اطلاعات عمومی
موقعیت و وسعت:
قُمْ از شهرهای مرکزی ایران است. شهر قم مرکز استان قم و نیز مرکز شهرستان قم میباشد. این استان در سال ۱۳۷۵ خورشیدی به استان تبدیل شد و کوچکترین استان ایران است. قم در منطقهای خشک و کویری واقع گردیدهاست با این وجود به علت اهمیت ارتباطی، این شهر مرکزی برای مهاجرت مردم از شهرها و کشورهای گوناگون شده است. قم از شمال به تهران از جنوب به کاشان و از غرب به اراک و ساوه محدود است.
جمعیت این شهر برطبق سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران برابر با ۹۵۹٫۱۱۶ نفر بودهاست که از این جهت، هشتمین شهر پرجمعیت ایران پس از شهرهای تهران، مشهد، اصفهان، تبریز، کرج، شیراز، اهواز محسوب میگردد.
آب و هوا:
آب و هوای قم در طبقه بندی اقلیمی کشور در زمره آب و هوای نیمه بیابانی (جزو اقلیم کویری و خشک) محسوب میشود چون نزدیک به منطقه بیابانی مرکز ایران است. تابستانهای آن گرم و خشک و زمستانهای آن کم و بیش سرد است اختلاف دمای سالانه نسبتاً زیاد و در اغلب اوقات خشکی هوا غلبه دارد. علیرغم آب وهوای خشک ونیمه بیابانی این استان مناطق خوش آب وهوایی اطراف شهر قم وجود دارد که برخوردار از آب و هوای سرد کوهستانی بوده ومحل مناسبی برای گذران تعطیلات وایام گرم سال میباشد
ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی
دین و زبان:
زبان مردم استان قم فارسی است. البته امروزه زبان عموم مردم قم به لهجه تهرانی نزدیک شده و لهجه قمی به تدریج رو به فراموشی گذاشتهاست. اما مهاجران ساکن در این استان علاوه بر «زبان فارسی» به زبان و گویش خاص خود هم سخن میگویند.
قبل از ورود اسلام به ایران، ساكنان قم زردشتى بوده اند. و بنا به نقلى گروهى نیز از یهودیان در آنجا زندگى مى كردند، تا اینكه در سال 23 هجرى ، این شهر به دست ابوموسى اشعرى فتح شد و اسلام به آن راه یافت و طولى نكشید كه مردم قم به مذهب شیعه گرویدند
صنایع دستی:
قالی: طرح های متدوال در قالی قم عبارتند از: بندی خشتی، بته ای، درختی،شکارگاه، هندسی جوشقانی، شاه عباسی لچک ترنج، شاه عباسی نشان،محرمات،محرابی ظل السلطانی .
خراطی چوب: تولید محصولات چوبی،· توسط ابزار و وسایل مختلف و عمدتا" به وسیله ی دستگاه خراطی اشیایی نظیر قلیان، گهواره، پایه ی آباژور ساخته و پرداخته می شود .
خرمهره سازی: اولین لعاب چشم نواز تمدن بشری است، که از حدود 6000 سال پیش در ایران تولید می شده . محصولات خرمهره از جنس سیلیس می باشد و با لعابی از اکسید مس و مواد دیگر پوشیده می شود.
سنگتراشی: مواد اولیه اصلی آن سنگ ها نظیر: فیروزه، سنگ مرمر، سنگ پشم، سنگ سیاه، سنگ سفید تشکیل می دهد .
طرح ها و نقوش سنتی با استفاده از قلم، چکش، مغار و سایر ابزار نجاری بر روی چوب های مرغوب و با دوام شکل می پذیرد
معرق کاری: ترسیم طرح ها ی سنتی بر روی زمینه چوبی و خالی کردن داخل خطوط طرحها و پر کردن فضای خالی شده به وسیله قطعات آماده شده چوبی، سرامیک، فلزی، صدفی وسنگی.
شیشه گری: باشکل دادن مواد معدنی ذوب شده در کوره، نظیر سیلیس، خرده شیشه است که با استفاده از روش دمیدن توسط لوله ی مخصوص و ابزار دستی به آن شکل می دهند .
