اطلاعات عمومی
موقعیت و وسعت:
تهران بزرگترین شهر و پایتخت کشور ایران است. این شهر همچنین مرکز استان تهران و شهرستان تهران است. جمعیّت آن ۸،۴۲۹،۸۰۷ نفر است و هجدهمین شهر پرجمعیّت جهان به شمار میآید. مساحت این شهر ۷۳۰ کیلومتر مربّع است که به همراه توابع خود (استان تهران)، جمعیّتی برابر ۱۳،۴۲۲،۳۶۶ نفر و مساحتی برابر ۱۸،۸۱۴ کیلومتر مربّع دارد. این شهر یکی از بزرگترین شهرهای جنوب غربی آسیا و بیست و هفتمین شهر بزرگ دنیا است. شهر تهران، در شمال کشور ایران و جنوب دامنهٔ رشته کوه البرز واقع شدهاست. این شهر دارای یک شبکهٔ متراکم بزرگراهی و چهار خط فعّال مترو است که فقط در بهار سال ۱۳۹۰، ۱۲۹ میلیون مسافر را جابهجا کردهاند.
آب و هوا:
تهران از شمال به نواحی کوهستانی و از جنوب به نواحی کویری منتهی شده در نتیجه در جنوب و شمال دارای آب و هوایی متفاوت است. نواحی شمالی از آب و هوای سرد و خشک و نواحی جنوبی از آب و هوای گرم و خشک برخوردارند.
ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی
دین و زبان:
ساکنان اصلی تهران اقوام فارسی زبان بودند، البتّه در حال حاضر این شهر دارای اقوام مختلفیاست و عمدهٔ زبان محاورهای در این شهر فارسی است. ۹۸% مردم در این شهر زبان فارسی با لهجهٔ تهرانی دارند. ۲% مابقی اقوام ساکن تهران که مهاجر و در اقلّیّت هستند، عبارتند از: گیلک، مازندرانی، ارمنی، عرب، آذربایجانی، کرد و لر که زبان مشترک همهٔ آنها فارسی است.
ساکنان اصلی تهران اقوام ترک زبان بودند، البتّه در حال حاضر این شهر دارای اقوام مختلفیاست و عمدهٔ زبان محاورهای در این شهر فارسی است. 80% مردم در این شهر زبان ترکی با لهجهٔ ترکی فارسی تهرانی دارند. 20% مابقی اقوام ساکن تهران که مهاجر و در اقلّیّت هستند، عبارتند از: گیلک، مازندرانی، ارمنی، عرب، کرد و لر که زبان مشترک همهٔ آنها فارسی است.
صنایع دستی:
بیشتر صنایع دستی استان تهران عبارتند از: قلم زنی روی مس و برنج، خراطی و سبد بافی، خاتم کاری، شیشه گری، تراش و نقاشی روی شیشه، زیلوبافی، نقاشی روی چرم، قالی بافی و چاپ باتیک، سفال گری، حصیر بافی، ورنی بافی و دست بافی، جاجیم و گلیم، چنته، روبه پشتی، جوال، خورجین.
سوغات استان تهران
سبزی های کوهی و دوغ دماوند، سوهان شهر ری، انگور و کشمش شهریار
پوشاک استان:
پوشاک مردانه
سرپوش ها: شامل کلاه نمدی که کلاه لبه کوتاهی شبیه عرقچین است. کلاه حسن بیگی که لبه ای بلندتر دارد، کلاه نیمچه بختیاری، کلاه فراشی، کلاه بختیاری که قسمت بالای آن پهن و هر چه به دهانه می رسید جمع می شد، کلاه تخم مرغی که شبیه نصف تخم مرغ بود، کلاه پوستی، کلاه مقوایی، کلاه پهلوی، شال.
تن پوش ها: شامل پیراهن، شلوار، قوای مراد بیگی، قوای معمولی، سرداری، پستک.
پوشاک زنان
پوشاک زنان در دوره قاجاریه به شیوه دوره زندیه بود. در این دوره اغلب برای روبند پارچه سفید انتخاب می شد که بلندی آن در بیشتر مواقع تا زانو نیز می رسید. روی روبندو در جلوی چشم ها تکه های توری تعبیه می شود. پاپوش زنانه در دوره قاجاریه با دوره های قبل فرقی نداشت و عموماً نعلین و ساغری نوک برگشته استفاده می شد. طرح گالشی، کفش نرم پاشنه و خط دور کفش، معرف اندازه آن بود. سه خط کوچکترین و هفت خط بزرگترین شماره کفش به شمار می رفت. از کفش های فرنگی دوز زنانه نیز باید یاد کرد. پیراهن بانوان معمولاً از ململ سفید بود. ارخالق ها گاه تا ران نیز می رسید. این دامن را پرچین تهیه می کردند و آن را شلیته می نامیدند. نوعی دامن شلواری هم «تنبان» نامیده می شد. تنبان شبیه شلیته بود با این تفاوت که مانند شلیته وسط آن باز نبوده و از وسط دو قسمت جلو و عقب به هم دوخته می شد.
سرپوش: برای سرپوش نیز چهار قد توری به شکل چهارگوش بریده می شد. آنگاه به شکل مثلث آنها را تا می کردند و طوری آن را به سر می انداختند که زاویه قایم در پشت سر و دو گوشه دیگر بر روی سینه ها و در زیر گلو به هم می رسید و به وسیله گره زدن و یا سنجاق آن را بر سر محکم می کردند.
مراسم ها:
نوروز
جشن نوروز با آداب و رسوم ویژه ای همراه است:
حاجی فیروز
بر اساس نوشته عبدالله مستوفی، حاجی فیروز با خاک زغال و با دوده بخاری چهره خود را سیاه می کرد و کلاه شیپوری و یا استوانه ای بلند که از کاغذ یا مقوا بود بر سر می گذاشت و جامع رنگین چهل تکه که زنگوله هایی به آن دوخته شده بود، می پوشید.
چهارشنبه سوری
در این روز مردم آتش بازی می کنند و آش رشته یا به اصطلاح اهالی منطقه دماوند «کته را» می خورند. در این روز آتش افروخته می شود و از روی آن می پرند و می خوانند: زردی من از تو –سرخی تواز من.
