تور مغان و مشکین 1402

موقعیت و وسعت مغان

منطقه موغان در مرکز آذربایجان (Azərbaycan – Azerbaijan) قرار گرفته است و مساحت آن حدود ۵۲۲۶ کیلومتر مربع می باشد که حدود ۵ درصد کل مساحت آذربایجان را شامل می شود. این منطقه از طرف شمال و شرق به جمهوری آذربایجان از جنوب به شهرستان خیاو (مشگین شهر) و از غرب به قره داغ محدود میگردد.

موغان در مقایسه با کشورهای کوچک جهان حدود ۲۷۵۱ بابر موناکو و۲۴۴ برابر نائورو -۸۵ برابر سان مارینو -۳۲ برابر لیختن اشتاین -۵/۱۶ برابر مالت -۸ برابر بحرین – ۵ برابر گرنادا – ۳ برابر کشور کومورو – ۲ برابر لوکزامبورگ مساحت دارد.

دشت مغان دارای چهار بخش مغان شمال شرقی (به مرکزیت پارسا آباد) مغان شرقی (به مرکزیت بیله سوار) و مغان جنوب شرقی (به مرکزیت گرمی) و مغان غربی (به مرکزیت اصلاندوز) گردید. در شهریور ۱۳۷۰ نیز بدنبال تصویب مجلس شورای اسلامی بخشهای مغان غربی و مغان شرقی با تغییر نام به پارسا آباد و بیله سوار بصورت دو شهرستان مستقل در آمده و مغان جنوبی عملا به سه شهرستان مستقل ( گرمی بیله سوار و پارساآباد مغان) تقسیم شد. همچنین در سال ۱۳۹۷ هم بخش آصلاندوز از پارساباد منفک و به شهرستان تبدیل گردید. لازم به یادآوری هستیم که مغان شمالی در جمهوری آذربایجان نیز با دو سوم مساحت منطقه مغان را شامل می گردد.

دشت مغان در قسمت مرکزی آذربایجان قرار دارد. این منطقه به دشت همیشه بهار آذربایجان معروف است این دشت یکی از قطبهای مهم کشاورزی ودامپروری آذربایجان است. سراسر دشت مغان به علت حاصلخیزی خاک – دمای مساعد وموقعیت خاص منطقه ای زیر کشت اقسام غلات حبوبات وعلوفه قرار می گیرد بی مناسبت نیست که مغان را انبار غله آذربایجان می گویند .

مغانشهر (پارس آباد مغان) شمالی ترین نقطه دشت و شهر مرکزی آن بوسیله یک جاده آسفالته به اردبیل (۲۲۸ کیلومتر ) اصلاندوز مغان (۵۰کیلومتر ) خمارلو (۱۲۰کیلومتر ) خیاو (۲۰۰ کیلومتر ) و تبریز (۴۰۰ کیلومتر) وصل می شود فاصله آن از راه اردبیل تا آستارا ۳۱۰ کیلومتر و از همین راه تا تهران حدود ۸۱۵ کیلومتر است .

محیط زیست مغان

دشت مغان یکی از مهمترین مناطق زیست محیطی آذربایجان است از لحاظ زمستان گذرانی گونه های نادر پرندگان کوچنده به شمار می آید.

براساس مطالعات به عمل آمده توسط گروه پرنده شناسی سازمان حفاظت محیط زیست کشور در تالاب های دشت مغان انواع پرندگان کوچنده آبزی همچون پلیکان خاکستری اردک چشم طلائی، اردک تاجدار، مرکوس سفید، قوی گنگ، قوی فریادکش، قوی کوچک، غاز خاکستری وبالکان کوچک مشاهده شده است .

تاکنون تصور می شد که زیستگاه پلیکان خاکستری در منطقه دریای خزر است از این پرنده در دریاچه سد میل مغان اصلاندوز مشاهد شده است.

تعداد پرندگان نادر کوچنده آبزی در منطقه مغان عبارتند از:
۷ قطعه اردک چشم طلائی – ۹ قطعه اردک تاجدار وکوچنده ۴۰۰ قطعه غاز خاکستری ۵ قطعه مرکوس سفید ۱۵۰۰ قطعه انواع قو و۵۵ قطعه بالکان کوچک به گفته کارشناسان جمعیت بالکان کوچک در سطح جهان از ۵۰۰۰ قطعه تجاوز نمی کند ووجود ۵۵ قطعه از این نوع پنده در دریاچه سد میل مغان اصلاندوز پدیده ای مهم و استثنایی در کشور به شمار می رود.

حدود ۱۰ تا ۸ هزار قطعه از پرندگان کوچنده زنگوله بار نیز در مغان مشاهد می شود علاوه بر این گونه هایی ازپرندگان کوچنده کنار آبزی از قبیل سلیم، آ بچلیک، گیلانشا، حواصیل خاکستری، اقرت، خروس کولی، لک لک، طاووسک، انواع مرغابی ها، سرسبز خوتکا، سرحنایی، چنگر، نوک سرخ، کاکایی، اردک نوک پهن، آنقوت، طنجه، غاز وفلامینگو نیز از دیگر پرندگانی هستند که در دشت مغان زمستان خود را سپری می کنند.

تنوع گونه های پرندگان کوچنده در تالاب های مغان این منطقه را بعنوان یکی از اصلی ترین زیستگاههای پرندگان کوچنده در سطح کشور مطرح می کند وجود گونه های بومی ومهاجرت پرندگان کوچنده به این منطقه باعث شده تا از دشت مغان به عنوان بهشت پرندگان کوچنده یاد شود.

