اطلاعات عمومی
موقعیت و وسعت:
استان فارس، استانی در جنوب ایران که مرکز آن شیراز میباشد. پارس (قوم) دستهای از نژاد آریایی که کوههای قفقاز را به پایین آمده و در استان فارس امروزی ساکن شدند. امپراتوری پارس (هخامنشیان) کشوری که در ۵۵۰ ق.م توسط کورش تاسیس شد که معادل کلمهٔ فارس (پارس) ایران امروزی است و رومیان و اروپاییان آن را پرشیا مینامند
آب و هوا:
سه توده هوای مختلف استان فارس را تحت تاثیر قرار میدهند، اول توده هوای مدیترانهای که از روی دریای مدیترانه به سمت کوههای زاگرس میآیند و موجب بارشهایی به صورت برف (در مناطق مرتفع شمالی و شمالغرب) و باران میشوند؛ دوم توده هوای سودانی که در فصل زمستان از مرکز کمفشار سودان شکل گرفته و با فعال شدن بر روی دریای سرخ، استان فارس را تحت تاثیر قرار داده و باعث بارش در بیشتر نقاط استان میگردد؛ سوم توده هوای گرم عربستان که در فصل تابستان از سمت شبه جزیره عربستان به سمت استان وزیده و باعث گرما، ورود ذرات گرد و خاک به استان و کوتاه شدن دوره فصل بهار میگردد
ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی
مراسم ها:
عقیقه
از جمله رسوم معمول در بین دوانی ها، یکی هم رسم عقیقه است. عقیقه در عربی به معنی موی شکم نوزاد در هنگام تولد است. معنی دیگر آن، ذبح گوسفند در هفتمین روز تولد نوزاد است. شاید این رسم در گذشته در روز هفتم انجام می شد، اما امروزه موعد خاصی برای آن قائل نیستند و در هر فرصتی که دست داد، آن را تدارک می بینند. انجام این کار ممکن است تا هفت سالگی کودک هم به تعویق بیفتد. اما تا هنگام مراسم عقیقه نباید موی سر کودک تراشیده شود.
عروسی درخت نارنج
در شیراز رسم بر این است که اگر درخت نارنجی که در خانه است، نارنج کم بدهد یا اصلاً ندهد، آن را عروس کنند و برایش مراسم عروسی بگیرند. برای این کار، ابتدا زن صاحب خانه، زنان همسایه را دعوت به عروسی درخت نارنج می کند، همه در یک زمان مشخص در خانه جمع می شوند و زن صاحبخانه اره ای را بر می دارد تا شاخه های درخت را ببرد. یکی از زنان همسایه جلو می آید و ضامن درخت می شود. سپس تور بسیار نازکی روی درخت می کشند، شکر پنیر روی درخت می پاشند، کِل می زنند، واسونک می خوانند و شادی می کنند و بر این باورند که آن درخت، سال بعد در فصل بهار، بار نارنج خواهد داشت.
آب مقدس حوض ماهی ها
تا 50 سال پیش در فارس، سه حوض ماهی در شیراز، فسا و زرقان وجود داشت اما با خشک شدن حوض ماهی فسا اکنون دو حوض دایر است. مراسمی که برای این دو حوض ماهی وجود دارد، تقریباً مشابه است.
از زیر کوه سعدی، چشمه ای بیرون می آید که چند چاه برای استفاده از آن در خانه های بالادست آرامگاه حفر شده است. حوض ماهی آرامگاه سعدی، هم سطح زمین و مظهر قنات و چشمه است. تردیدی وجود ندارد که پیش از زمان سعدی، و حتی در ایران باستان، این آب جریان داشت و مقدس بود. به همین دلیل سعدی برای این آب اهمیت قایل بود. براساس نوشته «ابن بطوطه» که دوبار در سال های 725 و 748 هـ.ق، (بار اول حدود سی سال پس از درگذشت سعدی) به شیراز آمده بود، سعدی این حوض هشت ضلعی را ساخته است
دین و زبان:
دین بیشتر مردم فارس ، اسلام است . طبق سرشماری سال 1375 مسلمانان استان فارس 3.799.833 نفر هستند . پیروان مذهب شیعه 12 امامی بیشتر مردم فارس را تشکیل می دهند و از اهل تسنن گروهی در شهرستان لار زندگی می کنند . از پیروان ادیان رسمی 1097 زرتشتی ، 318 نفر مسیحی و 3758 نفر کلیمی در فارس به سر می برند که بیشتر آنها در شهر شیراز زندگی می کنند
زبان رسمی مردم استان فارس، مانند زبان رسمی ایران، فارسی دری است. پیش از اسلام زبان ایرانیان زبان پهلوی بودهاست. از قرن دوم و سوم زبان دری که ریشهای کهن داشته جای زبان پهلوی را گرفت و توجه حکومت و نویسندگان و شعرا به آن موجب شد که به صورت زبان رسمی درآید. همچنین زبان ترکی در میان عشایر قشقایی و زبان عربی در میان عشایر عرب صحبت میشود. برخی بر این اعتقادند که کل زبانها و لهجهها در این استان به شدت تحت تاثیر حکومت کریم خان زند بوده و به عبارتی میتوان گفت گویشها و لهجهها تحت تاثیر زبان لری در این استان بوده، به گونهای که بسیاری از کلمات لری در این استان و حتی لهجه شیرازی رواج دارد.