پنجک یا پنجه
پنج روز آخر سال را که هوا سرد بود. پنجک یا خمسه مسترقه می گفتند. خطر یخ زدن محصولات در این چند روز وجود داشت. از این رو مردم به کوه می رفتند و جشن می گرفتند تا هوا بدتر نشود.
عید نوروز
در روز عید مردم به دید و بازدید می پردازند و لباس های نو و تمیز به تن می کنند. در گذشته بزرگترها به کوچکترها عیدی و تخم مرغ رنگی می دادند و عموماً شیرینی و تنقلاتی چون کشمش، مویز و نقل برای بازدید کنندگان ایام عید می آوردند. در روستاها مراسم عید دیدنی از خانه کدخدا یا سالخوردگان و بزرگان شروع می شد.
سیزده به در
در سیزدهمین روز فروردین، مردم سبزه ای را که پیش از فرا رسیدن عید در خانه سبز کرده اند. به صحرا می برند و آن را به آب روان می سپارند. غذای اصلی روز سیزده به در کوکو سبزی است. در این روز بازی های متنوع همراه با اشعار مناسب اجرا می شود.
تیرما سیزده
در شب 13 تیرماه در آهار مردم هر خانه دور هم جمع می شوند و به نقل داستان ها و قصه ها می پردازند و با دیوان حافظ فال می گیرند. نوجوانان نیز به پشت بام می روند و دستمالی را به ریسمان می بندند و به خانه ها می اندازند تا صاحب خانه کشمش، نخودچی، پول خرد در گوشه دستمال ببندد. در حوزه دماوند و فیروزکوه نیز مراسمی به نام «لال بازی» دارند.
نام گذاری
در شب ششم زایمان ولیمه می دهند و نام گذاری می کنند. در این مراسم عده ای از مردان و زنان برای شام دعوت می شوند. پیش از صرف شام بچه را بیرون می آورند و در بغل ریش سفید مجلس می گذارند و از او می خواهند برای نوزاد نامی برگزیند. آنگاه ریش سفید چند اسم روی کاغذ نوشته و آنها را لای قرآن می گذارد و اذان به گوش راست و اقامه به گوش چپ نوزاد می خواند. به دنبال آن یکی از کاغذها را از لای قرآن بیرون می آورد. او اسم را می خواند و بقیه برای تایید صلوات می فرستند.
آش دندانی
وقتی نوزاد شروع به درآوردن دندان می کند برای او آش دندونی درست می کنند تا دندان هایش راحت و سبک بیرون آید.
مکتب خانه
در گذشته مکتب دار ابتدا الفبا و هجی کردن را می آموخت. پس از آن شاگرد باید یک کله قند و انعامی از این نوع برای مکتب دار می آورد. از ابزارهای مکتب دار چوب و فلک بود که در باورها و ضرب المثل های عامیانه از چوب و جور استاد فراوان ذکر رفته است. مکتب دار از میان شاگردان یک نفر را به عنوان خلیفه (مبصر) انتخاب می کرد. وظیفه خلیفه این بود که امر به جارو کردن مکتب خانه کند، دستور خرید روزانه خانه مکتب دار را صادر کند و هر عید برای مکتب دار عیدی جمع کند.
چله
مردم شب اول چله یعنی شب یلدا را که طولانی ترین شب سال نامیده می شود، به شب نشینی و تفریح می گذارنند و آجیل، هندوانه، گندم برشته، گردو و کشمش می خورند و فال حافظ می گیرند.
نذری ها
از سفره های نذری که درتهران مرسوم بوده است، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
سفره حضرت رقیه (س): مهر الزمان نوبان می نویسد: نذر سفره حضرت رقیه متداول ترین و نیز از ساده ترین سفره های نذری است. زمان برگزاری آن دوشنبه، چهارشنبه، پنجشنبه و جمعه است و محل آن معمولاً در اماکن متبرکه چون امامزاده ها و مساجد است.
آجیل مشکل گشا: این آجیل عبارت از توت خشک، نخودچی، فندق، پسته، نقل، کشمش و بادام است که برای رفع گرفتاری ها و مشکلات نذر می کنند.
مولودی خوانی: یکی از مراسم زنانه پرطرف دار مولودی خوانی است.
ماه محرم
یکی از نشانه های عزاداری برای سیدالشهدا اجرای مراسم تعزیه است. تعزیه در آغاز ساده برگزار می شد و منظور از آن بیان احوال و مصایب خاندان اباعبدالله و واقعه غم انگیز کربلا بود. تعزیه خوانی در زمان ناصرالدین شاه با ساخت تکیه دولت به وسیله معیر الممالک به اوج خود رسید.
جاذبه های توریستی
جاذبه های طبیعی:
دریاچه تار: این دریاچه بعد از شهرستان دماوند و در 115 کیلومتری تهران قرار گرفته و از طریق مسیرهای فرعی قابل دسترسی است. این دریاچه شکلی شبیه به لوزی داشته و آب فوق العاده زلالی دارد و مناسب برای ماهی گیری می باشد. شیرین و خنک بودن آب دریاچه، در دسترس بودن روستاهای سبز و خرم، مجاورت نسبی چشم اندازهای دریاچه، کوه، رودخانه، چشمه، کشتزارها و باغ های روستاهای اطراف، سکوت و آرامش بی نظیر منطقه جلوه های زیبایی از شگفتی های طبیعت را به نمایش گذارده و از جمله مهم ترین محاسن ناحیه محسوب می شود. این منطقه دارای آب و هوای كوهستانی است كه در تابستان، هوای به نسبت خنک آن با بادهای مداوم و شدید در گذرگاه ها همراه است. ناحیه ساحلی دریاچه ها كه قابل استفاده اند از چند هكتار تجاوز نمی كنند. این ناحیه شبیه دالان دراز با دیوارهای شیب دار است كه چشم اندازی زیبا را به وجود آورده است.
دریاچه سد لار: این منطقه به دلیل نزدیكی به قله دماوند هوایی خنک و چشم اندازهایی زیبا دارد و ورزش های آبی مانند شنا و اسكی روی آب در این دریاچه امكان پذیر است.
دریاچه سد لتیان: این دریاچه در 25 كیلومتری شمال خاوری تهران قرار گرفته و با 330 هكتار وسعت روی رودخانه جاجرود ایجاد شده است. دریاچه علاوه بر زیبایی های طبیعی خود محل پرورش انواع ماهی ها نیز است. كرانه ها و پیرامون این دریاچه گردشگاهی گسترده است كه مردم از آن بهره می گیرند.
