اصلاندوز و یا آسلان دوز مغان یکی از شهرهای استان اردبیل و مرکز شهرستان اصلاندوز موغان است. اصلان در زبان تورکی شیر و دوز به معنی دشت است و اصلان دوز یعنی دشت شیر و این بدان خاطر است که در روزگاران گذشته شیرهای زیادی در آن جا یافت میشد و بعدها نسلشان منقرض شد. اصلاندوز در قسمت جنوب غربی شهرستان پارسآباد و شماره استان و در کناره رود آراز (ارس) در استان اردبیل واقع شده است که از شمال به رود ارس (آراز) و مرز ایران و کشور جمهوری آذربایجان، از جنوب به شهرستان بیله سوار و گرمی مغان، از شرق به بخش اسلام آباد شهرستان پارسآباد و از غرب به شهرستان های خمارلو و کلیبر استان آذربایجان شرقی محدود است.
براساس سرشماری سال1385، اصلاندوز مغان 27418 نفر جمعیت داشته است .در این سرشماری از کل جمعیت این شهرستان 13910نفر مرد و 13508 نفر زن بوده اند. اما در سرشماری سال 1395 جمعیت اصلاندوز مغان از مرز 40 هزار نفر گذشت.
شهر تاریخی اصلاندوز مغان در 47 درجه و 28 دقیقه طول شرقی از نصف النهار مبدا و 39 درجه و 29 دقیقه عرض شمالی از خط استوا واقع شده است. این شهر در محل تلاقی رودخانه های قره سو و ارس و در ارتفاع حدود170 متر از سطح دریاهای آزاد قرار گرفته است.
اوضاع اقتصادی و کشاورزی
آب و هوای اصلاندوز مغان: از نظر آب و هوایی این منطقه به علت نزدیکی به دریا و کمی ارتفاع از سطح دریا تحت تأثیر بادهای خزری که نتیجه اش رانده شدن هوای مرطوب دریای خزر به این نواحی است دارای آب و هوای گرم و مرطوب است. اصلاندوز مغان تابستانهایی گرم و داغ و آفتابی همراه با بارندگی جزئی، و زمستانی با آب و هوای ملایم و وزش بادهای شمالی که معمولاً خشک و سرد و گاهی توأم با برف سنگین است، دارد.
وجود رود آراز (ارس) و سد میل مغان در 3کیلومتری غرب این شهر سبب آبادی آن دردهه های اخیر شده است. شهر اصلاندوز با پارساباد 50کیلومتر و با اردبیل حدود197کیلومتر فاصله دارد.
شهر اصلاندوز مغان با برخورداری از امکانات و تسهیلات محلى، مرکز خدمات روستاهای پیرامون و عشایر شاهسون به شمار مىرود. مردم این منطقه اغلب به کشاورزی و دامپروری مشغول هستند و اقتصاد کشاورزی این منطقه به نوعی مدیون رودخانه دره یورد و رود آراز (ارس) و سد میل مغان می باشد.
با گسترش شهرنشینی وضعیت اقتصاد دو بعدی سنتی به ابعاد کثیری گسترش پیدا کرد و مردم کشاورزی و دامداری سنتی خود را با روش صنعتی جایگزین کرده و در کنار آن به فعالیت دیگری می پردازند.
محصولات کشاورزی اصلاندوز موغان: گندم، پنبه، گوجه فرنگی، خیار، یونجه، جالیز، هندوانه، خربزه، کلزا، سویا.
اخیرا زعفران به صورت آزمایشی در خاک این منطقه کاشته شد که کارشناسان کشاورزی کشت این محصول را در سالهای آینده امیدوار شدند.
محصولات درختی اصلاندوز مغان: هلو، انار، آلو، آلوچه.
دامداری در اصلاندوز: مردم این منطقه علاوه بر کشاورزی به دامپروری هم مشغولند. از جمله احشامی که آنها نگه می دارند می توان به گاو و گوسفند، بز و شتر اشاره کرد.