پیشنیه تاریخی دشت مغان

از زمانهای بسیار قدیم نیاکان آذربایجانیان در اراضی گسترده وسیعی می زیستند که از طرف جنوب به سواحل جنوبی دریاچه ارومیه از شمال به رشته کوههای قفقاز از شرق به دریای خزر و از غرب به مرزهای ترکیه و گرجستان محدود بود. با توجه به شرایط طبیعی و جغرافیایی آذربایجان یکی از مناطق حاصلخیز و پربرکت دنیا یکی از مهدهای قدیمی تمدن و مردم آن آفریننده فرهنگ پربار و ذیقیمت مادی و معنوی در روند تکامل تاریخ بوده که این خود هدیه گرانمایه ای به گنجینه تمدن و فرهنگ جهانی است در زمانهای بسیار قدیم در سرزمین آذربایجان دولتهای متعددی بوجود آمدند در سده های میانه این دولتها در تاریخ شرق میانه ودوره نقش مهمی ایفا کردند این دیار به واسطه قرار گرفتن بین راههای اروپا و آسیا توجه بسیاری از اشغالگران و جهانخوران را به خود جلب کرده است طی قرون متمادی آذربایجان از هر سو هدف یورشهای متعددی قرار گرفت و به دفعات شهرها و دهات آن به ویرانه تبدیل گردید مزارع و باغهایش خراب و هزاران نفر به هلاکت رسیدند اما مبارزات رهایی بخش مردم دلاور این سرزمین علیه اشغالگران متجاوز و بیگانه شجاعانه ادامه یافت.

زیستگاه آدمیان نخستین دشت مغان

کاوشهایی که بوسیله باستان شناسان در اراضی آذربایجان به عمل آمده نشان می دهد که در این سرزمین از دوره پارینه سنگی نشانه ای از زندگی انسان بجا مانده است در دوران باستان گروههای انسانی در دشت پهنه ها و کناره های رودها پراکنده بودند و موطن و پناهگاه ثابت نداشتند در دوران دیرینه سنگی انسانها هنوز با تولید محصولات کشاورزی آشنایی نداشتند از این رو یا به شکار حیوانات دست می زدند و یا ماهیگیری می کردند و یا از ریشه گیاهان تغذیه می کردند و با تغییر شرایط طبیعی در محیط زیست ورسیدن سرما انسانها به غارها پناه می بردند انسانهای نخستین ابزار کار اولیه خود را از سنگ می ساختند این ابزار در آغاز منحصر به زوبین های سنگی و بعد ها عبارت از چکش سنگی تبر ابزار تیز و غیره بوده انسانها از هر نوع ابزاری به منظور خاصی بهره ور می شدند.

کشف آتش اهمیت بسزایی در زندگی انسان داشت چرا که سرچشمه روشنایی وگرما بود در آغاز انسانهای نخستین آتش را از دهانه کوههای آتشفشان از گازهای شعله ور حاصل از رعد و برق شدید به دست می آوردند بعدها خود توانستند آتش درست کنند.

پرستش آتش از دوران باستان در فرهنگ و زندگی مردم آذربایجان تاثیر گذاشت بی جهت نیست که نشانه های تقدس آتش هنوز در بسیاری از افسانه ها و قصه های آذربایجانی بجا مانده است به عقیده برخی از پژوهشگران واژه آذربایجان با آتش پرستی مردم اینسرزمین بی ارتباط نیست زمان درازی در تاریخ آذربایجان به دیار آتش معروف بوده است.

معرفی دشت مغان و وجه تسمیه دشت مغان

مغان به عقیده محققین بدان جهت است که سالی یکبار پیشوایان آئین زرتشت در آنجا گرد می آمدند به تعبیر جامعه امروزی در باب مسائل دینی سیمنارهای ترتیب می دادند و چون معمولا سمینارهای دینی در جوار مقدس ترین امکنه هر مذهب تشکیل می شود ترتیب اجتماعات مذهبی موبدان زرتشتی در این سرزمین می تواند دلیل آن باشد که این منطقه از نقاط بسیار مقدس دین باستان به شمار می آمد ابوریحان بیرونی در آثار (الباقی عن القرون الخیاله) زادگاه زرتشت را دشت مغان ذکر نموده است.

در بعضی از کتب تاریخی و سفرنامه ها از نام مغان یاد شده است و اکثر آن را منطقه ای حاصلخیز و سر سبز که دارای احشام فراوانی است ذکر کرده اند از جمله در کتاب تاریخ آذربایجان می نویسند مغان یا موقان Mughan نام دشت باتلاقی است که از دامنه کوه ساوالان تا کناره خاوری دریای خزر کشیده شده است و در جنوب مصب رود آراز و شمال کوههای طالش قرار دارد.

این ایالت در دوره اسلامی گاهی جزو آذربایجان شمرده می شده ولی غالبا ناحیه ای جداگانه و مستقل را تشکیل می داد یاقوت حموی این ناحیه را جزو آذربایجان شمرده می نویسد: (در آن دیه ها و چراگاههای بسیار است اکنون ترکمانان آن اراضی را برای چرا اشغال کرده و اکثر اهل آن ناحیه را تشکیل می دهند کرسی موغان در قرن چهارم شهری بود به همان نام که اکنون تعیین محل آن دشوار است.

از گفته او استنباط می شود که محتمل است آن شهر همان باجروان باشد که حمداله مستوفی آن را کرسی آن ناحیه شمرده است و در زمان او خراب بوده است وی موضع آن را در چهارفرسخی شمال برزند که هنوز نام آن در نقشه دیده می شود معین کرده است.

تهیه و تنظیم: گروه اولدوز توریسم