مشاهیر آذربایجان
توضیحات
مشاهیر آذربایجان
آذربایجان کشوری است با فرهنگ بسیار قدیمی و غنی که حقایق و مستندات تاریخی نوشتاری و شفاهی آن در بسیاری از منابع قابل وثوق مکتوب است.
قبایل اوغوز، که در گذشته های بسیار دور از کوچ تاریخی شان در این سرزمین سکنی گزیدند، با فرهنگ و آداب و رسوم بسیار قوی برخوردار بودند. این اتراق در طی چندین قرن منجر به تلفیق فرهنگ ها گردید و در آثار حماسی برجسته ای مانند "کتاب-ده ده-قورقود"، "اوغوز نامه" و "کورو اوغلو" انعکاس پیدا کرد.
آذربایجان اندیشمندان، شاعران، معماران، موسیقیدانان و هنرمندان بسیاری را به جهانیان هدیه داده است. زرتشت پیغنبر مهر و مودت، در این سرزمین متولد شده است. مردم آذربایجان مفتخر به تاریخ، تمدن، فرهنگ، غنای ادبیات، هنر و موسیقی خود می باشند.
شایسته به ذکر است که پایه های اساسی جایزه نوبل جهانی در باکو بنیان نهاده شده است. تصادفی نیست که هم اکنون در غنی ترین موزه های جهان می توانید نمونه های بسیار زیبایی از آثار هنری ملت آذربایجان را مشاهده کرد.
با نگاه کوتاه به مجموعه موزه هایی از جمله ویکتوریا و آلبرت در لندن، موزه لوور در پاریس، متروپولیتن واشنگتن، وین، رم، برلین، استانبول، تهران و قاهره می توان نمونه هایی از آثار ارزشمند تاریخی و باستانی هنرمندانی از تبریز، نخجوان، گنجه، قازاخ، قوبا، باکو، شکی، شماخی و قره باغ مشاهده کرد.
ما در اینجا به برخی از شخصیتهای معروف در آذربایجان و کارهای علمی، ادبی و هنری آنها اشاره می کنیم.
Azərbaycanın məşhur şəxsiyyətləri
معرفی مشاهیر آذربایجان
شعرای آذربایجان Şairlər
1- نظامی گنجوی Nizami (م 1209 - 1141)
نظامی گنجوی از بزرگترین نمایندگان دوره رنسانس شرقی، به سال 1141 م در گنجه، پایتخت کشور آتا بیگلر آذربایجان و یکی از مراکز مهم تاریخی وفرهنگی این سامان متولد شد.این شاعر نام آور با آفرینش مجموعه سروده های خود به نام "خمسه" متشکل از 5 مجموعه شعر (1- مخزن الاسرار، 2- هفت پیکر، 3- خسرو و شیرین، 4- شرف نامه (اسکندر نامه)، 5- لیلی و مجنون)، وقایع نگاری هنری را خلق کرد و بر عرصه ادبیات جهانی عرضه نمود.
2- عماد الدین نسیمی (1369-1417م)Nəsimi
بنا به نوشته بسیاری از مورخین و نویسندگان عمادالدین نسیمی در آذربایجان متولد شده است، لیکن بنا به شرایط سیاسی آذربایجان و تنگنا قرار گرفتن این اندیشمند به دنبال سرنوشت غم انگیز خود راهی دیاری غربت را برگزید و به حلب مهاجرت نمود. از وی مجموعه اشعاری به زبان مادری خود یعنی آذربایجانی باقی مانده همچنین سروده هایی به زبان فارسی و عربی هم دارد.
عمادالدین نسیمی همچنین در رشته های فلسفه، نجوم، منطق، ریاضیات و علوم طبیعی تحصیل کرده است. از او بیش از ده هزار بیت در موضوعات مختلف علمی باقی مانده است. نسیمی در سال 1417 در حلب سوریه به دلیل دگر اندیشی اش در دین از طرف فقهای دینی آن دوره به اعدام محکوم شد و در آنجا به خاک سپرده شد.