دریاچه سد امیركبیر: دریاچه سد امیركبیر، در كیلومتر 23 جاده كرج - چالوس در تنگه واریان است و اهمیت بسیاری در جلب گردشگران و گذران اوقات فراغت دارد، به ویژه آن كه این دریاچه نزدیک تهران است. وسعت دریاچه 4000 هكتار است و در مسیر رودخانه كرج تشكیل شده است. هوای پیرامون این دریاچه در تابستان ها خنک و مطبوع است و تعداد زیادی مسافر برای گردش و بهره برداری از چشم اندازهای زیبای آن به این منطقه می روند. در این دریاچه، فعالیت های ورزشی و تفریحی مانند: قایق رانی، ماهی گیری، اسكی روی آب و پرواز باكایت انجام می شود.
دریاچه آهنگ فیروز کوه: این دریاچه در كناره جاده فیروزكوه به سیمین دشت قرار گرفته و وسعت آن نیم هكتار است.
چشمه آب علی هراز: چشمه آب معدنی آب علی در شمال دهكده آب علی در 60 كیلومتری شمال شرقی تهران، در كنار بستر رودخانه مبارک آباد از زمین می جوشد. در گذشته، مظهر چشمه چندین بار تغییر مكان داده است. در حال حاضر آب چشمه با لوله به كارخانه بطری پركنی منتقل می شود و پس از بسته بندی به مصرف خوراكی می رسد. آب چشمه آب علی از گروه آب های بی كربناته كلسیک سرد با PH متمایل به اسید است و آهن و سیلیس نیز در آن وجود دارد. وجود آهن در تركیب آب چشمه به صورت پایدار به علت وجود Co2 و فشار در زیرزمین است كه پس از خروج از زمین بر اثر كم شدن فشار، Co2 آن به حالت ناپایدار و به صورت رسوب در می آید. از آن جا كه پركردن بطری ها با این آب، به خاطر رسوب موجود ایجاد اشكال می كند، در كارخانه عمل آهن زدایی نیز از آن صورت می گیرد.
چشمه گله گیله: این چشمه در بالاترین نقطه روستای شهرستانک در مسیر جاده كرج - چالوس قرار دارد و فاصله آن تا تهران در حدود 1000 كیلومتر است. ده شهرستانک در 12 كیلومتری جاده اصلی كرج واقع شده و با دو ساعت پیاده روی از آن می توان به قصر ناصری كه یادگار عهد ناصرالدین شاه است، رسید. این قصر اكنون محل توقف كوه نوردان است. در فاصله كمی از این بنای ییلاقی چشمه گله گیله قرار دارد كه یكی از پر آب ترین چشمه های منطقه است و از ارزش تفریحی بسیاری برخوردار است.
چشمه علی: تا سال 1319 كه نخستین استخر تهران افتتاح شد، مردم كم و بیش از چشمه علی (شمال ابن بابویه و غرب كارخانه سیمان ری) برای شنا استفاده می كردند، بعدها چشمه مكانی برای قالی شویی شد. پیشینه تمدن این ناحیه به 4000 سال پیش از میلاد می رسد. از این جا اشیایی مربوط به دوره خلفای اموی و عباسی و سلجوقیان به دست آمده است.
چشمه وله گچسر: این چشمه در جنوب باختری گچ سر و شمال باختری دهكده وله قرار دارد و فاصله آن تا هتل گچ سر دو كیلومتر است. آب چشمه از گروه آب های بی كربناته كلسیک گوگردی سرد است كه گوگرد آن از احیا سولفات حاصل می شود. این نوع آب ها در درمان بیماری های جلدی، مجاری تنفسی و روماتیسم ها موثرمی باشد.
چشمه قلعه دختر: این چشمه در 2 كیلومتری شمال باختر جاده تهران - آمل، در محل پل دختر، بین گردنه امام زاده هاشم و پلور به فاصله 50 كیلومتری تهران است. آب چشمه در بلندی های كوه میان رود در تنگه ای از زمین خارج می شود و به سوی جاده و سپس رودخانه سرازیر می شود. وجه تسمیه چشمه به خاطر قلعه ای به همین نام است كه در كنار آن قرار دارد. مظهر چشمه در زمین های آهكی تیره و سخت از دوره ژوراسیک دروان دوم زمین شناسی است. آب چشمه از گروه آب های بی كربناته كلسیک سبک و سرد و PH آن نزدیک به خنثی است. این نوع آب های معدنی برای بیماری های دستگاه گوارش، كبد و لوزالمعده مفید هستند.
چشمه شاهدشت کرج: آب معدنی شاه دشت در 35 كیلومتری جنوب كرج واقع شده وآب آن دارای سولفات سدیک و كلروره كلسیک سرد است. این آب ها در درمان بیماری های دستگاه تنفسی موثراند و به سبب داشتن ید، برای درمان بیماری گواتر نیز مفید می باشند.
چشمه البرز: این چشمه در 60 كیلومتری شمال خاور تهران در دهكده آب علی و در كنار جاده تهران - آمل از زمین می جوشد. در گذشته با احداث كارخانه ای از آب چشمه برای تهیه فرآورده هایی مانند دوغ و شربت استفاده می كردند. ولی اكنون این كارخانه بدون استفاده مانده و آب آن علاوه بر مصرف های محلی سرانجام به رودخانه ای كه از جوار كارخانه می گذرد می ریزد. آب چشمه آب علی از گروه آب های بی كربناته و سولفاته كلسیک منیزین آهن دارد و گاز دار و عاری از میكروب است. این آب از نظر درمانی دفع كننده مواد زاید است و روی كبد و مجرای صفراوی تاثیر می گذارد. همچنین به دلیل وجود آهن در تركیب آن، برای درمان كم خونی مفید است.
آبشار لار: یكی از جاذبه های مهم ناحیه لار، آبشار آن است كه در محلی در نزدیكی روستای وانا واقع شده است. این آبشار زیبایی خاصی دارد.