گویشهای استان فارس به لحاظ غنای فرهنگی و تحولات جغرافیایی و تاریخی از نظر تعدد و تنوع گویشها در ایران بینظیر است. گویشهای شناسایی شده عبارتند از: گویش مرودشتی، گویش لری محسنی، گویش ترکی قشقایی و همچنین گویشهای مانند لارستانی و خنجی، قشقایی، سیوندی، دوانی و لری و اردکانی و کهمره ای(بککی) نیز در این استان رواج دارد. که گویش اردکانی در ایران منحصربهفرد بوده واین گویش باز مانده از پارسی پهلویاست. گویش مردم سیوند فارس به دلیل آمیخته نشدن با عربی و تعلق به زبانهای ایرانی شاخهٔ شمال غربی درخور اهمیت است. گویش لارستانی که با زبانهای فارسی، لری و تاتی همخانواده است. عشایر قشقایی به زبان ترکی قشقایی سخن میگویند. زبان ترکی قشقایی و آذربایجانی از یک خانوادهاند. گویش لری نیز در شهرستانهای ممسنی، رستم و بخشهایی از سپیدان و بخش هایی از کازرون و فراشبند و مرودشت (درودزن- کامفیروز) و شهر شیراز رواج دارد
موسیقی:
در بخش موسیقی میتوان به عاشقان قشقایی، چنگیان و ساربانان اشاره کرد. موسیقی بومی ایل قشقایی با نام عاشیقها، چنگیان و ساربانان درآمیخته و در این میان موسیقی عاشیقی از جایگاه والایی برخورداراست، موسیقی عاشیقی کهن و گسترده است و با شعر فولکوریک درآمیختهاست عاشیقها برای رویدادهای غمناک و شاد نوایی دارند. در هنر عاشیقی، حماسه و در شعر آن نیز عرفان مقامی شایسته دارد. پیشینه مکتوب شعر و ادبیات در میان ایل قشقایی به بیش از ۲۵۰ سال پیش میرسد. اشعار شاعران گمنام سینه به سینه نقل میشود و به گنجینه فولکلوریک قشقاییها غنا میبخشد. شعر قشقایی را همهجا میخوانند در عروسی، در عزا و در زمان شادی و غم. شعر عروسیها همراه پایکوبی و شعر عزا همراه با حزن و اندوه خوانده میشود. رقصهای محلی و بومی قشقاییها نیز که با آهنگ جنگنامه توأم است عمدتاً به صورت گروهی اجرا میشود و در این میان رقص چوب به لحاظ شیوهٔ اجرا و حرکات ریتمیک اجراکنندگان آن، از جذابیت خاصی برخورداراست. پوشاک مردمان فارس به دلیل گوناگونی فرهنگی، بسیار متنوع است و از میان آنها میتوان به قبا(آرخالق)، شال و چقه که پوشاک مردان عشایر کوهمره سرخیاست، اشاره کرد
پوشاک:
لباسهای محلی مردان و زنان قشقایی نیز جاذبههای خاصی دارد و آوازه آن تا دوردستها نیز رفته و امروزه به یكی از مهمترین جاذبههای فرهنگی این قوم تبدیل شده است.
پوشاك زنان عشایر شامل كلاهك، آرخالق، تنبان و پاپوش است كه بیشتر در رنگهای شاد و متنوع و الهام گرفته از طبیعت تهیه میشود.