3- محمد فضولی Füzuli
4- میرزا علی اکبر صابر Sabir (1862-1911)
زبان اندوه مردم و بنیانگذاران ادبیات انقلاب دموکراتیک شرق
جلیل محمد قلی زاده (1869-1932)، بنیانگذار اولین مجله طنز هفتگی آذربایجان "ملا ناصرالدین" (1906-1931) و فاتح اوج تاریخ روزنامه نگاری قرن 20 که به دنبال یک شاعر فکاهی برای این مجله بود، توانست "میرزا علی اکبر صابر" (1862-1911) را که آثار و اشعار فکاهی خوبی داشت و در حوزه روزنامه نگاری از تجربه وافری برخوردار بود پیدا کند. صابر بعد از پیوستن به ملا نصرالدین نزد میرزا جلیل صفحه نوینی را در تاریخ ادبیات آذربایجان گشود و به موفقیت های بلندی دست یافت.
لیکن همیشه این سئوال اذهان خوانندگان صابر را مشوش کرده که چرا این شاعر پر استعداد و دارای روح لطیف و افکار عاشقانه، اشعاری پر از خنده و طنز در آثارش وجود دارد و از تغزل و اشعار رومانتیک و عاشقانه خالی می باشد؟
اشعار طنز آمیز و فکاهی صابر، خنده آور نیست، حزن انگیز است.انسان را به تفکر وا می دارد و فکر فرو می برد و متزلزل می سازد. فکاهیات و ادبیات ساتریک "صابر" فرامرزی و فراملی است. آئینه درد و رنج و بد بختی های ملت خود و بی عدالتی های جامعه و مظلومیت آنها که در باتلاق های جهل و بی سوادی فرو رفته اند.
علی اکبر پسر زین العابدین طاهرزاده در 30 مه 1862 در شماخی آذربایجان متولد شد. و مجموعه اشارش به " هوپ هوپ نامه مشهور است. وی در ادبیات کودکان هم اشعار معروفی دارد که در کتاب های درسی آذربایجان گنجانده شده است از مشهورترین شان شعرهای "بیا ای روزهای بهاریم"، "کودک و یخ"، "چوپان دروغین می باشد.
صابر علاوه بر مجله وزین "ملا نصرالدین" در روزنامه های "زنپور" و "گونش" و "حقیقت" كار می كرد. وی در اواخر سال 1911، به دلیل بیماری به زادگاه خود شماخی بازگشت و در 12 ژوئیه 1911 دار فانی را وداع گفت. مزار وی در قبرستان "Yeddi günbəz" در شماخی قرار دارد.
5- محمد حسین بهجت (شهریار) Şəhriyyar
6- علی آغا واحد Vahid (1965-1895)
شاعری که به زبان مردم اش شعر می سرود
علی آقا واحید در 17 فوریه 1895 در شهر باکو به دنیا آمد. در جوانی در انجمن ادبی "مجمع الشعرا" در باکو شرکت می کرد. وقتی علی آقا واحد گام بر عرصه ادبیات گذاشت، جنگ جهانی اول تازه آغاز شده بود. این شاعر غرل سرای آذربایجان که در عنفوان جوانی بیشتر اشعارش در سبک هجو و انتقادی بود و ظلم های استبداد تزاری را به باد انتقاد می گرفت نخستین مجموعه شعر خود را در سال 1915 را در روزنامه "اقبال" منتشر کرد.
در سرودن غزل و ترجمه آثار شاعران سلف خود، از طلایه داران اشعار عاشقانه در تاریخ ادبیات نوین اذربایجان می باشد. وی بدلیل مهارت در زبان های فارسی و عربی در راستای پالایش و تهذیب شعر آذربایجانی از کلمات ناموس زبان های بیگانه خدمات بی بدیلی را در ادبیات اذربایجان داشته است.
واحد یکی از نمایندگان برجسته ژانر غزل در ادبیات مدرن آذربایجان است. از ویژگی های بارز اشعار او سادگی بودن، مردمی و هماهنگی آن با علم عروض می باشد.
وی بسیاری از غزل های نظامی، خاقانی، فضولی، سعدی، حافظ، نوایی و دیگران را به زبان آذربایجان ترجمه کرده است.
علی آغا واحد در اول اکتبر 1965 در باکو درگذشت. مجسمه Aliaga Vahid ابتدا در باغ فیلارمونیک قرار داشت، سپس در هنگام بازسازی شهر قدیمی باکو به آنجا انتقال یافت.
