اطلاعات عمومی
موقعیت و وسعت:
استان لرستان با 28559 كیلومتر مربع مساحت در غرب ایران قرار دارد.ا ین استان، از شمال به استانهای مرکزی و همدان از جنوب به استان خوزستان؛ از شرق به استان اصفهان و از غرب به استانهای کرمانشاه و ایلام محدود است. اشترانکوه با چهار هزار و پنجاه متر ارتفاع بلندترین نقطه استان لرستان است. پست ترین نقطه آن در جنوبی ترین ناحیه استان واقع شده و حدود پانصد متر از سطح دریای آزاد ارتفاع دارد.
براساس آخرین تقسیمات سیاسی و اداری در سال 1375، شهرستانهای استان عبارتند از: خرم آباد، بروجرد، الیگودرز، دورود، كوه دشت، ازنا، دلفان، سلسله و پل دختر. شهرستان خرمآباد مركز استان لرستان است.
به استناد نتایج سرشماری سال 1385 جمعیت استان لرستان 1716528 نفر بوده كه بیش از 40 درصد روستانشین و كوچرو و قریب به59.5 درصد شهرنشین میباشند. استان لرستان سرزمین كوهستانی است. اشتران كوه با 4050 متر ارتفاع بلندترین نقطه استان لرستان است و پستترین نقطه آن در جنوبیترین ناحیه استان واقع شده و حدود 500 متر از سطح دریای آزاد ارتفاع دارد.
آب و هوا:
استان لرستان دارای سه نوع آب و هوای متفاوت است كه عبارتند از: آب و هوای ناحیه سرد كوهستانی كه زمستانهای سرد و تابستانهای معتدل دارد و مناطق بروجرد، دورود، ازنا، نورآباد و الشتر را در بر میگیرد. آب و هوای ناحیه معتدل مركزی كه بهار آن از اوایل اسفند آغاز و تا اردیبهشت ماه ادامه مییابد و شهرستان خرمآباد در قلمرو این ناحیه قرار دارد. آب و هوای ناحیه گرم جنوبی كه به علّت تأثیر بادهای گرم خوزستان، تابستانهای گرم و زمستانهای نسبتاً معتدل دارد و پل دختر و ناحیه پایی در قلمرو این نوع آب و هوا قرار دارند.
ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی
دین و زبان:
پیش از اسلام آیین ها و مذاهب مختلفی در لرستان رایج بود . اولین نشانه های آلیز زروان كه گفته می شود دین زرتشت از آن نشأت گرفته در لرستان دیده می شود. بعدها آیین مهر پرستی در كنار دین زرتشتی در لرستان پدید آمد. همچنین پرستش بانو آناهیتا الهه آبها نیز در لرستان شایع بود. پس از ورود اسلام ، مردم لرستان نیز همچون سایر اقوام ایران به این دین آسمانی گرایش پیدا كردند. از قرن هشتم هجری به بعد بتدریج مردم لرستان آیین تشیع را پذیرفتند و هم اكنون لرستان یكی از مناطق مهم شیعه نشین ایران به شمار می آید.
موسیقی:
موسیقی لری با موسیقی "ردیف دستگاهی" پیوند نزدیکی دارد . بخش مهمی از این موسیقی از طریق كمانچه و كمانچه نوازی محلی در موسیقی رسمی ایران "ردیف" نیز تأثیر گذاشته است . اغلب موسیقی های محلی لرستان در دستگاه ماهور و بیش تر با ساز کمانچه اجرا می شوند. موسیقی های لرستان به چهار بخش موسیقی كار، موسیقی مراسم، موسیقی عروسی و موسیقی ترانه های روز تقسیم شده است. ترانه ها و رقص های متداول لری بیش تر حماسی هستند و ترانه هایی كه جنبه تغزل دارند ، در بین مردم از تداول كم تری برخوردار هستند. رقص های بومی لری گاهی با وزن و سرعت آهسته و گاهی با تندی بیشتر اجرا و در همه حال به صورت گروهی اجرا می شود.
