در برنامه این هفته به نقل خاطرات و یاد داشتهای ژوزف گرولت سیاح معروف فرانسوی در رابطه با آناطولی ادامه خواهیم داد. تفاسیر و ارزیابی های گرولوت که در مورد ترکیه قرن هفدهم دیدگاهی بسیار واقعیت گرا داشت، پیرامون فضای آندوران جامعه ترک بسیار روشنی بخش بوده است.
گرولت در سفرهای خود به مناطق مختلف ترکیه فرصت یافت تا مطبخ ترک را از نزدیک بشناسد. او با چشیدن غذاهای مناطق مختلف دریافت که مطبخ از چه محتوای غنی ایی برخوردار است.
گرولت با چشیدن طعم غذاهای متنوع در ضیافت هایی که در پایتخت کشور عثمانی به آنها دعوت می شد و در خلال سفرهایی که به مناطق مختلف آناطولی ترتیب می داد به این نتیجه رسید که نباید غنائت و لذت مطبخ ترک را دست کم گرفت.
وی از مطبخ ترک و تنوع خوراکی ها و غذاهای لذیذ ترک آنچنان تاثیر پذیرفته که سفره های رنگارنگ ترک را به سفره های اسکندر کبیر تشبیه کرده و گفته است " مطبخ ترک روی هم رفته به مطبخ اسکندر کبیر شباهت دارد.
اسکندر کبیر که آشپز های اعزامی از سوی ملکه کاریا را بدلیل بکار گیری آشپزان لئونادیس فرماندار خود رد نمود، ادعا می کند که این آشپزان سس های بسیار اشتها آوری تهیه می کنند.
مطبخ و سفره های ترک نیز این گونه لذت های چشائی دارد. در میان غذاهای مختلف ترک گرولت ارزش برنج را فوق العاده دانسته و به انواع پلوهایی که در سفره های ترک به آنها جای داده می شد علاقه فراوانی نشان می داد. سیاح فرانسوی در مورد برنج که به هیچ عنوان نمی توانست از لذت آن منصرف شود نوشته است " پلو که با پختن دانه های برنج در آب گوشت و یا در آب و کره تهیه می شود خوشمزه ترین غذاهاست. جشن و ضیافتی بدون پلو نمی توان تصور کرد. داخل این پلو اغلب شیر ترشیده ای بنام ماست، زعفران و یا مخلوطی از عسل و کشمش مشاهده می گردد. علاوه بر این ، تکه گوشتی که بر روی ذغال پخته شده و کباب نام دارد، بر روی این پلوی عالی نهاده شده و به سفره آورده می شود. گرچه مطبخ ترک بسیار غنی است ولی ترکها تواضع و فروتنی خاص خود را بغیر از ضیافت های رسمی همواره در سفره هایشان نشان می دهند. این موضوع از نظر نویسنده فرانسوی دور نمانده و گفته است که این تواضع ویژه خود شرط لازمه برای سلامتی است.گرولت در سیاحتنامه خود در این زمینه نوشته است " در غذاهای ترک ساده گی خاصی وجود دارد که هیچ انگلیسی در مورد گوشت و هیچ آلمانی در مورد نوشیدنی ها نمی تواند آن را نشان بدهد. به همین دلیل غذاهای ترک برای سلامتی نیز بسیار مفید هستند. بسیاری از بازرگانان، صنعت کاران، وسیاحان بر اساس توصیه های جالینوس پزشک یونانی بموقع نهار غذای زیاد و به هنگام شامگاه نیز غذای سبک را ترجیح می دهند. در نتیجه سفره ترک هر جور هم که می خواهد باشد، من غذاهای مختلف ترک مانند پلو، دلمه، بورک و انواع سوپ ها را در پاریس می پزم.