آبشار دوقلو: آبشار دوقلو که 2700 متر ارتفاع دارد در زیر پناه گاه شیرپلا قرار گرفته و یكی از زیباترین آبشارهای ناحیه شمیرانات و محلی مناسب برای رفع خستگی كوه نوردانی است كه به ارتفاعات صعود می كنند. این آبشار از ذوب برف بلندی های البرز به وجود آمده است. برودت آب آن تا حدی است كه حتی در تابستان هم نمی توان بیش از مدتی كوتاه در آن آب تنی كرد.
آبشار یخ كوه دماوند: یكی از مشهورترین آبشارهای یخی جهان است که زیبایی بسیاری دارد. یكی از جاذبه های مهم ناحیه لار، آبشار آن است كه در محلی در نزدیكی روستای وانا واقع شده است. این آبشار زیبایی خاصی دارد.
آبشار سنگان: این آبشار در انتهای جاده کن - سولقان در روستای سنگان است اوج شکوه این آبشار فروردین واردیبهشت است.
آبشار پیچ ادران: از جمله آبشارهای فصلی دراطراف تهران است که ازذوب برفها در بهار و تابستان پدید میآید و در 15کیلومتری جاده کرج - چالوس واقع است.
سایر آبشارها ی استان تهران: شکرآب در میگون تهران – اوسون در منطقه دربند تهران
دره کن سولقان (شمال شرقی تهران) هملون، وزباد ،کشار، آهنگرک، دو چناران، وارنگرود، کردان، واریان ارنگه، اوشان فشم، دره چالوس و اوین.
دره دو چناران: دره حصارک فرحزاد در شمال غربی فرحزاد قرار دارد که دره ای طولانی با دیدگاههای متنوع، باغ ها· چشمه ها و مسیری پرافت و خیز و مناسب برای راهپیمایی است که از مسیر می توان به امامزاده داوود رسید.
دره هملون: دره کوچک و کمی صخره ای در 30 کیلومتری جاده جاجرود بعد از روستای میگون پس از پل آهنی، واقع است و دارای آب و هوای بسیار سرد درفصل بهار و اوایل تآبستان است.
دره آهنگرک: این دره در غرب آبادی میگون،5 کیلومتر بالاتر از بخش فشم حدفاصل حاجیه افتآب کوه و کوه آهنگرک با مزارع و درختان سرسبز وبسیار نزدیک به بخش میگون از جمله محیط های مناسب برای گردش یک روزه است.
دره وزباد: در شمال گلآبدره شمیران در مکانی سراشیبی در زیردامنه های صخره ای قله سه هزارو صد متری اسپیلت قرار دارد و دارای تعدادی چشمه کوچک است
منطقه حفاظت شده ورجین: شكارگاه حفاظت شده 28 هزار هكتاری ورجین در 15 كیلومتری خاور تهران قرار دارد كه دسترسی به آن از مسیر جاده لشگرک امكان پذیر است و شكاردر آن ممنوع است. برای گردش های یک روزه در آن، داشتن وسایل اتراق لازم است.
پارک ملی خجیر و سرخه حصار: پارک ملی خجیر و سرخه حصار در ارتفاع 1547 متری از سطح دریا قرار دارد و میانگین حداكثر ارتفاع آن 2600 متر و حداقل آن 1450 متراست. اما بیش تر نقاط این ناحیه در ارتفاع كم تر از2000 متری قرار دارند. تمام این ناحیه به جز بخش شمال خاوری آن، جزو مناطق حفاظت شده هستند. مساحت پارک ملی سرخه حصار 9380 هكتار است كه تحت كنترل و حفاظت سازمان محیط زیست قرار دارد. آب و هوای این منطقه نیمه خشک است و اختلاف درجه حرارت روز و شب در آن بالا است. متوسط باران منطقه 305 میلی متر، متوسط حداكثر درجه حرارت سالانه آن 9/18 درجه سانتی گراد و متوسط حداقل آن 1/9 درجه سانتیگراد است. مهم ترین شبكه آب های سطحی كه در این ناحیه جریان دارد، رودخانه جاجرود است كه پس از سد لتیان، در حاشیه منطقه جریان پیدا می كند و در شهرک پارچین از منطقه خارج می شود. رودخانه های این منطقه در طول مسیر خود از بیشه زارهای انبوه و باغ های پر درخت می گذرند كه زیستگاه انواع پرندگان مهاجر در زمستان می باشند.
منطقه حفاظت شده لار: این منطقه در شمال و شمال شرقی تهران و در فاصله 90 کیلومتری آن قرار دارد. منطقه لار به علت غنای ساختار های طبیعی گونه های مختلفی از حیات وحش مانند قوچ – میش – پلنگ – گراز – روباه و شغال· و 97 گونه پرنده و انواع خزندگان را در خود جای داده· و از گستره بسیار متنوع گیاهی نیز برخوردار است.
پارک ملی كویر: پارک ملی كویر نمونه ای از اكوسیستم های خشک و بیابانی است كه مقدار باران ناچیز آن، اجازه فعالیت های كشاورزی را نمی دهد، این پارک دارای مجموعه گیاهی و جانوری ویژه ای است كه به طور شگفت آوری با منابع ناچیز و محدودیت های زیستی محیط خود سازگار است· این پارک دارای گونه های متنوع است و پوشش گیاهی آن در دشت های هموار و كوهستان ها، زیستگاه هایی بسیار مناسب برای زیست وحوش مختلف فراهم كرده است. اراضی مسطح این پارک با پوشش گیاهی كویری و نیمه كویری، زیستگاه پستاندارانی مانند پوزپلنگ و گورخر است. بخش های كوهستانی آن نیز با پوشش گیاهان استپی دارای تعداد قابل توجهی وحوش كوه زی مانند كل، بز، قوچ و میش است.· پارک ملی كویر مجموعه با ارزشی از ذخایر گیاهی و جانوری متنوع و نیز آثار فرهنگی و تاریخی، مانند كاروان سرای شاه عباسی (قصر بهرام) و باقی مانده آثار حرم خانه و عین الرشید می باشد. پارک ملی و منطقه حفاظت شده كویر باختر كویر مركزی و خاور دریاچه نمک قرار دارد.
