اطلاعات عمومی
موقعیت و وسعت:
استان سیستان و بلوچستان با وسعتی حدود ۱۸۱۷۸۵ کیلومتر مربع پهناورترین استان کشور میباشد، که با قرار گرفتن در بین ۲۵ درجه و ۳ دقیقه تا ۳۱ درجه و ۲۷ دقیقه عرض شمالی از خط استوا و ۵۸ درجه و ۵۰ دقیقه تا ۶۳ درجه و ۲۱ دقیقه طول شرقی از نصفالنهار گرینویچ، از نظر جمعیتی از کم تراکمترین استانهای کشور است. این استان از شمال به استان خراسان جنوبی و کشور افغانستان، از شرق به کشورهای پاکستان و افغانستان، از جنوب به دریای عمان و از مغرب به استانهای کرمان و هرمزگان محدود میشود.
آب و هوا:
آب و هوای سیستان و بلوچستان پدید آورنده ی چشم اندازهای جغرافیایی این ناحیه است. منطقه سیستان و بلوچستان با توجه به موقعیت جغرافیایی خود، از یک سو تحت تاثیر جریان های جوی متعدد مانند: جریان بادی شبه قاره ی هند و به تبع آن باران های موسمی اقیانوس هند است و از سوی دیگر تحت تاثیر فشار زیاد عرض های متوسط قرار دارد که گرمای شدید مهم ترین پدیده اقلیمی آن است
ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی
دین و زبان:
مردم استان سیستان و بلوچستان به زبان فارسی صحبت می کنند. لهجه ی سیستانی و بلوچستانی در این منطقه رایج است. نواحی شمالی استان سیستان و بلوچستان، به زبان بلوچی و نواحی جنوبی به زبان سیستانی گفت و گو می کنند.
مردم سیستان و بلوچستان پیرو دین مبین اسلام هستند. مذهب های متعدد، گویش های مختلف و نمود تعلقات قومی و قبیله ای از ویژگی های مردم نگاری این استان است. درسیستان بیش تر مردم شیعه اثنی عشری وعده ای نیز مذهب تسنن (حنفی) دارند، ولی در بلوچستان بیش تر مردم دارای مذهب سنی حنفی هستند
صنایع دستی:
گلیمبافی: عشایر مواد اولیه را از پشم دامهای خود تهیه مینمایند. رنگهای مورد استفاده در گلیم عمدتاً تیره و در زمینههای قهوهای، قرمز تیره مایل به قهوهای، آبی سیر و شتری و رنگهای روشن مثل زرد، سبز، كرم، قرمز، سفید است و در شكلگیری طرحهای بلوچی نقش به سزایی دارد. نقوش و طرحها عموماً راهراه، هندسی و محرمات است.دستگاه گلیمبافی به صورت افقی است و كمتر از دار عمودی استفاده میكنند و شیوه برپایی آن در سیستان با بلوچستان تفاوت دارد. یكی از انواع گلیم “سفره نان” است كه از رنگهای بیشتر روشن استفاده میشود. از بافت گلیم نوارهایی به عنوان مالبند، و مهار بند شتر - مانند سكه و آینهدوزی- نیز تولید میگردد كه تزیین آن بیشتر با خرمهره و صدف، منگولههای پشمی باقیمانده از مواد اولیه است. گلیم در ابعاد مختلف به عنوان زیرانداز، چادرشب، كناره، سجاده، جوال تولید می شود.