7- خاقانی شیروانی Xəqani (1199-1126)
خاقان دنیای سخن
خاقانی شیروانی شاعر معروف آذربایجانی در سال 1126 در شماخی متولد شد. میراث ادبی خاقانی شیروانی بسیار غنی است. وی در بازگشت از خاورمیانه، یکی از شاهکارهای ادبی خود به نام تحفت العراقیین را نوشت که از اولین نمونه های شعر حماسی در تاریخ ادبیات خاورمیانه می باشد. خاقانی در شعر مشهور فلسفی خود "اخبار مدائن" ایده های جالبی را برای معاصران خود ارائه داده است. وی به قدرت تربیتی شعر ایمان داشت و درباره هنر شعر معتقد بود که: "هر معلمی نمی تواند شعر بگوید اما هر شاعری توانایی تربیت و معلمی را دارد".
اگرچه خاقانی آثار خود را به دو زبان فارسی و عربی نگاشته است، اما به دلیل تعدد نوآوری ها و ویژگی های ادبی و هنری که در شعر دارد از نمایندگان و بنیان گذاران سبک آذربایجانی در ادبیات می باشد.
خاقانی به عنوان یکی از بزرگترین شاعران غزل سرا در ادبیات آذربایجان شناخته می شود. غزلها و رباعی های وی پایه و اساس بهترین سنتهای مکتب شعر آذربایجان می باشد. یکی از ویژگیهای مکتب شعر آذربایجان که در آثار خاقانی منعکس شده، عشق عمیق ایشان به ترکی بودن است. عشق به وطن و محبت وی به آذربایجان و تجلیل وی در اشعار خود نسبت به زادگاه اش، هنوز مورد پسند و سرمشق و الگوئی برای هر نسل آینده است. اشعار ایشان در تجلیل از "کوه ساوالان (سبلان)" اثری ماندگار با موضوع میهن پرستی می باشد.
سالهای آخر زندگی این شاعر بسیار دشوار گذشت و اعضای خانواده او - پسر 20 ساله، دخترش و همسرش - یکی پس از دیگری از دنیا رفتند. شاعر با همه این سختی ها دوران پیری را به تنهایی سپری می کرد که نهایتا در سال 1199 در تبریز دار فانی را وداع کرد. قبر وی در محله سرخاب تبریز در مزارستان "مقبره الشعراء قرار دارد.
8- بختیار وهاب زاده Vahabzadə (2009 - 1925)
بنیانگذار ایدئولوژی آذربایجان
بختیار وهاب زاده در 16 آگوست 1925 در شکی، در یک خانواده طبقه کارگر به دنیا آمدند. خدمات وهاب زاده در وارد کردن اندیشه های آذربایجان و وحدت ملی به شیوه ای جسورانه در شعر و ادبیات غیر قابل انکار است.
اگرچه به موضوع جنوب و درد جدایی ملت آذربایجان هر از گاهی در آثار بسیاری از شاعران اشاره می شد لیکن کسی که بیش از همه این موضوعات را در اشعار خود علنی کرد مرحوم بختیار وهاب زاده بود که در شعر "قصیده گلستان" معروف خود تراژدی تقسیم آذربایجان را توسط امپریالیست های زمان به تصویر کشیده است.
در پایان قرن گذشته، موضوع قره باغ و اشغال 20 درصد اراضی آذربایجان توسط متجاوزین ارمنی و به خاک و خون کشیدن اهالی آن منطقه صفحه جدیدی را در آثار شاعر باز نمود. استقلال و تمامیت ارضی از موضوعات منحصر به فرد این شاعر بزرگ آذربایجان گردید. قصیده ها و اشعار وی با عناوین "پاسداری از میهن"، "دورنالار" "یک سرباز آذربایجانی"، "آذربایجان"، "هنوز گناهکار"، "مادر شهید"، "میهن"، "گلستان"، "شهدا" "استقلال" و ده ها آثار شعری دیگر نام او را در موضوع میهن پرستی پر آوازه ساخته است.
وهاب زاده برای نشان دادن اهمیت "زبان مادری" و اینکه یگانه ثروت مادی و شاخصه یک ملت برای زنده ماندن زبان اوست قصیده ای به همین نام دارد و در این شعر معتقد است که: ملتی "زبان مادری" نداشته باشد، اینچنین ملتی وجود هم ندارد.
بختیار وهاب زاده پس از سپری کردن بیماری در 13 فوریه 2009 در باکو در سن 83 سالگی درگذشت. مقبره این شاعر در خیابان فخری باکو واقع شده است.