نقاشی سنتی: نقاشی روی چرم، پشت شیشه، روی شیشه، سفال و چینی که نقوش آن عبارتند از: ختایی، روی بند ختایی واسلیمی در یک فضای مشخص وهم چنین جانوری، منظره، شکارگاه و...
بافته های سنتی: با استفاده از ابزار دستی بر مبنای طرحی ساده، محصول بافته می شود و این بافته ها غالبا برای تزئینات لوازم منزل، شال، سجاده، نوارهای تزئینی و...به کار می رود.
جاذبه های توریستی
جاذبه های مهم:
آستانه مقدسه حضرت فاطمه معصومه (س): ایجاد فضاهای معماری بر تربت پاک حضرت فاطمه معصومه (س) به نیمه دوم قرن دوم هجری قمری باز میگردد. به استناد کتاب های معتبر تاریخی این بنا در اواسط قرن پنجم توسط امیر ابوالفضل عراقی از رجال دوره طغرل اول سلجوقی· 429-465 ه.ق تجدید بنا شد. با آغاز قرن دهه هجری قمری و شروع فرمانروایی سلسله صفوی ،آستانه قم بیشتر مورد توجه قرار گرفت . در عصر قاجار، فتحعلی شاه دومین پادشاه این سلسله ، به قم و آستانه مقدسه توجه خاصی نشان داد ، چنانکه تزیینات کنونی به همراه رواق ها و بیوتات فعلی اغلب متعلق به آن عهد است . مساحت مجموعه بناهای آستانه 13527 متر مربع است.
شش امامزاده قمرود: این بنا به سبکی ساده و با ویژگی های معماری بومی منطقه ، در سال 1321 ه.ق (عصر ناصری) به همت مهندس الممالک غفاری بنا شد . از ویژگی های تزیینی بنا کاشی های هفت رنگ عصر قاجار و کتیبه های کاشیکاری بر فراز قسمت ورودی بنا است.
مقابر باغ گنبد سبز:· قم در قرن هشتم هجری قمری شاهد ساخت یادمان های مذهبی ،تاریخی ((برج های آرامگاهی)) بود . شاخص ترین بناهای مزبور تحت عنوان ((مقابر دروازه کاشان قم)) شناخته شده اند . در این مقابر امرای خاندان علی صفی فرمانروایان مستقل در قم در قرن هشتم هجری قمری به شرح زیر دفن شده اند .
1 برج مقبره خواجه اصیل الدین مدفن دو تن از امرای خاندان صفی با تاریخ 761 هجری قمری .
2 برج مقبره خواجه علی صفی مدفن سه تن از امرای خاندان صفی با تاریخ 792 هجری قمری.
3 برج مقبره شمالی متعلق به اواخر قرن هشتم و اوایل قرن نهم هجری قمری.
امامزاده معصوم (زینب خاتون): ·این امامزاده را به احفاد امام موسی کاظم (ع) نسبت می دهند . این بنا در دامنه کوهی در شمال غربی شهر جدید کهک قرار دارد . به استناد شواهد باقی مانده، اسکلت اصلی بنا متعلق به پیش از عصر صفوی است . به اعتبار یک قطعه چوب منبت بازمانده از صندوق روی قبر که دارای کتیبه ای به تاریخ 999 ه.ق است . بنای کنونی و الحاقات جانبی آن را باید متعلق به دوران صفوی دانست.
امامزاده علی ابن جعفر: امامزاده علی ابن جعفر مشهور به (در بهشت) بنای هشت وجهی با گنبد دو پوش هرمی شکل، متعلق به قرن هشتم ه.ق است . در دوران قاجار ایوان و بیوتاتی بدان اضافه شد . این بقعه پس از آستانه مقدسه قم بر بقیه اماکن و مقابر منطقه قم از حیث تزیینات برتری دارد. مهم ترین عناصر تزیینات آن عبارتند از :
1.گچبری 2.کاشیکاری 3.محراب
امامزاده سید سر بخش: خاکجای مردی از نوادگان امام صادق (ع) بوده و بنای کنونی آن به نیمه دوم قرن هشتم (774 ه.ق) تعلق دارد . به استناد کتیبه گچبری ، این بنا به دستور غیاث الدین امیر محمد از بزرگان خاندان علی صفی (فرمانروایان قم در قرن هشتم ه.ق) بنیاد شد. تزیینات گچبری آن اثر علی بن محمد بن ابی شجاع هنرمند بزرگ این دوره است .
