نمایند. ویژگی و مشخصات موسیقی ملی و سنتی و آذربایجانی در جهات و وجوه مختلفی متجلی می شود. قدیمی*ترین آلت موسیقی آذربایجان «ساز» است كه یكی ازآلات موسیقی كهن است كه قدیمی*ها به آن «قوپوز» می*گفتند و امروز به «ساز» معروف شده است. عاشق*های آذربایجان از دیرباز«ساز»می*نوازند و بعدها كمانچه «دایره» (قاوال) «قارانی» (كلارینت) «طبل»، «سرنا» و حتی بعضی سازهای ملل دیگرمانند: ویلن، قانون و پیانو نیز وارد موسیقی آذربایجان شد كه مورد استفاده عاشق ها قرار می گیرد. ترانه*های عامیانه، آوازها و افسانه*های حماسی- عشقی و اخلاقی نماینده روح هنری ملت ها و بیان گر تمام احوال و روحیات و درحقیقت صدای درونی هر قومی است
پوشاک:
امروزه استفاده از لباس های محلی و سنتی در بسیاری از نقاط ایران از جمله استان آذربایجان شرقی منسوخ شده و مردم از لباس های معمول شهرهای بزرگ استفاده می كنند ولی در برخی از مناطق استان چون: میان عشایر كوچ نشین و میان روستاییان استان آذربایجان شرقی استفاده از لباس های محلی توسط مردان و زنان عمومیت دارد. لباس های محلی ایل شاهسون و ارسباران یكی ازمهم ترین جاذبه های فرهنگی این ایل به شمارمی آیند. مردان ایل پوشاك اختصاصی ندارند، كت و شلوار و كلاه آنان معروف به كپیkepi یا كلاه ترك داری كه نظیر كلاه مردان گیلان است؛ تشكیل دهنده ی پوشاك مردان شاهسونی است. لباس بانوان ایل شاهسون هریك یادآور گوشه ای از پوشش مردم سایر مناطق ایران زمین است. روسری بانوان را چارقد گلداری تشكیل می دهد كه با یك كلاغی بسته می شود. پیراهن زنان ایل شاهسون از رنگ های متنوع و شاد تشكیل شده و بلند است. تنبان؛ شلیته ای است كه می پوشند و شبیه تنبان های بانوان گیلان، بختیاری و قشقایی است. جلیقه زنان شاهسون را پارچه های دوخته شده بدون آستین تشكیل می دهد كه روی آن ها سكه های طلا و نقره دوخته شده است و تعداد سكه ها نشان دهنده میزان ثروت خانواده است. زنان كفش های دست دوزی به پا می كنند كه در رنگ های متنوع و شاد تهیه شده اند. پوشش یاد شده در میان برخی روستاهای استان آذربایجان شرقی نیز متداول است
آذربایجان شرقی یکی از کانون های صنایع دستی ایران محسوب می شود. در این استان انواع فرش، قالیچه، جاجیم ، خورجین، گلیم، شال، گلیمچه، ظروف سفالی و سرامیک، اقسام سبد حصیری ، پارچه های پشمی و ابریشمی، سوزن دوزی، نقره سازی، قلاب بافی، حوله و پتوبافی، مفرش ( هر چیز گستردنی ) بافی، کفاشی و کفش دوزی و... موارد عمده صنایع دستی را تشکیل می دهند.
صنایع دستی برجسته استان شامل قالی بافی، گلیم بافی، هنرهای چوبی ( خاتم، معرق، منبت و سبد و حصیر بافی)، دستبافت های سنتی ( پشمی، ابریشمی، جاجیم بافی)، چاپ های سنتی ، شیشه گری، سفال گری، فلزکاری ( قلم زنی، حکاکی و ملیله دوزی) ، رودوزی ها( سوزن دوزی، پته دوزی، شکمه دوزی و گلابتون دوزی) ، نمدمالی، کتاب آرایی ( مینیاتور، تذهیب ) است. در اینجا تعدادی از انواع هنرهای دستی رایج در آذربایجان شرقی را نام می بریم :
قالی بافی، پارچه بافی، نقره سازی، سفالگری و سرامیک سازی، سوزن دوزی، سبد بافی
لی بافی، پارچه بافی، نقره سازی، سفالگری و سرامیک سازی، سوزن دوزی، سبد بافی
جاذبه های توریستی
جاذبه های مهم:
آسیاب خرابه
آلبوم تصاویر آسیاب خرابه یكی از زیباترین مناظر دیدنی آذربایجان شرقی است ، قبلاً در این محل یك باب آسیاب بادی وجود داشت كه با استفاده از این آبشار كار می كرد . اما در حال حاضر خرابه ای بیش از این آسیاب باقی نمانده است. به همین دلیل به نام آسیاب خرابه معروف شده است.