طبیعت در اصلاندوز مغان
وجود رودهای دره یورد و ارس و کوه ها و تپه های ماهوری شکل طبیعت را در اصلان دوز معنا کرده است. ارس که همچون گردبندی در سینه مغان جاری است از اصلاندوز موغان می گذرد. پوشش گیاهی و درختان جنگلی امتداد این رود طبیعتی ماندگار برای اهالی اصلاندوز مغان بجا گذاشته است. می توان گفت اصلاندوز در دل طبیعت ایجاد شده است از دو طرف رود و از طرف دیگر تپه های ماهوری شکل.
پوشش گیاهی منطقه
پوشش گیاهی این منطقه به علت خاک حاصلخیزی، زمین و آب و هوای مساعد و معتدل و باران کافی کاملاً مراتع و چمنزارهای سرسبز و خرم بوده و محل قشلاق ایلات و عشایر و دامداران است وسعت آن حدوداً100هزار هکتار بوده و دارای گیاهان بسیار متنوعی از خانواده کرامینه است و به خوبی رشد می کند و پس از درو بصورت علوفه خشک نگهداری می شود زمین منطقه محل رویش علوفه های خودرو برای چرای حیوانات بسیار غنی تلقی شده است. پوشش جنگلی بیشتر در ساحل ارس مشاهده می شود و جنگل شام که درکناره رود ارس واقع شده شامل درختان وحشی است.
گیاهان وحشی در اصلاندوز موغان
یوشان، قاراغان، چون، قیاق، کودری، قنقال، چیلیک، بورنی، اوچ قولاخ، پتیک قیناقی، قوش اوزومی، سوروف، ساری مچک، تاج خروس و غیره
صنایع دستی
با توجه به فراوانی دام در این منطقه یکی از مهمترین فراوردهای عمده دامداران علاوه بر شیرو گوشت، پشم به شمار می رود. آنان پشم گوسفند و موی بز را به بازرگانان و واسطه های بازار می فروشند و بخشی هم توسط پشم ریسی خریده می شود .
اما به جهت نبودن کارخانجات پشم ریسی در منطقه اصلاندوز مغان خانوارهای عشایر خود به ریسندگی می پردازند.
از جمله صنایع دستی این منطقه می توان به : قالیچه، ورنی، جاجیم، گلیم، مفرش (فرش)، جوراب و غیره ... اشاره کرد.
در داخل شهرستان اصلاندوز مغان نیز وجود اداره صنایع دستی در سالهای اخیر علاقمندان به این رشته هنری را چندان برابر کرده و با آموزش های خود هنرمندان زیادی را تربیت نموده است که بیشتر آنها از همین راه چرخه ی زندگی خود را می گردانند. ورنی بافی، گلدوزی، مکرومه بافی، معرق کاری با چوب و ... از صنایعی است که به سبب وجود اداره صنایع دستی و آموزش های آن به صنایع دستی منطقه اصلاندوز مغان اضافه شده است.
سایت های تاریخی و باستان شناسی
گورستان های قدیمی
در پهنه دشت مغان همه جا، گورستانهای وسیع و اغلب منسوب به هزاره اول ق.م وجود دارد که بیشتر آنها درمعرض تجاوز و حفاری قاچاق قرار گرفته و میگیرد .در نزدیکی اصلاندوز گورستانای قوش اوتران، قلی بیگلو، اخجی، گدایلو و کورلار واقع در کورعباسلو، که مربوط به هزاره اول پیش از میلاد است .
گورستانهای باستانی در دامنه کوهها و رودخانه ها که آفتابگیر و رو به مشرق و طلوع آفتاب است انتخاب شده زیرا آفتاب و آب در مذهب میترائیسم جنبه تقدس دارد، گورستانهای مربوط به هزاره پیش از میلاد قلی بیگلو و قوش اوتران و سایر گورستانهای مکشوفه و گورستانهای عهد ساسانی (افجی) بدون استثنا دارای چنین مشخصاتی هستند. طرز تدفین بواسطه آهکی بودن خاک که باعث از بین رفتن و پوسیدگی استخوان می شود، به طور کلی معلوم نشد اما قلعه استخوانهای کوچک کاسه سر و قلم پا نشان می دهد که جهت مردگان شرقی، غربی و سر و صورت روبروی آفتاب قرار داشته است.