غار یخ مراد: این غار در مسیر جاده تهران - چالوس در منطقه گچ سر و در جایی مصفا به نام آزادبر قرار گرفته است. غار یخ مراد از عجایب غارهای جهان به شمار می آید. زمستان های گرم و تابستان های بسیار سرد دارد و دارای قندیل های آهكی و یخی است. برودت درون غار به اندازه ای است كه تا ماه خرداد هم می توان قندیل های یخ را درآن دید. در فصل بهار، گیاهان معطر كوهستانی محوطه بیرون غار را می پوشانند كه این برای بازدید كنندگان از غار بسیار دیدنی است.
غار بورنیک: این غار در جاده دماوند - فیروز كوه نزدیک روستای هرانده واقع شده است. در فصل تابستان هوای درون غار بسیار خنک و دل پذیر است.
غار رود افشان: این غار در دهكده رود افشان شهرستان دماوند و در كوهستان البرز مركزی واقع است. غار رود افشان در مسیر راه كوه نوردانی است كه به ارتفاعات منطقه صعود می كنند. درون غار پوشیده از مواد آهكی است كه به صورت قندیل هایی از سقف غار آویزان شده است. همچنین در داخل غار چاله هایی وجود دارد كه آبی زلال از دل صخره های سنگی آن بیرون می آید. ارتفاع غار به اندازه ای است كه به آسانی می توان در آن حركت كرد.
غار گل زرد: غار گل زرد در دشت زیبای لار واقع شده و هر ساله میزبان كوه نوردانی است كه قصد درنوردیدن ارتفاعات دماوند را دارند. سطح درون غار، پوشیده از استالاكتیت (چكیده) و استالا گمیت (چكنده) است كه به شكل قندیل هایی از سقف و كف آن نمایان شده اند. همچنین سطح غار پوشیده از كربنات كلسیم است كه با روشنایی فانوس كوه نوردان كه بر آن ها می تابد،
غار اینهون: غار اینهون در جاده فیروز کوه نزدیک زرین دشت قرار دارد. ابتدای ورودی این غار در گذشته ساختمانی وجود داشت که اکنون دیواره قسمتی از آن برجای مانده است. پشت این دیوار گودالی وجود دارد که پس از عبور از آن به تالار بزرگی ختم می شود.
غار بزج: این غاردر طالقان در 120 کیلومتری شهر تهران واقع است. در گذشته از این غار به صورت پناهگاه استفاده می شد. این امر از دروازه، دیدگاه و نیز محل نشیمن و استراحتگاهی که در غار وجود دارد، مشهود است. طول غار 25 متر است.
غار کله سنگ: این غاردر کوه های طالقان داخل کوهی به همین نام نزدیک روستاهای «سوهان» و «آرتون» واقع است. دهانه غار تنگ است و درون آن منابع آب های زیرزمینی دیده می شود. طول غار 85 متر است و از سنگ چین های دستی درون غار استنباط می شود که این غار در ادوار پیش از تاریخ مورد استفاده انسان ها بوده است.
غارهای هیو: در هشت کیلومتری هشتگرد به قزوین، سه غار به فاصله تقریباً 15 متر از یکدیگر در دامنه کوه قرار دارند. طبق مطالعات انجام شده این احتمال وجود دارد که غارها مربوط به دوران پارینه سنگی باشد.
غار لالون ( لالان): در جنوب غربی روستای لالون از توابع ساوجبلاغ، در ارتفاع 400 متری در دل صخره های مرتفع، دهانه یک غار وجود دارد. داخل غار نشانه دودخوردگی فراوان به چشم می خورد که خود نشانه سکونت افراد در زمان های دور است. در سمت شمال غار یک پناهگاه صخره ای وجود دارد که در آن خرده سفال های لعاب دار ساده اسلامی از دوره سلجوقی و ایلخانی به چشم می خورد.
یخچال حصارک کوچک: این یخچال که کاملاً سالم مانده در ابتدای ورودی روستای حصار کوچک در جنوب جاده آسفالته و در جنوب شرقی شهرستان ورامین واقع شده و با شهر ورامین حدود 17 کیلومتر فاصله دارد. ورودی یخچال در جهت شمال قرار دارد و دارای طاق هلالی است. در جهت غربی و شرقی نیز دریچه های کوچکی وجود دارد که احتمالاً از طریق آن ها، یخ های جمع آوری شده را به درون یخچال می ریختند.
یخچال علی آباد: در روستای علی آباد ورامین، مجموعه ای از تأسیسات تاریخی وجود دارد. علاوه بر آب انبار، این مجموعه شامل یخچال و دیوار برای آب بستن پشت آن، یخ بستن و سپس انتقال یخ به درون یخچال است. یخچال از اتاقی با پلان دایره و مصالح آجر و خشت و گل تشکیل شده که قسمت فوقانی آن کاملاً فروریخته است. راه ارتباطی به مخزن یخچال به وسیله یک سری پله که در اتاقی با ابعاد تقریبی 4×4 متر در انتهای آب انبار قرار دارد، امکان پذیر است
قله دماوند: قله5671 متری دماوند به عنوان سمبل عظمت و استواری ایران، با دارا بودن اقلیم كوهستانی و ییلاقی و چشمه های آب گرم و مناظر و چشم اندازهای بدیع و زیبا همواره جاذب توریست بوده و جمعیت های ساکن زیادی را در دامنه های خود جای داده است. قله مشهور دماوند بلند ترین قله رشته كوه های البرز است که در 35 كیلومتری شمال شهر دماوند در محدوده شهرستان لاریجان ودر75 كیلومتری شمال خاوری تهران بزرگ قرار گرفته است. ارتفاع دماوند از سطح دریای مازندران 5636 متر و از سطح دریا های آزاد 5671 متر است. چشمه های آب گرم معدنی بیشتر در جنوب خاوری كوه قرار گرفته اند و درجه حرارت آب آن ها در حدود 70 تا 80 درجه سانتی گراد است.