پوشاك مردان ایل را هم كلاه، پیراهن، آرخالق، شال كمر، چقه و كپنك تشكیل میدهد. ایلاتیها در گذشته دارای آرخالق و شال و كلاههای بدون لبه و نمدی بودهاند و در عصر پهلوی ناچار شدند مثل دیگران لباس یك شكل بپوشند
قالی، گلیم و گبه از مهمترین صنایع دستی استان محسوب میشوند، پس از آن باید از خاتم، خاتم سازی و خاتم کاری و پس از آن معرقکاری روی چوب، منبت کاری چوب، نقاشی روی چوب و سفال و سرامیک، کاشی معرق و کاشی هفت رنگ یاد کرد. از رشتههای رایج در استان فارس طراحی و نگارگری (نگارگری، گل و مرغسازی، تذهیب و تشعیر) است. رنگرزی گیاهی و استفاده از مواد ملونه طبیعی در رنگرزی خامه و ابریشم نیز کاری پررونق در استان فارس است. در زمینه فلزکاری و هنرهای مرتبط با فلز نیز میتوان از آثار قلمزنی روی نقره یاد کرد. از سایر رشتههای صنایع دستی رایج در این استان میتوان به دوخت لباسهای محلی، عروسکسازی، پیکرتراشی، نمدمالی، رودوزیهای سنتی، بافتنی، نقشهکشی فرش و گلیم اشاره کرد.
صنایع دستی در معماری نوعی دیگر از هنرهای دستی در معماری ساختمانها کاربرد دارد. از جمله آنها نقاشی پرندگان، گل، شاخه درختان و فرشتگان بر سقفهای بسیاری از عمارتهای قدیمی نظیر نارنجستان قوام، خانه زینتالملوک دیده میشوند و همچنین کاشیهای هفت رنگی که در عمارتهای باغ عفیفآباد و باغ ارم وجود دارند.
آینهکاری و گچبری و منبتکاری که در امامزادههایی مانند شاهچراغ به چشم میخورند. درب و پنجرههای چوبی در ساختمانهای قدیمی مانند مسجد نصیرالملک و کارهای دستی در عمارت کلاهفرنگی آباده و طرح مسجد کبیر نیریز هم از این دست هستند
جاذبه های توریستی
جاذبه های مهم:
آبشار استهبان: آبشار استهبان یكی از زیباترین آبشارهای منطقه است. این آبشار در سال 1335 خورشیدی به همت حقیقت بخشدار آن زمان استهبان و به معماری حاج حسین بنا (معمارپور) و سنگ تراشی حاج احمد علی دژ ساخته شده است
آبشار مارگون: آبشار زیبای مارگون یکی از زیباترین چشم اندازهای طبیعی استان فارس به شمار می آید که در فاصله حدود 45 کیلومتری شمال غرب شهر سپیدان واقع شده است
آرامگاه خواجوی کرمانی: آرامگاه کمال الدین ابوالعطا متخلص به خواجو که 753-689 ه ق در تنگ الله اکبر و کمی بالاتر از دروازه قران شیراز واقع شده است.
آرامگاه شاهچراغ: در کنار میدان احمدی شیراز قرار دارد. شاهچراغ آرامگاهی است كه در آن حضرت میر سید احمد فرزند امام موسی کاظم (ع) معروف به شاه چراغ و برادر امام رضا (ع) دفن شده است
آرامگاه کوروش کبیر: کوروش دوم، معروف به کوروش بزرگ یا کوروش کبیر(۵۷۶-۵۲۹ پیش از میلاد). شاه پارسی، بهخاطر بخشندگی، بنیان گذاشتن حقوق بشر، پایه گذاری نخستین امپراتوری چند ملیتی و بزرگ جهان، آزاد کردن بردهها و بندیان، احترام به دینها و کیشهای گوناگون، گسترش تمدن و غیره شناخته شدهاست
ارگ کریمخانی: بنای ارگ در سال 1180ه.ق /1760م توسط كریمخان زند ساخته شده است. بلندی دیوار آجری این ارگ، 12 متر و بلندای چهار برج آجری آن 15 متر است كه با نقش های ساده و زیبا تزئین شده است
امامزاده پیرمراد: یكی از اماكن مقدس و متبركه شهر استهبان امام زاده محمد بن علی ابراهیم بن موسی بن جعفر (ع) معروف به پیرمراد است. این امام زاده در باختر استهبان و به فاصله 1000 قدمی از مركز شهر قرار دارد
بازار قیصریه، بازار مسگرها، بازار وکیل، بازار نو
باغ ارم: باغ ارم شیراز بطور مسلم از دوره سلجوقیان و در تمام دوره آل اینجو و آل مظفر و گوركانیان وجود داشته و با توجه به اینكه سیستم فئودالی بطور كامل بر جامعه آن دوره حاكم بوده بدون تردید بانیان و صاحبان باغ ارم كه باغی ارزشمند بوده، در آن زمان حكام وقت بودهاند