این تفرجگاه در حدود 27 كیلومتری علمدار گرگر ( هادی شهر ) قرار دارد و در نوار مرزی ایران و جمهوری آذربایجان در 5 كیلومتری روستای منجن آباد در حاشیه رود ارس واقع شده است
آبشار عیش آباد
آلبوم تصاویر ارتفاع این آبشار حدود 15 متر است و در قسمت كوهستانی میشو غربی در جوار روستای عیش آباد شبستر واقع شده است . حدود 300 متر مربع وسعت دارد و در جوار كوه و دره منظر بدیعی از زیبایی طبیعت را به نمایش گذاشته است
ارگ علیشاه
آلبوم تصاویر مسجد علی شاه یا ارگ علی شاه یا قلعه نظامی علی شاه یکی از بناهای بسیار مجلل و با عظمت در تبریز است . این عمارت به قرن 8 هجری برمیگردد. توسط تاج الدین علی شاه در وزیر معروف ایلخان مغول غازان خان بنا شده است
بازار تبریز
آلبوم تصاویر با قدم زدن در مرکز شهر تبریز به خصوص خ مطهری متوجه خواهید شد که این شهر ، شهری تجاری به شمار میرود . بازار تبریز که مربوط به قرن 15 میلادی می شود بازاری بزرگ با مساحت یک کیلومتر مربع می باشد. اگرچه از رونق و میزان خرید و فروش در این بازار کاسته شده ولی سبک معماری بسیار زیبا کاروانسراهای متعدد مسجد ها ، مدرسه ها به این مکان و این مجموعه تجاری شکوه و ابهت خاصی بخشیده .است
باغ ملی
آلبوم تصاویر پیش ار ترک شهر تبریز حتما باید از باغ ملی ، باغی در پایین تپه که اطراف آن پارک وجود دارد و دریاچه ای مصنوعی به وسعت 54.475 متر مربع شبیه باغ تخت در شمال شیراز یا قصر قاجار در شمال تهران وجود دارد
تالاب قوری گل
آلبوم تصاویر این تالاب در 40 كیلومتری غرب تبریز واقع شده و از نظر شرایط زیستگاهی برای پرندگان برای پرندگان آبزی بخصوص اردك سرسفید بسیار مناسب است و به عنوان تالاب بین المللی به ثبت رسیده است
جزیره کبودان
یكی از بزرگترین جزایر دریاچه ارومیه، جزیره كبودان است كه یك چشمه و یك قنات كوچك دارد. قسمت اعظم پوشش گیاهی آن را علفهای كوتاه، درختان پسته وحشی، سرو كوهی، بادام وحشی،شیرخشت و گوجه فرنگی تشكیل میدهد. این جزیره در شرق ارومیه با وسعت 3175 هكتار و در ارتفاع 1521متری قرار دارد. نوع ساحل آن سنگی و ماسهای است و برای شنا و ورزشهای آبی امكانات مناسبی دارد. درجزیره كبودان هزاران حیوان از انواع مختلف زیست میكنند كه عمدهترین آنها قوچ و میش میباشد
روستای کندوان
آلبوم تصاویر روستای تاریخی كندوان طبق آمار میراث فرهنگی در 22 كیلومتری جنوب اسكو در دامنه ی سر سبز كوه سلطان داغی و62 كیلومتری جنوب غربی تنبریز در میان دره ای با صفا كنار رود خانه ا ی پر آب به همین نام واقع شده است
قلعه بابک
آلبوم تصاویر قلعه بابك ، یكی از آثار زیبای قدیمی است كه در منطقه آذربایجان در نزدیكی شهر اهرو در شهرستان کلیبر قراردارد . بنا بر روایتها این قلعه منسوب به بابك خرمدین است كه در هنگام قیام بر علیه دستگاه خلافت عباسی در قرن سوم هجری ساخته شده است
کاروانسرای شاه عباسی
جاده تبریز- اهر(گردنه گویجه بئل به طرف اهر)، بعد از کاروانسرای گویجه بئل، کاروانسرای شاه عباسی
مسجد کبود