قله توچال: قله توچال است که 3957 متر ارتفاع دارد، معروف ترین و مرتفعترین كوه شمال تهران است. قله توچال در 7 كیلومتری (خط تقسیم) دربند قرار دارد. این قله و اطراف آن به علت ارتفاع زیاد در بیشتر اوقات سال پوشیده از برف بوده و به خاطر داشتن هوای معتدل و مطبوع در اواخر بهار و تابستان به ویژه روزهای تعطیل محل تفرجگاه علاقمندان به طبیعت و كوهستان می باشد
تپه و قبرستان قیطریه: تپه و قبرستان قیطریه در منطقه قیطریه واقع شده و مربوط به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد است. جمع مساحت کاوش شده در این تپه بیش از 5000 متر مربع است که در تراشه ها و گمانه زنی ها تعدادی گور باستانی و تعدادی ظروف سفالی از این گورها· که بالغ بر 2500 قطعه هستند به دست آمد. فراوانی میراث سه هزار ساله شهر مردگان قیطریه تاکنون در هیچ هپه باستانی سابقه نداشته است.
تپه واوان: تپه واوان از تپه های تاریخی متعلق به دوره ساسانی است كه در كنار شهرک واوان شهرستان اسلامشهر قرار گرفته است. این تپه با شماره 1955 به ثبت رسیده است.
تپه چشمه علی: در مجاورت شهر ری و در کنار چشمه ای به همین نام نزدیک ابن بابویه قرار دارد. در این محوطه اشیا و آثاری از دوره ماقبل تاریخ و ادوار تاریخی ساسانی و پارتی و دوره های اسلامی به دست آمد.
قره تپه شهریار: قره تپه شهریار از تپه های باستانی متعلق به هزاره 5 و 4 قبل از میلاد است که طبق حفاری های انجام شده با چشمه علی شهرری و موشلان تپه اسماعیل آباد تقریبا متعلق به یک دوره است.
تپه شغالی پیشوا: این تپه در دامنه شمال غربی تپه های طبیعی شهر پیشوا واقع شده و تراسی با وسعت کم دارد. این نقطه با توجه به اهمیت سوق الجیشی و نزدیکی به رودخانه جاجرود در اواخر هزاره ششم پیش از میلاد محل استقرار اقوام پیش از تاریخ بوده است.
تپه میل: تپه میل در کنار جاده میل به ورامین و در نزدیکی ده خیر واقع شده است. این تپه از تپه های بسیار کهن منطقه است که بقایای آتشکده ای قدیمی بر روی آن به جای مانده است.
تپه گبری ری: در شمال خاوری امین آباد، تپه ای قرار دارد كه به نام تپه گبری مشهور است. بر بالای این تپه آثار برج سنگی و گچی بزرگی از دوران دیلمیان باقی مانده كه به احتمال قوی مقبره مرداویج زیارگیلی از سرداران معروف آل زیار (دیلمی) است.
تپه خرم آباد· ساوجبلاغ: تپه خرم آباد از تپه های تاریخی به جا مانده از هزاره اول قبل از میلاد است. این تپه در روستای خرم آباد شهرستان ساوجبلاغ قرار دارد و با شماره 1378 به ثبت رسیده است. شامل چند سطر نوشته مربوط به وقایع زمان سلطنت فتح علی شاه و نقوشی از سربازان و شاهزادگان است که در مرکز آن تصویری با عنوان السلطان فتح علی شاه جلب نظر می کند
رود کرج: رودخانه ای دایمی است که از قابلیت های گردشگری بسیار بالایی برخوردار بوده و در شهرستان كرج، تهران، قم و استان های تهران و قم جریان دارد. این رودخانه از مهم ترین مناطق گردشگاهی مردم تهران و شهرستان های اطراف است رودخانه كرج از دامنه شمالی كوه آسرا و جنوب گردنه عسلک و در 42 كیلومتری شمال شرقی كرج سرچشمه گرفته و پس از عبور از دره میان كوه تاریكه نو (در شمال) و كوه كرچان· (در جنوب)، در جنوب روستای وله· با رودخانه ولایت رود مخلوط می شود و به موازات راه اتومبیل رو كرج ـ چالوس به سمت جنوب می رود و پس از مخلوط شدن با رودخانه شهرستانک در روستای پل دو آب تغییر مسیر داده و به سوی غرب متوجه می شود
رود خانه طالقان: رود طالقان که از كوه های كندوان و كهار بزرگ در شمال غربی تهران سرچشمه می گیرد و سواحل آن به ویژه در بخش های بالادست دارای ارزش های تفریحی و جهانگردی است. این رود در دره طالقان به سوی باختر جریان می یابد و سپس به سفید رود می پیوندد. طول این رودخانه 180 كیلومتر است.
رودخانه تار: رودخانه تار که 13 كیلومتر طول دارد یک رود دائمی و از ریزابه های رودخانه دماوند است. این رود در دهستان ابرشیوه، شهرستان دماوند جریان دارد و از یک كلیومتری غرب دریاچه تار، در 13 كیلومتری شرق دماوند سرچشمه می گیرد. رود تار از دره میان كوه های قره داغ و میانرود (در شمال) و زرین كوه (در جنوب) رو به غرب روان می گردد حوضه این رودخانه دریاچه نمک قم، شیب متوسط 7 درصد است.
رودخانه لار دماوند: این رودخانه از كوه های برف گیر و پر باران كلون بستک كه 3000 متر ارتفاع دارد و در شرق· و شمال شرقی استان تهران قرار دارد سرچشمه می گیرد و از همین رو، بسیار پرآب است. این رود دارای شاخه های فراوانی مانند دلی چای، آب باران و سفیدآب است. در دو سوی رود لار، مرتع ها و چراگاه هایی طبیعی وگسترده با حدود 60 كیلومتر درازا و شش تا هفت كیلومتر پهنا وجود دارد، در شاخه های رودخانه لار، ماهی قزل آلا فراوان است. روی این رودخانه یک سد ساخته شده است.
رود خانه جاجرود: جاجرود یک رود دایمی است که 140 كیلومتر طول دارد. این رودخانه که در شهرستان های تهران، ورامین و قم جریان دارد و از تلاقی رودخانه گرمابدره و ریزابهای كه در روستای زایگان در 34 كیلومتری شمال شرقی تهران به هم پیوستهاند، تشكیل می یابد. شیب متوسط این رود 1 درصد و مسیر كلی آن جنوبی است. كناره های این رودخانه برای مردم تهران و شهرستان های اطراف از ارزش های گردشگاهی برخوردار است.