بوریا، سبدبافی، پردهبافی، توتن سازی: از دیگر هنرهای دستی استان بوریابافی (حصیربافی) و پردهبافی است. استفاده از این فن در پوشش سقفها در شهر سوخته به پنجهزار سال پیش برمیگردد. اكنون نیز حصیر در مساكن بومی منطقه به وضوح قابل رویت است. مواد اولیه حصیر در منطقة بلوچستان، از نوعی درخت خرمای وحشی به نام داز كه در كنار رودخانهها و مسیلها میروید، بهدست میآید. از برگ داز، انواع مختلف ظروف مایحتاج روزمره و زیرانداز در ابعاد مختلف تولید میگردد. گاهی جهت تزیین آنها از موی بز نیز استفاده میشود.از عمدهترین تولیدات حصیری میتوان به زیرانداز، جارو، سجاده، جای نان، صندوقچه وسایل آرایشی، لانه مرغ و انواع سبدهای حمل و نقل كالا، نگهداری خرما، پرده حصیری، پوشش سقف اشاره كرد.
زرگری: زرگری و نقرهسازی یكی دیگر از هنرهای دستی استان است. در اثر تغییرات زمان و عوامل متعدد دیگر، نقرهسازی، جای خود را به طلاسازی داده است. زرگرهای بلوچ از اقوام و طوایف مشخصی هستند كه علاوه بر جواهرسازی، انواع زیورآلات زنان بلوچ را با مهارت تهیه میكنند.زنان بلوچ مانند اغلب زنان مردم ایران از زیورهای بومی استفاده میكنند. زرگرهای محلی زیورهای طلا و نقره را با نقوش ساده هندسی و نمادین میسازند. این زیورها برای زینت سروگردن و گوش و بینی و دست و پا استفاده میشود. زیورهای بلوچی بیشتر شبیه زینتآلات مردم پاكستان و هندوستان است. دلیلش رفت و آمد زیاد بین ساكنین بلوچستان و قسمت غربی شبه قاره هند و پاكستان است.
سفالگری: پیشینه هنر سفالگری (سفالسازی) با توجه به اسناد و مدارك به عصر پارینه سنگی و پیش از تاریخ به مناطق باستانی بلوچستان میرسد. در شهر سوخته سیستان، 3200 سال قبل از میلاد، تولید سفال چشمگیر بود. از این میان سفال روستای كلپورگان حكایتی دیگر دارد.
سفالسازی در كلپورگان: این روستا در 25 كیلومتری شهرستان سراوان واقع شده است. ساخت سفال امروزه هم در این روستا به صورت كاملاً ابتدایی و به روش لولهای (كُویلْ-فتیلهای)، بدون لعاب و با نقوش سیاهرنگ، توسط زنان بومی، با دست انجام میپذیرد. این هنر نیز مانند دیگر هنرهای منطقه، به دلیل شباهت به سفالهای ماقبل تاریخ، از شهرت خاصی برخوردار، و طرفداران زیادی دارد. مواد اولیه آن كه دو نوع خاک است، توسط مردان تهیه میشودوپس از مخلوط نمودن به نسبتهای مورد نظر، به صورت دوغاب و سپس گل درآمده و در اختیار زنان هنرمند قرار میگیرد. ابزار كار بسیار ابتدایی است و هر كدام نام محلی خود را داراست یكی از این ابزارها بونو (bono) گل را روی آن قرار میدهند. شكل آن محدب و مدور است و با دست و انگشتان پا به چرخش درمیآید و به گل فرم میدهد. تولیدات سفالهای كلپورگان شباهت زیادی به سفالهای به دست آمده از حفاریهای مناطق باستانی در هزارة سوم پیش از میلاد سیستان و بلوچستان و كرمان، گیلان، مناطقی از كشورهای آسیایی چون هند، ژاپن و پرو دارد. و اغلب به شكل كاسه، كوزه، جام، قدح، پارچ، لیوان و … ساخته میشود.· اغلب ظرفهای ساخته شده دارای سرپوش است. برخی از سرپوشها به عنوان یك ظرف مستقل نیز كاربرد دارد. سرپوشی به صورت كاسة آبخوری ساده، و سرپوشی دیگر به صورت قدح به روی كاسهای بزرگ است كه به عنوان جامی برای تنقلات در پذیرایی از مهمان به كار میرود.