تپه های تاریخی و باستانی
تپه نادری (نادر افشار)
این تپه در جنوب غرب شهر اصلاندوز مغان و در محل به هم پیوستن رودخانه قره سو به ارس قرار دارد. این تپه حدود 30 متر ارتفاع دارد و محیط آن حدود 1500 متر است. شناسایی اولیهای که بر روی این تپه انجام شده است نشان می دهد که از هزاره اول قبل از میلاد تا قرن 11 هجری بصورت مسکونی مورد استفاده بوده است. برخی نیز معتقدند که تپه نادر به دلیل اهمیت موقعیت استراتژیکی و نظامی آن از قدیمی ترین قلاع منطقه بشمار می رفته است و قدمت آن تا هزاره سوم و چهارم قبل از میلاد تخمین می زنند.
تپه گوزللی
تپه گوزللی مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است و در شهرستان اصلاندوز مغان، بخش بران، روستای گوزللی واقع شده است.
دریاچه ها
دریاچه سد میل مغان
سد انحرافی میل مغان در قسمت غربی شهر اصلاندوز مغان بر روی رودخانه آراز (ارس) ساخته شده است. سد انحرافی میل مغان با همکاری شوروی سابق و ایران در نقطه مرزی رود ارس به نام میل مغان مقابل شهر هورادیز ساخته شده است . از این محل آب آن از طریق دو کانال آبیاری مغان در کرانه ایرانی ارس که از اصلاندوز آغاز میشود و کانال میل که در کرانه جمهوری آذربایجان رود ارس که از هواردیز شروع میشود به کشتزارهای منطقه انتقال داده میشود. این دریاچه با جاذبه های مرزی آن یکی از نقاط دیدنی شهرستان می باشد.
تالاب میل مغان
تالاب سد میل مغان با قرار گرفتن بر روی رودخانه ارس و نقطه صفر مرزی همه ساله میزبان صدها گونه پرنده مهاجر می باشد. این تالاب بر اساس معیارهای کنوانسیون رامسر به عنوان تالاب بین المللی معرفی شده است. به لحاظ قرار گرفتن منطقه موغان در مسیر مهاجرت و کوچ پرندگان، مساعد بودن شرایط آب و هوا و امکان تغذیه مناسب، تالاب های این شهرستان مکان مناسبی برای زمستان گذرانی درناهای خاکستری، قوی گنگ، قوی فریاد کش، پلیکان، غاز خاکستری، عروس غاز، انواع اردک، فاخته، زنگوله بال، خروس کولی است.
زیست گاهها و مناطق حفاظت شده
سایت موغانا جیران
سایت احیای آهوی دشت مغان با زمینی به مساحت 50 هکتار در قشلاق علملو در 25 کیلومتری شهر اصلاندوز مغان واقع شده است گونه آهوی پرورش یافته در این سایت که موغانا جیران نامیده میشود، از نظر زیبایی در نوع خود بی نظیر میباشد.
لازم به ذکر است که آهوی مغان، زمانی به صورت گله و انبوه در مغان دیده میشد،. در گذشته نه چندان دور در تمام فصول در دشت مغان آهو دیده میشد و در تابستان به اوج خود میرسید. در فصل زمستان به علت کوچ عشایر به دشت مغان گلههای آهو به طرف کوههای خروسلو حرکت میکردند و تعداد آهو به حدی زیاد بود که در زمستان عشایر مجبور میشدند برای محافظت از مراتع تعدادی قرقچی با اسب به منظور جلوگیری از ورود آهوان به مراتع خود بگمارند. اما متاسفانه با پیدایش زندگی شهری بیش از 40 سال است رو به انقراض نهاده و تنها در سال های اخیر اقداماتی جهت محافظت و احیای آنها صورت گرفته است. در سال ۱۳۲۷به علت بارش شدید برف و یخ بستن رودخانه آراز (ارس)، عشایر برای یافتن غذا به شکار آهو پرداختند و بدین ترتیب نسل این حیوان روبه انقراض گذاشت. پیشرفت تکنولوژی و شهرگرایی در منطقه نیز انقراض نسل این حیوانات را سرعت بخشید.
گردآورنده: گروه اولدوز مغان
نوشتن دیدگاه