9- مولا پناه واقیف Vaqif
10- خورشید خانیم ناتوان X.Natavan
11- سلیمان رستم S.Rüstəm
12- زلیم خان یعقوب Zəlimxan Yaqub
13- احمد جواد Əhməd Cavad
14- خلیل رضا Xəlil Rza
15- محمد آراز Məmməd Araz
16- نبی خزری Nəbi Xəzri
17- صمد وورغون S. Vurğun
18- میر محسون نواب S. Vurğun
19- رامیز روشن Ramiz Rövşən
20- رجب ابراهیمی (فرهاد) Fərhad
موسیقی دانان Musiqiçilər
1- اوزئیر حاجی بی اف (م 1885-1948)Üzeyir Hacıbəyov
اوزیر حاجی بیلی (اورئیر حاجی بی اف) از نبوغ آهنگسازان آذربایجان و بنیانگذار اپرای ملی و نمایشنامه نویس این دیار از جایگاه ویژه ای در تاریخ فرهنگی – ادبی ما برخوردار است. وی در 18 سپتامبر 1885 در منطقه آغجابدی آذربایجان متولد شد. بعد از تحصیلات موسیقی اپرای "لیلی و مجنون" را در تاریخ 25 ژانویه 1908 در سالن تئاتر حاجی زین العابدین تقی اف در باکو به نمایش در آورد.
اپرای شرق و اساس گذاری اش نام عزیر بیگ پیوند خورده است. فیلم کمدی موسیقی "او اولماسئن بو اولسون" و "آرشین مال آلان" از آثار بسیار محبوب این استاد موسیقی می باشد. می توان عنوان تاج موسیقی آذربایجانی را به ایشان داد.
2- قارا قارایف Q.Qarayev
قارا قاراییف (1982-1918)
در شکل گیری شخصیت هنری و ملی آهنگ ساز معروف آذربایجان قارا قاراییف، ارزشهای ملی و اخلاقی آذربایجانی نقش عمده ای داشته است. همانطور که مشخص است، قارا قارایف با آموختن اسلوب موسیقی آهنگساز شهیر آذربایجان عزیر حاجی بی اف و غنا بخشیدن به آن با ظرافتهای موسیقی جهان مترقی و همچنین تسلط بر موسیقی غنی روسی از جمله هنر شوستاکوویچ به یک آهنگساز نمونه جهانی نائل گردید
قار فرزند ابو- ال - فاس قارایف، آهنگساز و نویسنده اپرای آذربایجان، آکادمیسین آکادمی ملی علوم آذربایجان، هنرمند خلق اتحاد جماهیر شوروی (1959) - متولد 5 فوریه 1918 در باکو و متوفی 13 مه، 1982، یکی از بزرگترین نوابغ موسیقی تاریخ آذربایجان محسوب می شود.
آثار هنری و آهنگ های قارا قارایف یکی از برجسته ترین ستون های کاخ بزرگ موسیقی آذربایجان به شمار می رود و نقش او را در به شهرت رساندن موسیقی آذربایجان در جهان بارز می کند.
آثار هنری مشهور وی:
"هفت پیکر" (1952)
"ليلى و مجنون" (1969(
"دون كيشوت" (2000)
3- رشید بهبودوف R. Behbudov (1989-1915)
هنرمند فراموش نشدنی و فاتح قلب ها
رشید بهبودوف، اعجوبه موسیقی آذربایجان، در سال 1915 در تفلیس و در یک خانواده هنرمند و هنر دوست متولد شد. پدرش مجید بهبوودوف از خوانندگان مشهور و ملودی خوانان معروف و اصالتا وی از شهر شوشا، مهد موسیقی آذربایجان بود. مادرش، فیروزه دختر عباسقولو وکیل اوا، از شهر قزاق آذربایجان بود که تا پایان عمر در مدارس آذربایجان در تفلیس به کار معلمی زبان ترکی آذربایجان اشتغال داشت.
در اواخر سال 1943، رشید بهبودوف برای شرکت در فیلم سینمائی "آرشین مال آلان" که بر اساس اوپرایی به همین نام که تویط آهنگ ساز معروف آذربایجان عزیر حاجبیلی نوشته شده بود برای ایفای نقش اول فیلم (عسگر) به استودیوی فیلم باکو دعوت شد. این فیلم که برای اولین بار در سال 1945 به نمایش در آمد، نه تنها در آذربایجان بلکه در سرتاسر اتحاد جماهیر شوروی به سرعت محبوبیت زیادی پیدا کرد.