جاذبه های توریستی
جاذبه های مهم:
رودخانهها
1-رودخانه باهوكلات: این رودخانه پرآبترین رود این شهرستان میباشد.
2-رود بمپور: از ارتفاعات شرقی ایرانشهر سرچشمه میگیرد و عامل اساسی فعالیتهای كشاورزی در ناحیه ایرانشهر بمپور است.
3-رود كاجو: این رودخانه دائمی است و از شمال قصرقند جریان مییابد.
4-رودخانه كارواندر: از شعبات اصلی رودخانه بمپور است كه تاروستای كارواندر دارای آب جاری دائم است مازاد آب آن در این محل در بستر رودخانه فرو میرود و در پائین دست رودخانه مخصوصاً درمحل دامن در آغاز دشت ایرانشهر مجدداً از زیرزمین خارج میشود و همراه با چند شاخه كوچك به رود بمپور میپیوندد.
آثار و بناهاى تاریخى
مهمترین آثار باستانى و بناهاى تاریخى سیستان عبارتند از: رام شهرستان، زاهدان كهنه، شهر باستانى زرنج، شهر سابورى شاه، كندرك، شهر سوخته و ....
منطقه بلوچستان:
شهرستان ایرانشهر
قلعه قدیمى ایرانشهر، قلعه بمپور، تپههاى قدیمى و باستانى (دامن، محترم آباد، پیپ، فیروزآباد، راسك، مسكوتان).
شهرستان چابهار
آثار شهر تیس، مقبره سید غلام رسول، چاه باستانى پلان، قلعه نوشیروان، قصر قند، تپه جادختران.
شهرستان سراوان
تپه هاى باستانى، قلاع، (دزك، كوهك، سیب، گشت، زابلى) - درخت كهنسال سرو سرجو.·
جاذبه های توریستی چابهار
درجنوب شهرچابهار به دلیل موقعیت منحصر به فرد آن که تنها بندر اقیانوسی کشوراست منطقه ای وجود دارد که به ساحل صخره ای (دریای بزرگ) معروف است منظره برخورد موج و صخره و ارتفاع آب که گاه تا پنج مترمی رسد پس از برخورد با صخره های بلند اوج می گیرد انواع خرچنگها و لاک پشتهایی که در روی صخره ها همبازی موج اقیانوس و جدال موج وصخره اند و نسیم روح بخشی که در موج می پیچید و همه وهمه جلوه های نابی از طبیعت شاعرانه را به تصویر می کشند که هر بیننده ای را با شعر و ترانه پیوند می دهد. با پیشروی آب دریا فرسایش رسوبی سواحل دریای عمان به ویژه قسمتهای جنوبی شهرستان چابهار از چشم انداز بدیعی برخورداراست که به عنوان یکی از دیدنی ترین سواحل جنوبی ایران مانند آکواریوم طبیعی با انواع ماهی است این چشم اندازخارق العاده از چابهار تا گواتر امتداد دارد.·
1- تالاب لیپار
در 15 کیلومتری شهر چابهار و در مسیر جاده ساحلی چابهار - گواترودر تنگه ای صخره ای مشرف به دره های سبز و زیبا، آبگیری به طول 13 کیلومتر ایجاد شده که آبهای سرگردان اطراف را در خود جمع کرده است در این ابگیر گونه های مختلف بوته ها و درختچه های گز و چش با چشم اندازهای زیبا دیده می شود. وجود پرندگانی چون لک لک طاووسک ،تیهو ،حواصیل سفید و خاکستری،زیبایی آن را دوچندان کرده است.·
2- ارتفاعات فرسایش یافته
اشکال زیبا و طبیعی در برخی ارتفاعات که عوامل طبیعی آنها را به اشکال مختلف مبدل ساخته بسیار جالب و تماشایی است این رشته ارتفاعات بیشتر در مسیر جاده ساحلی چابهار- گواتر و چابهار – کهیر و چابهار - ایرانشهر به صورت پراکنده به چشم می خورد.·
3- گل فشان
درشمال غرب چابهار و در 20 کیلومتری روستای کهیر در مسیر تنگ گالک یک پدیده منحصر بفرد بنام گل فشان وجود دارد که نظیر آن فقط در 3 نقطه دیگر جهان دیده شده است و همواره از دهانه آن گل سرد طوسی رنگی تراوش می کنداین پدیده که به مرورزمان به یک تپه بلند تبدیل شده باپرتاب گل و متصاعد شدن گاز ازژرفای زمین نظر هر بیننده را به خود جلب می کند در اطراف آن هیچ گلی هیچ گیاهی رشد و نمو نمی کند.