پوشاك زنان لر :
پوشاك زنان لر بنا به موقعیت اجتماعی ، اقتصادی و از طرفی شرایط سنی از ویژگی های مشخصی برخوردار است . پوشاك زنان جوان لر با پارچه های الوان در رنگها و طرح های شاد با سربندهای زیبا و رنگی می باشد . زنان مسن تر پارچه هائی به رنگ تیره و طرح ای ساده و سربندی سیاه و سفید را ترجیح می دهند . روسریهای زنان لر كه در زبان محلی به آن " گل ونی " می گویند . زیبائی خاصی به سر زنان لر می دهد . این روسریها كه معمولاً ابریشمی می باشند و در طرح ها و رنگهای مختلف به كار می روند . با گره زیبائی به دور سر پیچیده می شود گوشه های آن هم به صورت آویزان بر پشت سر قرار می گیرد . پیراهن زنان لر دارای برشی ساده ، بلند و گشاد است با طرح های گلدار و رنگهای الوان . شلوار پوشاك زنان لر از لحاظ تركیب و جنس پارچه دو قسمتی و دو رنگی است . معمولاً از دمپا تا حدود بالای زانو، پارچه ساده با نقشبندی و نواردوزی شده است و قسمت بالاتر به رنگ دیگر و گلدار می باشد . قسمت های دیگری بر روی پیراهن زنان قرار می گیرد از جمله " كلنجه " كت مخملی كه در جلوی بدن بسته نمی شود ، بقیه و لبه های دم آستین و دور شكاف آن یراقدوزی و نواردوزی شده است . " سرداری " كه پوششی است بلند تا به پشت پا ، جلوی آن بدون دگمه است با آستینی تا آرنج كه اغلب از مخمل با الوان مشكی ، سبز و قرمز تهیه می شود . دوره های آستین و دامن آن به پهنای دو تا سه انگشت یراقدوزی و نواردوزی شده است . " كت " كه نیم تنه را می پوشاند ، نواردوزی ندارد و با دكمه در جلو بسته می شود . " جلیقه " كه همیشه باز است و دكمه ندارد و در قسمت جلوی آن یراقدوزی ، سكه دوزی شده است .
پوشاك مردان لر:
مردان لر دارای پوشش ساده ای می باشند . جنبه های تزئین آن كمتر می باشد . شلوار آنان به طرح و هیبت شلوارهای كردی است . پیراهن آنان با برش ساده و اغلب به رنگ سفید و گاه رنگین می باشد . قسمت دیگر آن ( ستره ) است كه در طرح های گلدار و شاد برای مراسم شادی و جشن و طرح های ساده با رنگهای كم مایه در انجام مراسم تشریفاتی و عزا بكار می آید . كلاه نمدی ، شال و گیوه نیز از خصوصیات ویژه لباس مردان لری می باشد .
پوشاک عشایر:
تماشای شیوه زندگی عشایر کوچ نشین یکی از مهم ترین جاذبه های گردشگری اجتماعی استان لرستان را تشکیل می دهد . عشایر استان لرستان دارای مسکن خاص خود ، صنایع دستی و لباس های رنگارنگ و دیدنی خود هستند و به همین لحاظ برای بازدیدکنندگان جذاب هستند . به طور کلی عشایر ایران که معیشت و آداب و رسوم خاص خود را دارند در ایران یكی از جذاب ترین شیوه های زندگی اجتماعی به شمار می آیند . استان لرستان به سبب شرایط آب و هوایی و کوهستانی بودن خود ، محل ییلاق و قشلاق ایل ها و عشایر استان های اطراف است . عشایر و طایفه های لرستان در یك تقسیم بندی به دو بخش لر و لك تقسیم می شوند كه از نظر لهجه ، سنن ، آداب و رسوم و برخی مسایل مذهبی با یك دیگر تفاوت دارند .
جاذبه های توریستی
جاذبه های مهم:
قلعه فلك الافلاك:
قلعه فلك الافلاك بر بلندای تپه ای باستانی و طبیعی ، در مركز شهر خرم آباد واقع شده است . این اثر ارزشمند دارای هشت برج و دو حیاط مستطیل شكل می باشد . ارتفاع بلندترین دیوار تا سطح تپه 5/22متر و مساحت كلی آن 5300 متر مربع است . پلان بنا به صورت هشت ضلعی نامنظم است . ورودی آن در جبهه شمالی ودر برج جنوب غربی ساخته شده است كه عرض آن10/2و ارتفاع آن سه متر است . در ساخت این بنا از مصالحی چون خشت ، آجر(قرمز وبزرگ) ، سنگ و ملات استفاده شده است . از نكات قابل تامل در این بنای سترگ وجود چاه قلعه به عمق42 متردر حیاط اول و گریزگاه اضطراری در حیاط دوم می توان اشاره نمود . از زمان برپایی بنا در عهد ساسانی تا دوره های متأخر الحاقاتی به آن اضافه شده است(به خصوص دوره صفوی و قاجاری ) این اثر همان دژ معروف شاپور خواست می باشد كه در تاریخ ذكر شده است . به لحاظ موقعیت استراتژیكی خود در قرن چهارم ه.ق به عنوان مقر حكومت آل حسنویه و گنجور این سلسله در زمان آل بویه در آمد . از قرن ششم هجری پس از ساخته شدن شهر جدید خرم آباد این قلعه نیز بنام خرم آباد معروف شد . احتمالاً نام فلك الا فلاك در دوره قاجار بر آن اطلاق شده است . از بدو شكل گیری این بنای عظیم و دیدنی تا به حال دارای كاربریهای سیاسی ، نظامی ، خزانه سلطنتی ، مقر حكومتی ، پادگان نظامی و زندان سیاسی داشته است . اكنون نیز به عنوان موزه باستانشناسی ، مردم شناسی و آزمایشگاه مرمت اشیا و چایخانه سنتی از آن استفاده می شود . این بنای كم نظیر مربوط به دوره ساسانی است .