امامزاده حمزه: مزار امامزاده حمزه – منسوب به خاکجای حمزه فرزند امام هفتم (ع) – بنای متعلق به نیمه نخستین قرن دهم هجری قمری است .این مزار با دو بقعه به سبک بنای حرم حضرت معصومه (س) ساخته شده است .پیشاپیش هر دو بقعه صحنی به درازا و پهنای 32 در 18 متر قرار دارد. این صحن را میرزا علی اصغر خان امین السلطان صدر اعظم بنا نمود . گنبد امامزاده با بلندای 10 متر با فرم حلزونی (ترکیبی از مخروط و گنبد) از آثار اوایل قرن حاضر است .
امامزاده شاه ابراهیم: این زیارتگاه در مزرعه شاه ابراهیم در فاصله 24 کیلومتری شهر قم قرار دارد . بنای کنونی زیارتگاه به دوره صفوی تعلق دارد.
چهل اختران: یكی از بقاع مطهره بقعه معروف به چهل اختران است . در بالای سر درب بقعه در کتیبه که به خط ثلث از گچ بیرون آورده شده· نوشته است این مکان قبور جمعی ازسادات و امامزادگان در سنه 851 آن است ، ولی در سنه 953 شاه طهماسب صفوی سقفی بسیار مرتفع و بنایی عالی بر این قبور برپا نموده است . در بالای سر در بقعه از داخل این کتیبه را به خط ثلث از گچ بیرون آوردهاند "قدصدر الحکم المطاع ببناء هذه العمارة الشریفة عن اعلی حضرت سلطان سلاطینالزمان ابوالمظفر شاه طهماسب بهادر خان خلدالله ملکه و سلطانه و افاض علیالعالمین بره و احسانه فی شهور سنة ثلث و خمسین و تسعمأه" . بنا و معمار آن استاد سلطان قمی است که از مشاهیر معمارهای عهد صفویه است و نام او در آن مکان مضبوط است .
كاروانسرای شاه عباسی: این كاروانسرا با دو در، رو به شمال و جنوب با كمی تفاوت نظیر كاروانسراهای معروف است . دروازه ورودی ، سرپوشیده و در دو طرف آن دو سكو و دو اتاق دیده می شود . نمای خارجی كاروانسرا از سنگ های صافِ تراش صورتی رنگ پوشیده شده و دارای حیاط بزرگی است كه دورتا دور آن را اتاق ها ی كوچك فرا گرفته است . پشت ساختمان های داخل حیاط ، اصطبل سراسری با سكوهایی برای استراحت چهار پادار است .
غار وشنوه: در 60 کیلومتری قم در کوه اردهال چهار غار قرار دارد که در داخل یکی از آن ها منبع عظیمی از آب وجود دارد . این آب از شکاف کوه سرازیر می شود و به صورت چشمه فوران می کند . این غار یکی از جاذبه های بسیار دیدنی استان قم به شمار می رود .
غار کهک: غار کهک در 30 کیلومتری جنوب شهر قم واقع و یکی از آثار طبیعی و باستانی استان قم به شمار می رود
باغ و پارک ملی كویر: پارک ملی كویر مجموعه با ارزشی است که نشان دهنده نمونه های تقریباً بكر و دست نخورده ای از طبیعت است كه به دلیل داشتن ذخایر با ارزش گیاهی، جانوری و سایر ویژگی های استثنایی و متنوع از مجموعه های میراث فرهنگی و ملی كشور محسوب می شود . این پارک نمونه ای از اكوسیستم های خشک و بیابانی است كه مقدار باران ناچیز آن ، اجازه فعالیت های كشاورزی را نمی دهد ولی امكان رشد و گسترش پاره ای از گیاهان را دارد و به همین دلیل زیست برخی از جانوران ، در آن مقدور است
دریاچه نمک: این دریاچه که در واقع بخشی از کویر نمک ایران است، در شرق قم قرار دارد . دریاچه نمک تنها در فصل زمستان دارای آب است و در فصل تابستان به جای آب ، ورقه های نمک در آن جلب نظر می کند . شکل هندسی نمک های پف کرده در این دریاچه به خصوص به هنگام طلوع و غروب خورشید ، مناظر دیدنی و زیبایی را برای بازدیدکنندگان به تصویر می کشد .