رشید بهبودوف در صنعت موسیقی فرهنگ حرفه ای بالا، مهارت آوازی بلندی برخوردار بود و در پیشرفت اپرای آذربایجان سهم بسزایی داشته است.
رشید بهبودوف در سال 1959 موفق به دریافت نشان "هنرمند خلق اتحاد جماهیر شوروی" گردید. همچنین در سال 2016، تندیس یادبود و همچنین سالن سینمایی به نام ایشان در باکو افتتاح شد. و یکی از بزرگترین خیابانهای باکو نیز به نام رشید بهبودوف نامگذاری شده است. این هنرمند نابغه آذربایجان که در 9 ژوئن 1989 در مسکو درگذشت، در مزارستان فخری خیابان باکو به خاک سپرده شد.
4- بولبول Bülbül (1961-1897)
چهره ماندگار آذربایجان
خدمات بسیار ارزنده ای بولبول در توسعه فرهنگ و هنر آذربایجان فراموش نشدنی و میراث هنری وی همیشه در قلب آذربایجانی ها ماندگار و الگوئی برای نسل های این سرزمین می باشد.
بولبول که اصل نام وی مرتضی فرزند مشهدی محمدوف خواننده اپرای آذربایجانی، پژوهشگر موسیقی فولکلور، بنیانگذار هنر موسیقی آوازی این سرزمین و هنرمند خلق اتحاد جماهیر شوروی و برنده جایزه استالین می باشد.
این هنرمند بزرگ با طی مسیر خلاقانه خود در موسیقی و به لطف فعالیت چند جانبه خود، در تاریخ موسیقی آذربایجان آثاری به یاد ماندنی را از خود برجای گذاشت.
بولپول در حفظ گنجینه موسیقی ملی و انتقال آنها به نسل های آینده سهم بی نظیری دارد. ترانه های مردمی، مقام ها و اپراهای کلاسیک که در گنجینه طلایی موسیقی آذربایجان مانده از میراث های جاویدان آذربایجان هست.
بولبول در سال 1961 در باکو درگذشت. مزار وی در "فخری خیابان" باکو می باشد.
از مهمترین آثار موسیقی وی
"بی تو" یا سن سیز اثر عزیر حاجی بی اف
"عزیزم" اثر عزیر حاجی بی اف
"کشور من" - آصف زینالی
"سوسن سنبل" - ی آهنگ محلی
"یاخان دویمه لر " آهنگ محلی
"چشم سیاه" - آهنگ محلی
"گل اوینا" آهنگ محلی
"مدهوش گشتم" - آهنگ محلی
5- موسلوم ماقامایف Maqomayev Müslüm 1937-1885
آهنگ ساز کلاسیک
آهنگساز، رهبر ارکستر آذربایجانی، مدرس موسیقی، از بنیانگذاران موسیقی کلاسیک آذربایجان و از اولین نویسندگان اپراهای سبک اروپایی در موسیقی آذربایجانی می باشد. فیلارمونی موسیقی آذربایجان در باکو به نام این آهنگساز مشهور آذربایجانی نام گذاری شده است.
مسلم ماقامایف در سال 1885 در گروزنی متولد شد. وی اصالتاً از روستای ایلی سو در منطقه قاخ است. تحصیلات ابتدایی اش را در مدرسه ای در شهر گروزنی آموختسپس برای ادامه تحصیل به مدرسه معلمان گوری گرجستان وارد شد و در همین جا با آهنگساز مشهور آذربایجانی عزیر حاجی بی اف آشنا گردید.
ماقامایف دارای دو اثر معروف در اپراست - "شاه اسماعیل" و "نرگیس"، که دومین اثر اپرای وی در موضوع اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی می باشد.
مسلم ماقامایف در سال 1911 به باکو مهاجرت کرد و در این شهر به عنوان معلم در کالج شهر شروع به کار نمود.
مسلم ماقامایف در 28 ژوئیه 1937 دار فانی را وداع گفت. تندیس وی در خیابان مفاخر باکو قرار دارد. خاطر نشان می شود که مسلم ماقامایف پدر بزرگ خواننده معروف مسلم ماقامایف می باشد.
6- عالیم قاسیم اف Alim Qasımov (1957)
مروارید صدای آذربایجان
عالم فرزند حمزه قاسم اف خواننده مشهور آذربایجانی در 14 آگوست 1957 در روستای نابور، از توابع قوبوستان به دنیا آمد. وی در 25 سالگی برنده جایزه اولین مسابقه ژانر موقام آذربایجان شد.