4- روستای قدیمی تیس
روستای تیس در 9 کیلومتری شمال بندر چابهار و در دهانه خلیج چابهار قرار گرفته است در آثار مورخین سده های نخستین اسلامی از جمله مقدسی مورخ سده چهارم هجری از بندرتزیا تسی به عنوان بندر کوچک اما پر رونق و آباد یاد شده است که در مسیر راه دریایی کرانه های جنوبی ایران قرار گرفته و همچنین مرکز تجارت شکر ایالت مکران و گندم سیستان به شمار می رفته است.مناره سفید مسجد جامع تیس نیز نظرهربیننده ای راازدور به آن مکان می کشاند. ·
5- قلعه پرتغالیها
این قلعه در فراز تپهای مشرف بر جاده چابهار - تیس و در 6 کیلومتری شهر چابهار واقع شده است قلعه به ابعاد 59×34متر ساخته شده و مصالح به کار گرفته در ان آجر ، سنگ، گچ وساروج است.در ورودی در
قسمت شرق واقع شده است .قلعه دارای هشتی بزرگ با اتاقهای بسیار و ایوان اختصاصی ، آب انبار ،برج دیدبانی، چاه آب و..می باشد.آثار 2 برج دیدبانی بر بالای قسمت شاه نشین دیده می شود که 2 برج بصورت یک اتاق ایوان دار بر روی حجمی مکعب شکل پی سازی شده است . این برج احتمالا علاوه بر دیدبانی به صورت چراغ دریایی مورد استفاده بوده است.قدمت این قلعه به دوره اسلامی می رسد.
6- آرامگاه سید غلام رسول
این اثر فرهنگی ،تاریخی و مذهبی،در حاشیه ضلع غربی چابهار و با ارتفاع و گنبد بلند قرار گرفته است که در حدود 800 سال از قدمت آن می گذرد نمای بیرونی گنبد درروی بام 6 مناره کوتاه دارد که با گچ بریهای ساده به به شکل نیم دایره پی درپی قرار گرفته است.محراب و طاق نماهای آرامگاه دارای تزیینات جالبی است که با گچ اندود شده است همچنین نقاشیهایی از گل درروی دیوارهای محراب به صورت نقش برجسته جلب توجه می کند . برروی دیوارهای جانبی آرامگاه تزئینات هندسی و نقاشی های جالبی و جود دارد فرم نقاشیها وآثار داخلی آرامگاه مربوط به معماری دوره صفوی است. ·
7- تمساح پوز کوتاه
تمساح پوز کوتاه بر جسته ترین موجود حیات وحش چابهار محسوب می شود که درطبیعت این منطقه زندگی می کند . بخشی از زیستگاه اصلی این تمساح که محلی ها ان را گاندو می نامند در شهرستان چابهار و بخش دیگری درمحدوده شهرستان سربازقرار دارد.این تمساح که نادرترین انواع تمساح در جهان است در رودخانه سرباز زندگی می کند.
رستورانها و مراکز خرید
رستورانها:
رستوران هامون کنار: زابل، بزرگراه خلیج فارس، پارک ملت
فست فود ستاره آبی: زاهدان، تقاطع فردوسی و فرخی