رود شور: رود شور از كوه های سلطانیه قزوین سرچشمه گرفته و از به هم پیوستن دو رودخانه خزررود و ابهررود و برخی از رودهای كوچک فرعی دیگر تشكیل میشود از 6 كیلومتری جنوب باختری حسن آباد (مركز بخش فشاپویه) گذشته و بر شوره زار خاور حوضی سلطان جذب می گردد و پس از آبیاری ابهر، قزوین، ساوجبلاغ و تهران به رودخانه كرج می پیوندد. این رودخانه به دلیل داشتن نمک در پایین دست، برای كشاورزی مناسب نیست ولی شاخه هایی از آن از امکانات گردشگاهی برخوردار است.
جاذبه های فرهنگی:
امامزاده عبدالعظیم حسنی
نسب حضرت عبدالعظیم حسنی ( ع ) به واسطه و با چهار پشت، به امام حسن مجتبی ( ع ) می رسد. بنای اصلی و نخستین بقعه یعنی حرم آن، در نیمه دوم قرن سوم هجری توسط محمد پسر زید داعی علوی، تعمیر اساسی شد. درگاه اصلی ورودی بنا که در سمت شمال قرار دارد بار اول در زمان پادشاهان آل بویه و سپس در دوره قاجار به یاری مجدالملک کامل شد. گورستان حضرت عبدالعظیم حسنی با مقابر، صحن ها و مجموعه های خصوصی اطراف حرم، اعتبار ویژه ای دارد. احترام و تقدس ویژه ای که مردم برای حضرت قائل بوده اند، موجب خاکسپاری بسیاری از شخصیت های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی در این گورستان شده است. ناصرالدین شاه، قاآنی شیرازی، قائم مقام فراهانی، بدیع الزمان فروزانفر، آیت اله کاشانی، علامه محمد قزوینی، حسینعلی میرزا نصرت السلطنه، ستارخان ، گروهی از دراویش نعمت الهی و فرزندان آیت اله بهبهانی در این گورستان آرمیده اند. از آثار تاریخی این مجموعه سر در آجری دوران سلجوقی است و نیز صندوقی از چوب عود، گردو با کتیبه هایی به خط نسخ و ثلث برجسته که به سال 725 هـ . ق تعلق دارد. پوشش زیرین گنبد با طاق ضربی مدور در زمان شاه تهماسب تغییر یافت و پوشش خارجی آن در سال 1270 هـ . ق به دستور ناصرالدین شاه با خشت های مسی زرین تزیین شد.· ضلع جنوبی مقبره ناصرالدین شاه به وسیله یک در کوچک اختصاصی به حرم امامزاده حمزه راه دارد. بقعه امامزاده طاهر نیز در سمت شرقی صحن بزرگ واقع است. مهم ترین صحن و ایوان حرم، صحن و ایوان بسیار وسیع آستانه است که در شمال حرم واقع، و به دستور ناصرالدین شاه ساخته شده است. ایوان جنوبی حرم نیز در سال 944هـ . ق به فرمان شاه تهماسب صفوی ساخته و در دوره قاجار آینه کاری و تزئین شد.
قلعه سرخ حصار
در دامنه ارتفاعات مشرف به بیمارستان سرخه حصار واقع در حاشیه شرقی تهران ، سر راه تهران – آبعلی، قلعه ی کوچکی برجاست که فاصله آن تا جاده آسفالته یک کیلومتر است. اضلاع این قلعه حدود 15 متر است و دو برج نیمه مدور در اضلاع شرقی و جنوبی آن مشهود است. قلعه متعلق به قرن 5 و 6 هـ . ق یعنی دوره سلجوقی است.
قلعه کی قباد
این قلعه در فاصله سه کیلومتری شمال غرب روستای «هرنج» طالقان بر فراز کوه قرار دارد و مربوط به دوره اسماعیلیه است. از این قلعه اکنون جز بقایای دیوارهایی از ملات ساروج چیزی باقی نمانده است. حد فاصل دیوار شرقی و غربی حدود 100 متر است و در وسط محوطه، آثار یک حوض سنگی به چشم می خورد که به احتمال زیاد برای جمع آوری آب باران و برف مورد مصرف بود. سفالینه های جمع آوری شده از سطح تپه به قرن پنجم هـ . ق تعلق دارد.
قلعه گبری
این قلعه از قلاع محافظ هسته اولیه ری است که در حد جنوب شرقی ری قدیم و میدان معلم ری امروز، واقع است. از آثار معماری این قلعه تنها یک چهار دیوار به مساحت دو هکتار با دیوارهای مرتفع از 10 تا 13 متر ، همراه چهار برج دیده بانی باقی است. قدمت این قلعه به دوره اشکانیان – حدود 2250 سال پیش – می رسد.
نقش برجسته تنگ واشی
نقش برجسته تنگ واشی در روستای جلیزجند شهرستان فیروزکوه قرار دارد. این اثر مربوط به سال 1333 ه. ق است و توسط طراح و نقاش معروف دوره قاجار عبدالله نقاش باشی و چند تن ایجاد شده است. ابعاد این حجاری که بردیواره سنگی کنار رودخانه با ابعاد 7×6 متر است با ارتفاع 5/1 متر از سطح کنار رودخانه قرار دارد.
خانه امین السلطان
خانه امین السلطان معروف به خانه اتحادیه مانند دیگر خانه - باغ های دوره قاجاریه دارای اندرونی و بیرونی و از دو جهت دارای درهای ورودی و خروجی است. این خانه بین دو خیابان فردوسی و لاله زار قرار گرفته و از هر دو خیابان می توان به آن وارد یا خارج شد. بخش اصلی این خانه از دوره ناصری است که در طی زمان بناهایی به آن اضافه یا از آن کم شد. یکی از بناهای چندگانه که در شمال غربی مجموعه قرار دارد مربوطه به دوره قاجاریه است ولی بقیه در دوره های بعد ساخته شده اند. این بنا مانند دیگر بناهای قاجایه دارای سبک و کالبد خاص است. سردر بسیار زیبای این خانه در کوچه معروف به اتحادیه در خیابان لاله زار قرار دارد. قسمت ورودی با آجر تزیین شده است.