که در شمال خیابان امام خمینی واقع شده در قرن 15 میلادی بر اثر یک واقعه زلزله در تبریز از بین رفت.علی رقم ویرانه های گسترده این بنا اخیرا به طرز استادانه ای مرمت و باز سازی شده است . به علت کاشی های .آبی رنگ که در نمای بیرونی و درونی مسجد به کار رفته به عنوان فیروزه اسلام شناخته میشود
منطقه حفاظت شده ارسباران
منطقه حفاظت شده ارسباران با وسعت 72 هكتار در كناره های جنوبی رود ارس د رشهرستان كلیبر واقع شده و به عنوان مكان ذخیره بیوسفر در یونسكو به ثبت رسیده است و از ارزش های خاص گیاهی و جانوری برخوردار است
پارک ائل گلی
آلبوم تصاویر آدرس: خیابان ائل گلی
امکانات رفاهی: سرویس بهداشتی- بوفه- پارک بازی- قایقرانی- نمازخانه
تنها چهار کیلومتر پایین تر از جنوب تبریز واقع شده و مکانی دوست داشتنی و پاتوق افراد محلی در تعطیلات .آخر هفته می باشد
پارک جنگلی فندقلو
در 25 کیلومتری اهر- مشگین شهر بر فراز کوههای سرسبز روستای انداب قدیم واقع شده که بیشتر پوشش گیاهی آن درختان فندق می باشد . این جنگل انبوه بسیار زیبا مشابه پار ك به نظر میرسد
پل آجی چای
این پل از قدیمی ترین پل های تبریز است كه در شمال غرب این شهر بر روی " تلخه رود " قرار گرفته است . این پل با 16 دهنه به طول 100 متر و عرض 5 متر همواره بر اثر طغیان های تلخه رود و گاه نیز توسط متجاوزین به شهر تخریب گردیده و پس از چندی دوباره بازسازی شده است . نام این پل را اولین بار درمتون صفویه و در زمان شاه اسماعیل اول در " سفرنامه ونیزیان " می بینیم
پل خمارلو یا خدا آفرین
روی رودخانه ارس دو پل تاریخی به فاصلهحدود100 متر از یكدیگر بنا شده اند كه به نام خداآفرین مشهورند .اولین پل منسوب به قرن ششم هجری ( دوره سلجوقیان ) است . طول این پل 160 متر است كه 120 متر آن متعلق به ایران و 40 متر آن متعلق به جمهوری آذربایجان است
کلیسای سنت استپانوس
این كلیسا به یاد و احترام استفان ( یكی از حواریون عیسی مسیح ) كه در سال 36 میلادی در اورشلیم سنگسار گردید، استفان مقدس یا سنت استپانوس نامگذاری شده است. كلیسا در دامنه دره ای واقع در سه كیلومتری جنوب رودخانه ارس قرار دارد كه قبلاً روستایی به نام شام در این دره وجود داشته است و ساكنان آنرا ارامنه تشكیل می داده اند و به همین دلیل در گذشته به كلیسای شام نیز معروف بوده است.
رستورانها و مراکز خرید
رستورانها:
رستوران باغ زیبای اوبا : جاده تبریز-آذرشهر
رستوران باغ قیزیل باغچ : پلیس راه تبریز-تهران
رستوران بالیق : گلشهر
رستوران بام تبریز : تبریز، بالای پارک جنگلی و کوهستانی عینالی
رستوران سنتی چهارباغ : سه راهی سردرود
رستوران تبریز : تبریز، بزرگراه آزادی و سه راهی ارتش
رستوران چینی : تبریز، ضلع غربی بوستان رشدیه
رستوران ترکیه : تبریز، کوی ولیعصر
مراکز خرید:
پاساژ بزرگ آذربایجان: ارومیه، میدان خیام
پاساژ صدر: ارومیه، خیابان خیام جنوبی
پاساژ امیرکبیر: ارومیه، خیابان خیام جنوبی
پاساژ میلاد نور: خیابان استادان ، روبروی اسباب بازی فروشی الین