قلعه زاغه (زاخه):
این دژ در شهرستان كوهدشت و در بخش رومشگان واقع شده و تماماً از سنگ ساخته شده است . سبك و نوع طاق آن با سایر آثار موجود در استان متفاوت است سنگهای بكارگرفته شده در این بنا بصورت حجاری شده و قلوه سنگ می باشد . دمورگان این اثر را از آثار دوره ایلامی می داند اما بنا بیشتر خصوصیات معماری ساسانی را دارد . بیشتر قسمتهای آن در زیر خاك مدفون است .
قلعه مظفری :
قلعه تاریخی مظفری در خیابان 24 متری در امتداد خیابان امام خمینی شهر الشتر واقع شده است . این بنای جنوبی دارای دو طبقه است که در ضلع شرقی آن یك برج دایره شكل متصل به بنا مشاهد می گردد . مربوط به دوران قاجاریه میباشد
قلعه كوهزاد (وزنیار):
این بنا در شهرستان كوهدشت و در بخش رومشگان واقع شده است . تمامی قسمتهای برجای مانده بنا از سنگ و ملاط است و قسمت شمالی آن سالم تر از سایر قسمت هاست . سبك طاق این قلعه شباهتهایی با قلعه زاخه در همین منطقه دارد . موقعیت قلعه بصورتی است كه چشم انداز بسیار زیبایی از درة سیمره و منطقه طرهان و رومشكان را در برمی گیرد . این اثر منسوب به آیین مهر پرستی و مربوط به دوره اشكانی (پارتی) می باشد .
قلعه منگره :
این قلعه یكی از دژهای مهم و تاریخی خرم آباد است كه روی قله ای به نام «دز» در باختر روستای گرداب ساخته شده و به نیمه دوم قرن پنجم مربوط است . مساحت قلعه نزدیك به 2000 متر مربع و سطح اختصاصی ان شامل 12 اتاق است. این قلعه تا سال 795 هجری قمری ، یعنی تا هنگام حمله امیر تیمور به لرستان ، اهمیت نظامی خود را حفظ كرده بود . اكنون از قلعه منگره تنها دیوار تاق های فرو ریخته آن به جای مانده است .
خانه مصری :
خانه تاریخی مصری در بافت قدیم شهر بروجرد ( محله صفا ) و در مجاورت پارك صامتیه (آرامگاه صامت بروجردی) قرار دارد و با توجه به موقعیت بنا (برخیابان اصلی) و مجاورت آن با بناهای تاریخی دیگر (خانه افتخارالاسلام ، خانه بیرجندی ، حمام سید و ...) دارای ارزش كالبدی - اجتماعی خاصی می باشد.
خانه آخوند ابو:
خانه تاریخی آخوند ابو در بافت قدیم شهر خرم آباد و ضلع شمالی مقبره ای معروف به مقبره باباطاهر ، ضلع غربی قلعه فلك الافلاك و در سمت راست خیابان دوازده برجی قرار دارد . این خانه متعلق به آخوند ابو بوده كه بنا به نقل محلی به منظور انتصاب به قاضی القضاتی شهر از بحرین دعوت شده بود . بر اساس بررسی اولیه این بنا در اواسط دوره قاجار ساخته شده است .
کاروانسرای چارتا:
این کاروانسرا در دامنه جنوبی کوه کیالو و بعد از کاروانسرای سرو گل و قبل از کاروانسرای رزه واقع شده است . اطراف کاروانسرای خالی از سکنه بوده .پلان کاروانسرا مستطیل شکل و به ابعاد 525 × 28/5 با جهت شرقی غربی می باشد . ورودی بنا در قسمت جنوبی می باشد . کاروانسرای چارتا در بین کاروانسراهایی که تاکنون شناسایی شده بزرگترین طول را با52/5 متر دارا می باشد . علاوه بر آن کمترین عرض را با 5/28 متر ما بین کاروانسراهایی که تاکنون شناسایی شده به خود اختصاص داده است . برخلاف کاروانسراهای گذشته در این کاروانسرا مطلقاً از آجر استفاده نشده است.