همچنین عالیم قاسیم اف در سال 1999، موفق به دریافت جایزه موسیقی بین المللی IMCگردید. در اوپرا و باله بارها نقش مجنون در نمایش ("لیلا و مجنون") و کرم ("عاشق کرم") را ایفا نموده است. تا بحال در بیش از 50 کشور وی کنسرت برگزار کرده و موغام آذربایجانی را به جهانیان معرفی نموده است.
مراسم افتتاحیه اولین بازی های اروپا در باکو در سال 2015 با آوازهای دلنشین موغام آذربایجانی عالیم قاسيموف به یادگار مانده و همچنین وی یکی از چهار شرکتکننده آذربایجانی مشهور در میان 500 خواننده مسلمان جهان در فستیوال سال 2009 دانشگاه جورج تاون ایالات متحده در مرکز مطالعات استراتژیک اردن می باشد.
7- اسلام رضایف İslam Rzayev (2008 - 1934)
زندگی مملو با ترانه
یکی از نمایندگان بارز مدرسه آواز قراباغ، شخصیت برجسته موسیقی ملی، هنرمند فولکلور، درنده نشان ملی از رئیس جمهور آذربایجان، مرحوم اسلام فرزند تاپدوق رضاییف، در سال 1934 در روستای سردارلی، فضولی متولد شد. وی پس از گذراندن تحصیلات، وارد کالج موسیقی آصف زینالی در باکو شد و در آنجا در کلاس استاد آواز موسیقی آذربایجانی سید شوشنسکی به اسرار این هنر تسلط یافت. سپس تحصیلات خود را در دانشگاه فرهنگ و هنر دولتی آذربایجان ادامه داد و و بعد ار فارغ التحصیلی در مرکز فیلارمونیک مسلم ماقامایف آذربایجان بعنوان خواننده مشغول بکار گردید.
اسلام رضایف یکی از پیروان مکتب آواز قره باغ بود. وی بسیاری از دستگاه ها موقام آذربایجان را از جمله "بیاتی کرد"، "ماهور هندی"، "راست" و "چهارگاه" و ... را استادانه ایفا کرده و موسیقی آذربایجان را در بیش از 70 کشور از جمله کلمبیا، پرو، کوبا، ژاپن، هند و نپال اجرا نموده است.
وی علاوه بر خوانندگی به کار آموزش این هنر هم اشتغال داشت و شاگردان بسیاری را در این زمینه تربیت کرده است.
مرحوم اسلام رضایف در سال 2004 توسط رئیس جمهور آذربایجان بخاطر خدمات اش در موسیقی و توسعه این هنر آذربایجانی از جانب ریاست جمهوری آذربایجان نشان افتخار دریافت کرد. وی در سال 2008 در باکو درگذشت.
8- لطقیار ایمانوف Lütfiyyar İmanov
9- معصوم ابراهیموف Mənsum İbrahimov
10- نیام الدین موسایف Niyamməddin Musayev
11- روبابه مرادوا Rübabə Muradova
12- سکینه اسماعیلوا Səkinə İsmayılova
13- سخاوت ممدوف Səxavət Məmmədov
14- شوکت علی اکبروا Şövkət Ələkbərova
15- زینب خانلاروا Zeynab Xanlarova
16- یعقوب ظروفچی Yaqub Zürüfçü
17- خان شوشونسکی Xan Şuşinski
18- سلیمان رحیم اف Süleyman Rəhimov
19- هابیل علی افƏliyev Habil
20- تیمور امراهƏmrah Teymur
نویسندگان آذربایجان Yazıçılar
1- حسن بی زردابی (1907-1837) Həsən bəy Zərdab
حسن بیگ زردابی "مشعل معرفت" - یکی از برجسته ترین متفکران و شخصیت های ملی و مشاهیر آذربایجان می باشد که در تاریخ روشنگری این دیار و تجدید حیات فکری و علمی آذربایجان سهم بی نظیری داشته و آثار ماندگاری را از خود بر جای گذاشته است. نام این بزرگمرد آذربایجان در تاریخ روزنامه نگاری، روشنگری، احیای حیات معنوی و رشد اندیشه های مردم ارتباط ناگسستنی دارد.
حسن بی سلیم بی اوغلو زردابی در 28 ژوئن 1837 در روستای زرداب از توابع منطقه گوچای، که سابقا بخشی از استان باکو بود، به دنیا آمد.