ژوزف گرولت بخش اعظمی از وقت و سفر خود در کشور عثمانی را به تجزیه و تحلیل آثار معماری اختصاص داده است. او حتی ورود به برخی اماکن ممنوعه را نیز امتحان کرد. این رفتار جسورانه به او فرصت داد تا طرح های معماری بسیاری را برای اولین بار تهیه نماید. این نقاشی ها و طراحی ها بعدها در کتابی چاپ شده و بازتاب های گسترده ای به همراه آورد. در بین آثار معماری مورد علاقه گرولت برخی از مساجد با احتشام ترک نیز جای گرفته است. یکی از این مساجد، مسجد والده سلطان در استانبول است. نویسنده فرانسوی به شخصیت والده سلطان صاحب این مسجد عزت و احترام فراوانی قائل می گر دید. او نوشته است " ساخت مساجد توسط سلطان بانوها وضعیتی چندان معمولی نیست. این امتیاز برجسته ای بود که مادر سلطان محمد چهارم بدست آورده بود. به نظر من مسجدی که بدستور وی ساخته شده زیباترین و ظریف ترین نمونه آثار معماری در استانبول است. والده سلطان با این شاهکار معماری نمونه ای اثری از خود به ترکها به یاد گار گذاشت. او با ساخت مسجد مذکور انگار که خواسته است تا همه را وادار به تداعی نام خود نماید. یکی دیگر از بناهایی که گرولت را بسیار تحت تاثیر قرار داده است مسجد سلیمانیه است که به دستور سلطان سلیمان قانونی ساخته شده است. به عقیده گرولت این مسجد یکی از سمبل های پیروزی های اعجاب انگیز سلطان سلیمان قانونی بوده و نشانه بزرگی و عظمت وی می باشد. سیاح معروف فرانسوی نوشته است " سلطان سلیمان قانونی در سه قاره جهان پیروزی های چشمگیری بدست آورده بود. او بعد از تاجگذاری اش به تاریخ ۱۵۲۰ شهرهای بسیاری در افریقا، ایران، رودوس و اروپای میانه را فتح نمود. او پس از بازگشت از لشکر کشی های رودوس و بغداد این مسجد را بنا کرد. او برای زنده نگاه داشتن یاد خاطره پیروزی های بزرگ بر علیه دشمنان خود و ارمغان نمودن اثری جادوانه به آینده دستور ساخت این بنای با احتشام و بی نظیر را صادر نمود. یکی دیگر از مساجد مورد توجه گرولت مسجد سلطان احمد می باشد. این مسجد بنام سلطان احمد پادشاه عثمانی بنا گشته است. وی در مورد مسجد سلطان احمد چنین نوشته است : مسجد سلطان احمد بویژه با طراحی نمای خارجی اش زیباترین بنایی است که توسط ترکها بنا گشته است. این مسجد تنها مسجد ۶ مناره مشرق زمین است. مناره بسیار باریک و بلند بوده و عظمت و احتشام بی نظیری دارند.
بغیر از مساجد، بناهای متعلق به موسسات خیریه در دوره عثمانی با طراحی بی نظیر خود در بین دیگر آثار معماری مورد توجه سیاح معروف فرانسوی قرار داشتند . اگرچه این بناها برای کمک به بینوایان احداث شده اند ولی باز از نظر معماری هر کدام اثری منحصر بفرد محسوب می شوند. گرولت در توصیف این بناها که با سبک معماری بسیار ظریفی ساخته شده اند،گفته است " دیگر بناهای مهم متعلق به ترکها بغیر از مساجد، بعنوان بناهای متعلق به موسسات خیریه تاسیس یافته اند. در بین این بناها در تیمارستان ها بیماران روانی مداوا شده و در فقیر خانه ها از تهیدستان مراقبت می شود. میهمان سراها و کاروانسرها نیز همانند " Colleges de Paris " ساخته شده اند. این بناها که از سوی ثروتمندان ساخته شده اند به مسافرین فرصت بیتوته کردن با اجرت کم را فراهم می سازند.
گرولت به هنگام گشت و گذار در کشور عثمانی به بافت اجتماعی نیز دقت کرده و سعی به درک ویژه گی های اجتماعی جامعه ترک نموده است. وی د حین این ارزیابی و تجزیه و تحلیل جامعه عثمانی را با جامعه خود مقایسه کرده و سعی به یافتن جهات مثبت و منفی آن نموده است. مهمترین چیزی که در بین ترکها متوجه آن شده اهمیتی که به تمیزی و نظافت داده می شد، بود. شاید نیز موقعیت قابل توجه موسسات موظف به رسیده گی به امور تمیزی و نظافت موجب جلب توجه وی به این ویژه گی مهم جامعه ترک گردیده است. کوچه و خیابانها بسیار تمیز بوده و در مقایسه با اروپا در سطح قابل توجهی قرار داشت. گرمابه ها و توالت های عمومی در کوچه و خیابانها نیاز به تمیزی را برطرف می ساخت. گرولت حتی در خلال دیدارش از کشور عثمانی شاهد ساخت حمام ها توسط برخی از خانواده های ترک در منازل خود شده بود. این وضعیت بوضوح نشانه اهمیت و اهتمام فراوان ترکها به تمیزی و پاکی است. وی در این مورد نوشته است " در میان ملل جهان علاقه و توجه بی حد و ثغور ترکهای عثمانی به تمیزی و نظافت بی سابقه است. توجه ترکها به پاکی از برداشت و دیدگاه اعتقادی شان نشات می گیرد. متاسفانه در اروپا و بویژه های شهرهای بزرگ برای حفظ تمیزی و نظافت دارای اماکن مشابه با کشور عثمانی نمی باشیم. مردمان ترک به تمیزی و پاکی خود اهمیت فر اوانی می دهند.
نوشتن دیدگاه