زبان قرقیزی زبان رسمی کشور قرقیزستان است. این زبان که دارای ۵ میلیون (قرقیزستان و افغانستان) گویشور است از خانواده زبانهای ترکی بوده و با زبان قزاقی نزدیکی فراوان دارد.
قرغیزی در قزاقستان و قرقیزستان با الفبای سیریلیک (دارای سه حرف بیشتر از سیریلیک روسی) و در چین با حروف عربی نوشته میشود.
مردم قرقیز
قرقیز یکی از نامهای قدیمی است که در دفتر ایام ثبت شدهاست بنوعی که عدهای از مورخان قرقیزی ادعا دارند که از ثبت اولیه این نام در نوشتجات تاریخی ۲۲۰۰ سال میگذرد. از لحاظ سنتی قرقیز ریشه در چهل قبیله دارد. این موضوع در زندگی قرقیز نقش داشتهاست مثلاً در داستان افسانهای مناس چهل نفر یا چهل یار هستند که او را در جنگها یاری میدهند. فرزندان خردسال و تازه بدنیا آمده تنها پس از چهل روز به خانواه و خویشان نشان داده میشوند. یا برای مردگان تا جهل روز عزاداری میکنند و دست اخر اینکه این اقوام ریشه خود را بر اساس یک داستان قدیمی به چهل دختر یا قرخ قز میرسانند. بهر حال چند نسخهای از این روایت موجود است که به اختصار بیان میشود
ورژن اول بیان میدارد که دخترانی از چند قبیله با پوشیدن لباسهای هم شکل از برادران و شوهران و پدران جنگجوی خود درخواست نمودندکه به جنگ خاتمه دهد و به انها بصورت جداگانه صحبت کند وقتی که انها نتوانستند این کار را انجام دهند چهل دختر پی بردند که همه انها یک مردم هستند و نباید میان آنها جنگ باشد.
نسخه بعدی بیان میدارد که بعد از جنگ چهل دختر تنها توسط یک سگ زرد در کناره یک رودخانه مورد حمایت و حفاظت قرار میگرفتند.
قرائت بعدی بیان میدارد که چهل دختر یک حلقه جوانان سی نفره را در کوههای فرغانه ملاقات کردند.و آخرین واریانت آن است چهل دختر برای اینکه از دست متجاوزان محفوظ بمانند در یک سنگ یا دخمه جای داده شدند تا از شر جنگاوران دشمن محفوظ بمانند. ولی روحهای آنان در میان مردم به گردش در میآید.
چه عدد چهل از لحاظ ادبی و چه از لحاظ اینکه معنای زیاد را بدهد فرقی دراین معنا نمیدهد که قبایل در قرقیزستان از اهمیت والائی برخوردار است. در انتخابات ۲۰۰۱ بسیاری از ناظران بر این نظر بودند که مردم بر اساس مسائل قبیلگی و نه حزبی رای خواهند داد. حتی در زندگی روزمره مانند امور تجاری نیز مردم بر اساس روابط قبیلگی عمل میکنند چه عدد چهل از لحاظ ادبی و چه از لحاظ اینکه معنای زیاد را بدهد فرقی دراین معنا نمیدهد که قبایل در قرقیزستان از اهمیت والائی برخوردار است. در انتخابات ۲۰۰۱ بسیاری از ناظران بر این نظر بودند که مردم بر اساس مسائل قبیلگی و نه حزبی رای خواهند داد. حتی در زندگی روزمره مانند امور تجاری نیز مردم بر اساس روابط قبیلگی عمل میکنند.
در موزه اوش یک نقشهای که متعلق به سال ۱۹۵۳ است وجود دارد که اقوام و قبایل مختلف قرقیز را نشان میدهد اگرچه در جامعه مدرن نسبت به گذشته تحرک بیشتری حاکم است امایک توزیع جغرافیائی محدودی وجود دارد. در شمال تاگایها شامل قبایل بوگو، ساری باگیش، سولتو از اطراف بیشکک، و در جنوب قبیله کیلیک که شامل قبایل آدیگین در اوشاست. در مرکز و ناحیه نارین قبیله سایاک که ادعا میشود قرقیزهای خالص اند و الان به انان قراقرقیز، میگویند.
قبایل شمالی روسی زده شدندو جنوبیها مسلمان تراند.
هویت قرقیز در زندگی اجتماعی و خصوصی در وهله اول با عضویت وی در یکی از سه قبیله یا گروهی که جناح نامیده میشود قابل بررسی است. که به ان راست یا اونگ چپ یا سو و هیچ طرف یا ایچکیلیک مینامند. و در وهله دوم به عضویت در هر قبیله بخصوص که در هریک از این جناحها هستند قابل بررسی است. تاریخچه این موضوع و دسته بندیها نامعلوم است.هرچند بعضی از افسانهها به نوعی به ان اشاره مینمایند.
جناج چپ هم اکنون متشکل از هفت قبیله میباشد. عمده پراکندگی انان در شمال و غرب کشور میباشد.هر کدام از این هفت قبیله دارای ویژگیهای منحصر به خود هستند.و همه انها نیز برای نفوذ بر یکدیگر باهمدیگر نیز جنگهائی داشتند. جنگجویان قبیله بوگو از اولین کسانی بودند که در تحت حکومت شوروی سازمان اداری را بوجود آوردند. روزگارانی که استالین رهبران انان را در سالهای دهه ۳۰ میلادی تصفیه نمود در ان زمان جایگاهشان توسط قبیله دیگر بنام ساریباگیش گرفته شد و از ان زمان بیشترین رهبران قرقیز از جمله خود آقایف از میان انان میباشند.
جناج راست تنها از یک قبیله تشکیل شدهاست و آنهم ادیگین است. آنها در جنوب زندگی میکنند و بهعنوان قبیله باهوش قرقیزی مشهور اند زیرا میراث افسانهای زیادی دارند.
قبیله جنوبی ایچگیلیک نیز از قبایل زیادی تشکیل شدهاند که بعضی از انان دارای ریشه و اصل قرقیزی نیستندولی الان خود را قرقیز میدانند.
بشدت این عقیده وجود دارد که هر قبیلهای بطور سنتی دارای نقشی است. قرقیزها هنوز نسبت به عضویت قبیله در رقابت برای کسب سود اجتماعی و اقتصادی باهوش اند. حمایت از هم قبیله در میان اقوام شمالی قوی است.مردان قرقیز فورا لباس مخصوص را میپوشند که نشان دهنده آن است که هم قبیله گیهای آنها اطلاع پیدا کنند. قبایل بزرگتر به شاخههای کوچکتر تقسیم میشوند که رئیس انان نیز ریش سفید ان میباشند.
همانند دیگر گروههای آسیای مرکزی قرقیزها به تاریخ احترام میگذارند و خود را بهعنوان بخشی از حوادث تاریخ ی میدانند. یک الزام سنتی است که توانائی نامیدن همه مردم در هفت قبیله در یک خانواده باشد. روایت است که همه قبایل قرقیزی از یک پدر اولی سرچشمه میگیرند و در تاریخ و افسانههای قدیمی بسیار ذکر شدهاست.تاریخ قبیله در نزد پیران قبیلهاست.
نوشتن دیدگاه