2- حسین جاوید Hüseyn Cavid
3- جعفر جبارلی Cəfər Cabbarlı 1934-1899
بزرگترین شخصیت های ادبی آذربایجان در قرن بیستم
جعفر فرزند غفار جبارلی نمایشنامه نویس، شاعر، نثر نویس، منتقد تئاتر، منتقد فیلم، مترجم، فیلمنامه نویس، روزنامه نگار، هنرپیشه، کارگردان شهیر آذربایجان و دارای نشان افتخار بعنوان نویسنده خلق اتحاد جماهیر شوروی در نیمه اول قرن بیستم می باشد.
علی رغم عمر کوتاه وی، ایشان بعنوان خالق اثرهای هنری بی بدیل در میان اصحاب هنر و ادبیات در جمهوری آذربایجان یاد می شود.
جبارلی به طور کلی یک نویسنده به سبک اسلوب رمانتیست است لیکن در میان هنرمندان رمانتیک اوایل قرن بیستم، وی را می توان بدلیل خالق اثرهای عاشقانه مبتنی بر مشکلات زندگی مردم نویسنده رئالیسم دانست.
جعفر جبارلی را می توان از باز آفرینان هنر سینمایی آذربایجان قلمداد نمود زیرا که خدمات وی در تأسیس سینمای ملی آذربایجان، آموزش کادرهای ملی در این زمینه، ساخت سینما بر مبنای جدید فراموش نشدنی است.
آثار وی در نمایشنامه نویسی هم زیاد هست. ترجمه وی نمایشنامه تراژیک "هملت" اثر ویلیام شکسپیر از انگلیسی به ترکی آذربایجانی در سال 1925 و اجرای این نمایش در سال 1926 در سالن تئاتر آکادمی دولتی درام آذربایجان در تاریخ هنر این کشور ثبت و ضبط گردیده است.
جعفر جبارلی در سن 35 سالگی بر اثر سکته قلبی درگذشت و در پارک مفاخر آذربایجان در باکو به خاک سپرده شد. استودیوی فیلم سازی (آذرفیلم)، یک خیابان و یک ایستگاه مترو در باکو نام این هنرمند آذربایجانی نامگذاری شده است.
4- ضیاء بنیادوف Ziya Bünyadov
5- آیدا ایمانقلیو Ayda İmanquliyev
6- آنار رضایفRzayevAnar
7- جلیل ممدقلی زاده Cəlil Məmmədquluzadə
8- میرزا فتحعلی آخوندوف M.F.Axundov
9- محمد سعید اردوبادی Məmməd S.Ordubadi
10- چنگیر عبدالایف Çingiz
ساستمداران آذربایجان Siyasətçilər
1- حیدر علی اف Heydər Əliyev
2- سید جعفر پیشه وری S.C. Pişəvəri
3- محمد امین رسول زاده Rasulzadə
4- نریمان نریمانوف N.Nərimanov (1925-1870)
شوالیه انقلاب سوسیالیستی در شرق
دکتر نریمان نریمانف، از شخصیت های بزرگ سیاسی-اجتماعی آذربایجان و نویسنده، نمایشنامه نویس و پزشک که در تاریخ روشنگری و فرهنگ این کشور جایگاه مهمی دارد.
نریمان نریمانوف در سال 1870 در تفلیس متولد شد. وی تحصیلات متوسطه خود را در مدرسه Gori در سال 1890 به پایان رساند ودر سال 1908، وی از دانشکده پزشکی دانشگاه نائوروسی فارغ التحصیل شد.
وی سپس به ریاست سازمان سوسیال دموکرات "همت" منصوب گردید و طی این دوره منیفست حزب سوسیال دموکرات روسیه (بلشویک ها) را به به زبان آذربایجانی ترجمه کرد. در 28 آوریل 1920، پس از فروپاشی جمهوری دموکراتیک آذربایجان و پیروزی بولشویک ها، نریمانوف ریاست موقتی کمیته انقلاب سوسیالیستی درآذربایجان را برعهده گرفت سپس در سال 1922 یعنی بعد پیروزی بولشویک ها، وی به عنوان رئیس کمیته مرکزی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی در آذربایجان انتخاب شد.