باغجنت، باغ جهان نما، باغ دلگشا، باغ عفیف آباد، باغ نارنجستان قوام، باغ نشاط، باغ نظر
باغ پرندگان: باغ پرندگان شیراز در گلدشت حافظ شیراز، با سرمایه ی بخش خصوصی شیراز ساخته شده است. این باغ با هدف کمک به صنعت اکوتوریسم و افزایش شمار گردشگران ایجاد شده است
بهشت گمشده: تنگ بستانک یا بهشت گمشده، قطعهای از بهشت و سرزمینی همزیست با آب، درخت و کوهستان است که در گوشه شمال غرب شیراز از توابع شهرستان مرودشت قرار گرفته و هر سال میهمانان و مسافران را از اقصی نقاط کشور به سوی خود فرا میخواند
تخت جمشید: تخت جمشید (Ttakht -e- Jamshid) نام محلی پایتخت داریوش بزرگ است؛ که از لحاظ وسعت، عظمت و شکوه، مهمترین مجموعه باستانی هخامنشی در ایران است. این مجموعه بی نظیر در دامنه کوه رحمت (کوه مهر)، در مقابل جلگه مرودشت و 55 کیلومتری شمال شرقی شیراز قرار دارد
تل تیموریان: در یک کیلومتری روستای کوشک از توابع ارسنجان تپه ای به طول 200 متر و پهنای 140 متر واقع می باشد که به نام تل تیموران خوانده می شود
تل ضحاک: تل خاکی مشهور به تل ضحاک در 3 کیلومتری جنوب فسا واقع شده است. تل ضحاک که از آثار ما قبل اسلام است و ویرانه های کاخ یکی از شاهان ساسانی به همین نام می باشد که آثار باستانی زیادی بر اثر کاوش در اطراف آن بدست آمده و در موزه های کشور نگهداری می شود
حافظیه: حافظیه نام مجموعه آرامگاه شاعر برجسته ایرانی، حافظ شیرازی است که در شهر شیراز قرار دارد. آرامگاه حافظ در شمال شهر شیراز، پایین تر از دروازه قرآن، در یکی از قبرستان های معروف شیراز به نام خاک مصلی قرار دارد و مساحت آن ۱۹۱۱۶ متر مربع است
حمام علی خان، حمام کهنه فراشبند، حمام مائینک، حمام نوجین
حمام وکیل:
از دوره حکومت کریم خان زند که خود را وکیل الرعایا می خواند؛ آثار زیبا و مجموعه های بزرگی در شهر شیراز بر جای مانده است
دره پلنگان: دره پلنگان از مراکز تفریحی قدیمی است که با همین نام در سده هفتم و هشتم از آن یاد شده است. شبانکاره ای (متوفی 736 هجری قمری) مولف مجمع الانساب در اواخر سده ششم هجری قمری دوبار از آن با عنوان دره پلنگان یاد کرده و آن را از تفرجگاهها و مکانهای تفریحی آن زمان بر شمرده است
دروازه خشایار(دروازه ملل): در مشرق جلو خان پلکان ورودی، به فاصله 22 متری از لبه صفه، کاخ کوچکی است که دروازه ملل نام دارد، زیرا که نمایندگان همه قبایل تابع کشور ایران بدان وارد میشده و سپس به سوی کاخهای بار میرفتهاند
دروازه قرآن: دروازه قران یکی از سمبل های زیبای شهر شیراز است که به سال 1327 خورشیدی پس از ویرانی طاق قدیمی به احتمام حاج اعتماد التجار (ایگار) بازرگان نیکوکار و نیک اندیش شیرازی ساخته شده است در زمان دیلمان در همین مکان یک دروازه زیبا ساخته شده بود که بانی آن عضدالدوله دیلمی بوده است
دریاچه پریشان(فامور): این دریاچه كه به زبان محلی «پیرشون» نامیده می شود در فاصله 15 كیلومتری شرق شهر كازرون واقع شده كه آبهای سطحی حاصل از ریزش های جوی حوضه ای به مساحت 263 كیلومتر مربع را در خود ذخیره می كند. آب این دریاچه از صدها چشمه كوچك و بزرگ مناطق دشت ارژن و دشت فامور فراهم می شود
دریاچه مهارلو(نمک): این دریاچه با ابعاد ۱۰×۶ در ۲۳ کیلومتری و وسعت ۲۵ هزار هکتاریجنوب شرقی شهر شیراز و در باختر دریاچه بختگان قرار گرفتهاست