خانه امیربهادر
این خانه از مجموعه خانه های با ارزش دوره قاجاریه و در اصل متعلق به شادروان حسین پاشازاده معروف به امیربهادر جنگ، وزیر دربار و وزیر جنگ مظفرالدین شاه قاجار بوده است. مساحت این بنا در حدود 3000 متر مربع است. این بنا در اصل حسینیه امیر بهادر بود که بعدها تحت تملک شرکت پخش سیگار ایران درآمد و در نهایت توسط انجمن آثار ملی خریداری شد و تعمیراتی در آن صورت گرفت. خانه امیربهادر دارای تالار بزرگ آینه کاری شده، زیرزمین آینه کاری شده، تالار بزرگ بالا، حوضخانه با تزئینات کاشیکاری و اتاق های متعدد برای برگزاری جلسات و سخنرانی ها و قرائت خانه عمومی و همچنین اتاق های دیگر با کارکردهای مختلف است.
کلیسای تاتاووس
این کلیسا در زمان فتحعلی شاه قاجار در محله ی چال میدان ساخته شد و دارای نمازخانه ای با پوشش گنبدی شکل و چهار شاه نشین است. محراب و جایگاه پیشوای روحانی در شاه نشین شرقی قرار دارد. این کلیسا از قدیمی ترین کلیساهای تهران محسوب می شود که در داخل آن مقابر و سنگ مزارهای جالب توجه شخصیت های ارمنی و مسیحیان اروپایی که در تهران در گذشته اند، قرار دارد.
کاروانسرای شاه عباسی
كاروانسرای شاه عباسی در جنوب شرقی میدان حضرت عبدالعظیم و روبهروی مسجد خاتمالنبیین قرار دارد و مساحت آن حدود 1000 متر مربع است. این كاروانسرا اكنون جزو موقوفات آستان مقدس حضرت عبدالعظیم است و به عنوان انبار از آن استفاده میكنند
کاروانسرای رباط کریم
این بنا در مسیر جاده تهران ساوه قرار دارد و در دوره ی فتحعلی شاه ساخته شده است.
کاروانسرای شاه عباسی کرج
این بنا مربوط به دوره ی صفوی است و در مدخل ورودی به شهرستان کرج قرار دارد.
موزه هنرهای زیبا
مدرسه دارالفنون
کاخ نیاوران
کاخ صاحبقرانیه
بقعه بی بی شهربانو
باغ سعدآباد
باغ فردوس
باغ نیاوران
موزه رضا عباسی
رستورانها و مراکز خرید
رستورانها:
رستوران دارچین: ·خیابان ولیعصر، بین مطهری و بهشتی، کوچه ناهید، پلاک 68، پشت هتل بزرگ
رستوران کیوانو: بزرگراه کردستان، خیابان ایرانشناسی، برج های A.S.P ، واحد 53
رستوران لیرو: تقاطع فرمانیه و کامرانیه، برج کوه نور، واحد تجاری
رستوران نایب: ولیعصر، پایین تر از پارک ساعی، شماره 1030
رستوران یاس: شهید بهشتی-نرسیده به تختی-پلاک 236
رستوران تست: خیابان آفریقا، بلوار گلستان، بلوار گیتی، خ علوی، شماره 4
رستوران آرارات: خیابان میرزای شیرازی، بین پنجم و هفتم، پلاک 31
رستوران توکا: ولیعصر ابتدای مطهری روبروی هتل بزرگ تهران
فست فود نادر: سعادت آباد-پائین تر از میدان کاج-نبش خیابان 16 غربی
رستوران پن: خیابان ملاصدرا، خیابان شیخ بهایی، نبش خیابان کشفیان، پلاک 102
رستوران بیست20: بالاتر از میدان ونک خیابان خدامی
مراکز خرید:
مجتمع تجاری بوستان: استان تهران - شهر تهران - خیابان میدان پونک
مرکز خرید تندیس استان تهران - شهر تهران - خیابان میدان تجریش
مجتمع تجاری میلاد نور: استان تهران - شهر تهران - خیابان شهرک غرب، بلوار فرحزادی
سرای خرازی: استان تهران - شهر تهران - خیابان 15 خرداد
مجتمع تجاری گلستان: استان تهران - شهر تهران - خیابان شهرک غرب
بازار طلا: استان تهران - شهر کرج - خیابان خ دکتر بهشتی
پاساژ آریامن: استان تهران - شهر تهران - خیابان میدان نبوت
پاساژ امداد گران: استان تهران - شهر تهران - خیابان ابتدای خیابان ناصر خسرو
پاساژ طلا و جواهر پرویز: استان تهران - شهر تهران - خیابان خیابان جمهوری
پاساژ میثمی: استان اصفهان - شهر اصفهان - خیابان میدان امام
اساژ امت: استان تهران - شهر تهران - خیابان خیابان میرداماد
پاساژ ستاره فارس: استان فارس - شهر شیراز - خیابان خیابان عفیف آباد
پاساژ اعلا: استان تهران - شهر تهران - خیابان خیابان ناصر خسرو
پاساژ نوین: استان تهران - شهر تهران - خیابان خیابان جمهوری
پاساژ گلشن: استان تهران - شهر کیانشهر - خیابان خیابان شهید ابراهیمی
پاساژ الغدیر: استان تهران - شهر تهران - خیابان خ ناصرخسرو
پاساژ آسیا: استان تهران - شهر تهران - خیابان خ افریقا
پاساژ گلسرخ: استان تهران - شهر تهران - خیابان خ میرداماد
پاساژ گلها: استان تهران - شهر تهران - خیابان میرداماد
پاساژ تاپ: استان تهران - شهر تهران - خیابان خیابان میرداماد
پاساژ معطر: استان تهران - شهر تهران - خیابان خ پانزده خرداد
پاساژ اعتضادی: استان تهران - شهر تهران - خیابان خ پانزده خرداد
پاساژ میرداماد: استان تهران - شهر تهران - خیابان خ میرداماد
مرکزخرید تهران: استان تهران - شهر تهران - خیابان 15 خرداد
پاساژ 110 کاشانی: استان تهران - شهر تهران - خیابان 15 خرداد
پاساژ مهتاب: استان تهران - شهر تهران - خیابان 15 خرداد
پاساژ طالقانی: استان تهران - شهر تهران - خیابان 15 خرداد
پاساژ صنایع دستی: استان تهران - شهر تهران - خیابان 15 خرداد
پاساژ آینه: استان تهران - شهر تهران - خیابان خیابان ناصرخسرو
پاساژ فروردین: استان تهران - شهر تهران - خیابان 15 خرداد