کاروانسرای "میشوند" :
این کاروانسرا به فاصله حدود 60 متری رودخانه" میشوند" سرحد فاصل کاروانسرای آوسر و کاروانسرای سرو گل در شمال منطقه کوه خرگوشان در رشته کوه کیالو واقع شده است . ارتفاع کاروانسرا از سطح رودخانه حدوداً 20m است . کاروانسرا با پلان مستطیل شکل چهار برج در چهار گوش می باشد که تنها برج غربی آن پابرجاست و بقیه برجها تخریب شده است .
جاذبه های طبیعی
دریاچه كیو (كی یو):
دریاچه كیو در كنار پاركی در خرم آباد واقع شده است و آب آن از چشمه تأمین می شود . این دریاچه ، زیبایی خاصی به شهر بخشیده است . مساحت آن هفت هكتار و عمق آن بین سه تا هفت متر است . این دریاچه از ارزش های گردشگری درون شهری برخوردار است.
دریاچه گهر (گل گهر):
علاوه بر همه زیبایی های اشترانكوه دریاچه گهر گوهر دیگری است كه در زمره دریاچه های كوهستانی و مرتفع این منطقه به شمار می آید . این دریاچه از ذوب برف های اشترانكوه و انباشت آب آن در پشت سد یا آب بندی كه از ریزش كوه پدید آمده ، به وجود آمده است . فراوانی نسبی آب های ورودی به این دریاچه باعث می شود ، سرزیر آب به دریاچه پایینی (بزرگ) بریزد . دریاچه گهر مانند آبگیری است كه از چشمه ها ، آبشارها و سراب های اشترانكوه پرشده و آب آن در تابستان و زمستان ثابت است . بیشتر سطح دریاچه گهر در زمستان یخ می بندد . این دریاچه از لحاظ زیست بوم و محیط طبیعی اهمیت زیادی دارد و به علت نداشتن راه ماشین رو تا حد زیادی از خرابی و آلودگی به دست انسان به دور مانده است. این دریاچه بر روى گسل اصلى امروزى زاگرس قرار دارد . بنابراین این دریاچه احتمالاً در اثر جنبش گسل دورود و رویداد یك زمین لغزش- سنگ ریزش تشكیل شده است .
تالاب های پل دختر:
پلدختر را می توان شهر تالاب های لرستان نامید ، این شهر دارای تالاب های فصلی و دائمی است که تالاب گری بلمک با 14 هکتار وسعت بزرگترین آنهاست .تالابهای پلدختر در تابستان دارای هوای گرمسیری و در زمستان معتدل می باشند تالاب تكانه ، تالاب لفانه ۱و۲ ، تالاب زردابه ، تالاب سیاه ، تالاب بلمك ، تالاب جمجمه ، تالاب كبود ، تالاب ۱و تاف ۱ و ۲ ، تالاب بیشه دالان تالاب گلم سوزه و تالاب پیكه از دیگر تالاب های شهرستان پلدختر به شمار می آیند .
غار دوشه:
غار تاریخی دوشه در روستای كرشوراب از توابع بخش چگنی خرمآباد واقع شده است . غار دوشه حاوی نقاشیها و كتیبههای تاریخی متعدد و جالب توجه است . ارتفاع سقف تا كف غار در حدود پنج متر است و داخل آن به شكل دایرهای منظم است . بر دیوارهای مسطح این غار در حدود 110 نقش با رنگ سیاه نقاشی شده و بر دیواره غربی آن نیز به جز نقشهای یاد شده ، دو كتیبه وجود داشته كه یكی به كلی از بین رفته و دیگری نیز محو شده است . مهمترین علت سالم ماندن نقوش كتیبه ، دوری آنها از عوارض طبیعی است . در دهانهحفرههای انتهایی غار ، استخوانهای انسان ، حیوان و سفالهای شكسته یافت شده است . این غار اعجابانگیز جزو میراث ملی ایران در استان لرستان بشمار میرود.
رستورانها و مراکز خرید
رستورانها:
1- رستوران سرچشمه واقع در خیابان سرچشمه
2- رستوران شمشاد در چهارراه بانک
3- رستوران امیران در خیابان انقلاب