رودخانه دالکی: یک رود دایمی به طول 170 کیلومتر است که شیب متوسط آن 8/0 درصد می باشد. این رود که حوزه آن خلیج فارس و دریای عمان است در مسیر کلی خود که به سمت جنوب باختری است، از شهرستان های كازرون، برازجان و بوشهر در استان های فارس و بوشهر عبور می کند
رودخانه و دریاچه شش پیر: این چشمه كه در ۸ كیلومتری شمال روستای «برشنه» از توابع بخش همایجان قرار دارد، از میان شكاف های كوه به طور معجزه آسایی به آرامی بیرون می آید چندمتر پایین تر از سرچشمه رودخانه ای خروشان به راه می افتد
زندان سلیمان: یكی از آثار بسیار زیبا كه به اوایل دوره هخامنشیان تعلق دارد، بنای چهارگوش برج مانندی است كه در دوران اسلامی به « زندان سلیمان » شهرت یافت
سرای مشیر: سرای مشیر یا سرای گلشن از آثار دوره قاجاریه در شیراز است كه در انتهای جنوبی بازار وكیل در گوشه شرقی آن قرار گرفته است. این سرا كه دارای طرح و نقشه ای دایره ای (هشت گوش) است، توسط میرزا ابوالحسن خان مشیرالملك احداث شده است
سعدیه: ابو محمد مشرف الدین مصلح ابن عبد اله بین سالهای 605 تا 606 ه ق در شیراز دیده به جها گشود و پس از سفرهای طولانی در بین انحرین، شام، حجاز، شمال آفریقا و ... به زادگاه خود بازگشت و در ذی الحجه سال 691 یا 694 ه ق وفات یافت. پیکرش در خانقاهی که اکنون آرامگاه وی می باشد و در گذشته محل زندگی او بوده است به خاک سپرده شد
شهر اردشیر کوره، شهر تاریخی بیشاپور
عمارت کلاه فرنگی سورمق: این عمارت در 24 کیلومتری جنوب شهر آباده قرار دارد. بنایی از آثــار دوره قـاجاریــه اســـت. این بنـای بسیار زیبــا كه درباغچــه ای درنزدیكـــی یكـــی از میادین مركـــزی شهر قرار دارد، عمارتی است با نقشه دایره ای شكل و وسعتی درحــدود 20 متـر مربــع دارای چهــار درب ورودی وپنجـره هــای بلنـد
غار سنگ شکن، غار شاپور
قصر بهرام گور: درنزدیكی سورمق سمت راست جاده شیرازبه آباده، تل خاكی بسیار بزرگی به ارتفاع حدود 9 كیلومتر وجودداردکه برطبق منابع ومتون تاریخی این تل مشهور ومنسوب به یكی از قصرهای بهرام گور از پادشاهان دوره ساسانی است. این بنا که اکنون فرو ریخته دارای آثار دیوارهای با خشت های مکعبی بزرگ است
قلعه استخر: قلعه معروف استخر كه در دوران عضد الدوله دیلمی ایجاد شده در بالای كوه استخر در انتهای شمال باختری جلگه مرودشت قرار گرفته است
قلعه دختر، قلعه ساسانی ایزدخواست،قلعه اژدها پیکر
کاخ اردشیر بابکان، کاخ اختصاصی کوروش، کاخ اردشیر ساسانی، کاخ تچر، کاخ فیروزآباد، کاخ مرکزی، کاخ هخامنشی سروان(لیدوما)، کاخ هدیش
کاروانسرای ایزد خواست، کاروانسرای نی ریز
مجموعه باستانی پاسارگاد: در 70 کیلومتری جاده شیراز به اصفهان در دشت مرغاب قرار دارد. پاسارگاد نخستین پایتخت امپراتوری هخامنشی بود. این شهر توسط کوروش کبیر ساخته شد و تا اواخر حکومت هخامنشیان تاج گذاری پادشاهان این سلسله در این شهر انجام می شد. مجموعه آثار پاسارگاد در محوطه ای به پهنای دو و درازی سه كیلومتر گسترده است
مسجد جامع ارسنجان: یکی از قدیمی ترین ابنیه دوران صفویه است که با دو ایوان در شرق و غرب بنا شده است. شبستان این مسجد با مصالح جدید تعمیر شده و مسجد بزرگ تری با گنبد رفیع در مجاورت این مسجد قدیمی بنا است. این مسجد بزرگ، شبستانی بسیار وسیع و محرابی زیبا دارد که در نوع خود کم نظیر است
مسجد جامع عتیق: مسجد جامع عتیق یا مسجد جمعه یا مسجد جامع یا مسجد آدینه، از كهن ترین مساجد قدیمی شیراز است كه در مشرق شاهچراغ قرار دارد
مسجد سنگی ایج: مسجد سنگی ایج از یادگارهای دوره ساسانی است که در روستای ایج شهرستان استهبان واقع می باشد.