علی رغم نفوذ شخصیت های تاثیرگذارارمنی در راس حزب کمونیست شوروی، نریمان نریمانوف از مبارزات خود برای به ثمر نشاندن "قره باغ به عنوان بخشی جدایی ناپذیر آذربایجان" ادامه داد و از جغرافیا، استقلال و تمامیت ارضی آذربایجان همانطوری که از محمد امین رسول زاده تحویل گرفته بود در جمهوری سوسیالیستی شوروی محافظت نمود.
نریمان نریمانف در سال 1925 به طرز مرموزی در مسکو درگذشت مزار وی در نزدیکی دیوار کرملین قرار دارد.
5- الهام علی اف İlham Əliyev
ورزشکاران آذربایجان İdmançılar
1- رافائیل آغایف Rafael Ağayev
2- فرید منصوروف Fərid Mansurov
3- زنفیرا مفتاح الدین Zenfira Müftəxəttinova
4- النور ممدلی Elnur Məmmədli
5- تیمور رجب اف Elnur Məmmədli
دانشمندان آذربایجان Alimlər
1-لطفی زاده Lütfizadə
2- حمید آراسلی Həmid Araslı
3- عارف پاشایف Arif Paşayev
نقاش آذربایجان Rəssamlar
1- ستار بهلول زاده Səttar Bəhlulzadə
2- طاهیر صلاحوف Tahır Salahov
3- علی شمسی Əli Şəmsi
روزنامه نگار و ژورنالیست آذربایجان Jurnalistlər
1- رضا دقتی Rza Diqqəti
2- چنگیز مصطفایف Çingiz Musatafayev
بازرگان و خیر آذربایجانvəXeyriyyəçilər Biznesmenlər
1- عبدالباری گوزل Abdulbari Gözəl
2- زین العابدین تقی اف Z.Tağıyev
3- موسی نقی اف Musa Nağıyev
4- گوهر آغا Gövhər Ağa
نظامیان آذربایجان Hərbçilər
1- حضی اصلانوف Həzi Aslanov (1945-1910)
"ببر آهنین" جنگ جهانی دوم
مردم آذربایجان در مبارزه با فاشیسم و پیروزی در جنگ جهانی دوم که یکی از وحشتناک ترین و مخرب ترین جنگ های قرن بیستم محسوب می شود، سهم فوق العاده ای داشتند. در نخستین روزهای جنگ، فرزندان برومند آذربایجان برای حضور در جنگ بزرگ میهنی اسلحه به دست گرفتند و نام و آوازه خودشان را با رشادت های خود بر روی صفحات تاریخ طلایی و شکوهمند سرزمین حک نمودند.
هزی فرزند احد اصلانوف در 22 ژانویه 1910 در شهر لنکران متولد شد. در اکتبر 1924، وی وارد مدرسه نظامی ماورای اقفقاز در باکو شد و در سال 1938، خدمت نظامی خود را در کیف اوکراین ادامه داد. اینجا بود که وی به عنان یک نظامی استعدادها و توانمندی خودش را نشان داد و زمانی که ارتش نازی به اتحاد جماهیر شوروی حمله کرد، وی در منطقه ترنوپیل مشغول شوروی مشغول خدمت بود.
قهرمان بزرگ آذربایجان، هزی اصلانوف، سهمی استثنایی در آزادسازی استالینگراد داشت. در 22 دسامبر سال 1942، به خاطر نبردهای شجاعانه اش در استالینگراد، به وی عنوان قهرمان اتحاد جماهیر شوروی اعطا گردید.
ژنرال هزی اصلانوف که بعد از نبرد استالینگراد به سواحل بالتیک اعزام شده بود، در 24 ژانویه 1945 در حوالی شهر گیلگاوا لیتوانی به شدت زخمی شد. لیکن بعد از یک روز بستری در بیمارستان نظامی بعلت شدت جراحات، این قهرمان شجاع آذربایجان چشمانش را برای همیشه برای زندگی بست. مقبره هازی اصلانوف در پارک کوهستانی باکو واقع شده است.
2- فتحعلی خویسکی F.Xanxoyski
3- مبارز ابراهیموف Mübariz İbrahimov
4- پولاد هاسیم اف Polad Haşımov
پزشکان آذربایجان Həkimlər
1- ظریفه علی اوا Zərifə Əliyeva
2- جواد هیئت Cavad Heyyət
دیگر مشاهیر آذربایجان
Dünya Səviyyəli Tanınmış Şəxsiyyətləri
ادامه دارد
نوشتن دیدگاه