دریاچه حوض سلطان: این دریاچه با مساحتی حدود 330 کیلومتر مربع ، در حاشیه بزرگراه قم- تهران و شمال استان قم قرار دارد . دریاچه حوض سلطان شامل دو چاله جدا از هم به نام "حوض سلطان" و "حوض مرده" است که آن دو را بیشتر حوض سلطان می نامند . آبهایی که به این دریاچه می ریزد دایمی نیست و به علت عبور از طبقات نمکی ، بی نهایت شور است . این دریاچه بعد از اسلام تا حدود قرن 19 میلادی دوره های خشک و مرطوب فراوان را گذرانده و با توجه به تغییرات مجرای رود مسیله یا رود شور ، به صورت دریاچه و باتلاق و کویر درآمده است . از زمان صوفیه به بعد به سبب بنای سدی در بالای پل دلاک ، که آب رود قره چای را به دریاچه نمک هدایت می کرد ، ارتباط بین دریاچه حوض سلطان و دریاچه نمک قطع یا ضعیف شده است . در سال 1262 ه.ق دو نیمه دریاچه حوض سلطان به هم متصل و دریاچه بزرگی را تشکیل داد
رودخانه ابهر رود: رود شور یا ابهررود از كوه های سلطانیه قزوین سرچشمه گرفته و از به هم پیوستن دو رودخانه خزر رود و ابهر رود و برخی از رودهای كوچک فرعی دیگر تشكیل می شود و با جهت كلی شمال باختری به جنوب خاوری از شش كیلومتری جنوب باختری حسن آباد (مركز بخش فشاپویه) گذشته و بر شوره زار خاور حوضی سلطان جذب می گردد و پس از آبیاری ابهر ، قزوین ، ساوجبلاغ و تهران به رودخانه كرج می پیوندد . این رودخانه به دلیل داشتن نمک در پایین دست ، برای كشاورزی مناسب نیست ولی شاخه هایی از آن از امکانات گردشگاهی برخوردار است .
رودخانه قم رود: این رودخانه كه به نام های گل افشان ، اناربار ، لهل رود و لعل بار نیز معروف است ، از زردكوه بختیاری سرچشمه می گیرد و پس از طی 288 كیلومتر به دریاچه نمک می ریزد . این رودخانه در ابتدا به نام دربند معروف بود و در محل اخته خون در جنوب باختری گلپایگان سدی بر روی آن احداث شده است . قم رود در محدوده شهرستان های گلپایگان ، خمین ، محلات ، دلیجان و قم جاری است و اراضی این نواحی را آبیاری می كند .
رودخانه قره چای: رودخانه قره چای از سراب های هفت عمارت ، باغ جم ، عباس آباد و پنجه علی در منطقه سربند اراک سرچسمه می گیرد . این رود بعد از مشروب كردن دهستان شراء از استان همدان ، وارد شهرستان اراک می شود . قره چای پس از آبیاری نمودن اراضی كشاورزی شهرستان اراک ، در مسیر خاوری– باختری وارد شهرستان تفرش می شود و پس از دریافت آب رودخانه های گذار و هزلفان و با عبور از جنوب ساوه ، درناحیه ای به نام پل دلاک به قم رود پیوسته و به دریاچه قم می ریزد .
منطقه ییلاقی کهک: شهر کهک با روستاهای اطراف آن ، آب و هوای معتدل کوهستانی دارد و از مناطق ییلاقی استان قم به شمار می رود . وجود باغهای زیبا ، کوه های مرتفع و آب شیرین از ویژگی های منطقه است و وجود مجتمع های توریستی و تفریحی باعث جذب توریست می شود .
روستاهای بالادست شهر کهک مانند: فردو، وشنوه، کرمجگان، اول، خاوه، بیدهند و ... از روستاهای ییلاقی و زیباترین روستاهای ایران هستند .
رستورانها و مراکز خرید
رستورانها:
رستوران بلوط: قم، میدان آزادگان، نبش بلوار آزادگان
رستوران کاخ: قم، خیابان هنرستان، نبش کوچه 20
رستوران ستاره: میدان امام، روبروی بیمه آسیا، جنب سوپر گل