منطقه حفاظت شده توت سیاه: وسعت این منطقه حدود 20 هزار هکتار است و دارای گونه های گیاهی سردسیر و گونه های جانوری از قبیل گور خر ،بز،پازن و آهو و قوچ می باشد
موزه تخت جمشید، موزه ساسانی، موزه سنگهای تاریخی، موزه کریمخان، موزه نارنجستان، موزه نظامی، موزه پارس
نرگس زارهای کازرون: اطراف كازرون مملو است از گل های نرگس و نرگس زارهای متعدد. گل های نرگس كازرون از طراوت و مرغوبیت خاصی برخوردار است كه گونه های متعددی همچون نرگس شش پر، شهلا و معمولی را شامل می شود كه از میان آنها نرگس شهلا به جهت داشتن زیبایی و بوی ویژه مشهور است
نقش برجسته بهرام، نقش برجسته جنگ تن به تن، نقش برجسته تاجگذاری اردشیر بابکان
نقش رجب، نقش رستم، نقش پیروزی
پارك ملی بمو: با وسعت 48000 هكتار در شمال استان فارس و شمال شرقی شهر شیراز قرار دارد. این پارك توسط جاده شیراز-اصفهان به دو بخش شرقی و غربی تقسیم می شود و فاصله آن تا شهر شیراز 5 كیلومتر است
پیست اسکی پولادکف: مجموعه تفریحی ورزشی پولادکف دومین پیست اسکی بزرگ و بینالمللی ایران است که در ۸۰ کیلومتری شمال شهر شیراز واقع شده و استفاده تفریحی ورزشی دارد؛ همچنین این پیست به صورت چهار فصل دایر است
چشمه شیرین: در دهستان خسرو شیرین به فاصله 120 کیلومتری از اقلید چشمه سارهای متعددی در میان چمنزارهای طبیعی و درختان قطور و سایه گستر وجود دارد که از جاذبه های دیدنی شهرستان محسوب می شود
کاخ آپادانا: محوطه باستانی شوش در شهر شوش، محوطه وسیعی را در برمیگیرد، كه بناها و سازههای معماری بسیار متنوعی پیش از تاریخ تا دوران اسلامی را در خود جای داده است
رستورانها و مراکز خرید
رستورانها:
رستوران آهو: شیراز، بلوار پاسداران، نبش خیابان شهید کلاهدوز
رستوران آپادانا: جاده سپیدان-گود گویمی-خیابان بهاران
رستوران باغ رویا: شیراز، معالی آباد-انتهای خیابان پزشکان
رستوران بهاران: شیراز، خیابان زند-روبروی دانشکده مهندسی
رستوران توریستی لاله: آباده-میدان بسیج-روبروی هلال احمر
رستوران خان نائب: شیراز، فلکه گاز-ابتدای باغ تخت-رستوران و بیرون بر خان نایب
فست فود سفیر: خیابان قصرالدشت- آسیاب قوامی-روبروی انتقال خون
مراکز خرید:
مجتمع تجاری ستاره فارس: شیراز،خیابان عفیف آباد
مجتمع تجاری حافظ:شیراز،خیابان عفیف آباد
مجتمع تجاری سینا:شیراز، بلوار مطهری
مجتمع تجاری گاندی:شیراز، بلوار معالی آباد
پاساژ شهر شب :شیراز،خیابان کریم خان زند
پاساژ بحرینی:شیراز،خیابان کریم خان زند
پاساژ فرجادیان:شیراز، خیابان کریم خان زند