شهرستان خالخال در جنوبی ترین قسمت استان اردبیل واقع شده است که یکی از قدیمی ترین منطقه آذربایجان می باشد که دوران تاریخی به نام هیروآباد نامیده می شده است. خلخال با قدمت تاریخی چهار هزار ساله و گنجینه ای بی نظیر از آثار تاریخی، باستانی و طبیعی و نیز به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه خود نقطه اتصال و پیوند گردشگری و تاریخ کهن آذربایجان محسوب می شود. این شهرستان با داشتن آثار تاریخی نظیر قلعه ها و بقعه و تپه های تاریخی و باستانی، خانه ها و حمام تاریخی و... و البته مناظر و چشم اندازهای طبیعی زیبا و بی بدیل از بهترین مکان های گردشگری ایران و آذربایجان به شمار می رود.
قلعه ها
قلعه خشتی گیلوان
این قلعه در روستای گیلوان از توابع بخش شاهرود شهرستان خلخال در محوطه وسیعی که فاقد پوشش گیاهی چشمگیری است قرار دارد. این بنای زیبا دارای چندین برج است که به فواصل مختلف از همدیگر قرار گرفته اند که ارتفاع آنها در اثر گذشت زمان و عوامل طبیعی کاهش یافته و بازوهای آن کاملا از بین رفته است. دیوارهای قلعه نیز در برخی قسمت ها فروریخته و از بین رفته است ولی بقیه دیوارها سالم و پا بر جا می باشند. یکی از برجهای قلعه در فاصله دورتر، در نقطه ای که احتمال حمله مهاجمان از طرف دره به قلعه می رود، ساخته شده که تا حدودی بزرگتر از سایر برجهاست. در کنار قلعه قبرستان قدیمی نیز وجود دارد که مربوط به دوره اسلامی است. مصالحی که برای ساخت این قعله بکار رفته است، خشت و سنگ می باشد و بدلیل نمای خشتی آن که کمتر در قلعه های آذربایجان به چشم می خورد به این اسم معروف گشته است.
تپه های تاریخی و باستانی
تپه قالا کفر(قلعه بالا)
تپه قالاکفر (قلعه بالا) مربوط به هزاره دوم تا دورانهای تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان خلخال، بخش مرکزی، روستای خوجین واقع شده است.
تپه دیزیلین
تپه دیزلینمربوط به هزاره اولدوره ساسانیانو دورانهای تاریخی پس از اسلاماست و درهشتجین، جنوب شهر واقع شده است.
مساجد و امام زاده ها
امامزاده سیدصدرالدین (ع)
امامزاده پیر سلمان در یک کوچه ۶ متری مرکز شهرستان خلخال قرار دارد این امامزاده بین مردم شهر به نام "زنجیر لی امامزاده" معروف است. این بنا یکی از مهمترین امامزاده های شهرستان خلخال به شمار می رود و در ماه محرم هیئت عزاداری، دسته های سینه زنی در این مکان به برپایی مراسم خاص این ماه می پردازند. بنای امامزاده چهارگوش و قدیمی می باشد. سقف آن از نوع شیروانی و دارای نمای خارجی آجری می باشد. ورودی اصلی و نورگیرهای این بنا به سمت کوچه و از جنس آهن می باشند.
امام زاده قاسم(ع)
روستای خوجین در جنوب شرقی شهرستان خلخال قرار دارد که جاده اصلی خلخال، امامرود از داخل این روستا می گذرد. زیارتگاه امامزاده قاسم بر سر جاده اصلی مسیر بین شهرستان خلخال و روستای خوجین در ۲ کیلو متری خلخال قراردارد. بنای این امامزاده در حال بازسازی می باشد مستطیلی شکل و دارای یک گنبد فلزی کوچک است، و دارای یک حیاط ورودی در قسمت جنوبی است که ورودی اصلی بنا نیز در همین ضلع واقع شده به گفته اهالی روستا در گذشته بنای امامزاده از خشت بوده که به مرور زمان این بنا تخریب شده و بنای جدید توسط خیَری بنام آقای ذبیحی احداث شده است بنای جدید از نوع آجری با اسکلت فلزی است و ورودی و نورگیرهای آن دارای قوس کند شکسته است.
امامزاده سید هاشم(ع)
زیارتگاه امامزاده سید هاشم در ۲ کیلومتری شهرستان خلخال بر سر جاده خلخال و روستای خوجین بر روی تپه ای در قسمت ضلع جنوبی امامزاده قاسم قرار گرفته است. بنای زیارتگاه مستطیل شکل و به ابعاد ۴×۴ متر و به صورت ساده بنا شده و سقف آن مسطح و دارای نمای سیمانی می باشد ورودی این بنا از ضلع شرقی بوده و دو پنجره کوچک در دو طرف درب ورودی قراردارد.
امامزاده ابراهیم(ع)
این امامزاده در مسیر جاده اصلی بین شهرستان خلخال و روستای خوجین قرار گرفته بنای اصلی امامزاده در دوران پهلوی (حدود ۵۰ سال قبل) در خیابان کشی توسط مهندس غیر مسلمان تخریب شده است. هم اکنون تنها یک پایه آجری ساده به ارتفاع یک متر در مسیر جاده اصلی قرار گرفته که که زیارت نامه این امامزاده می باشد و اطراف آنرا ساختمان های مسکونی احاطه کرده اند.
امامزاده بابا صفا (ع)
بقعه متبرکه بابا صفا در روستای بفراجرد در جنوب شرقی شهرستان خلخال قرار گرفته است. این بقعه در خارج از محدوده روستا در بین اراضی کشاورزی جای دارد و از لحاظ تاریخی اطلاعات دقیقی از آن در دست نمی باشد. ریش سفیدان روستا معتقدند شخص مدفون در این زیارتگاه از نوادگان امام موسی کاظم(ع) می باشد. بنای این زیارتگاه مستطیل شکل می باشد که دارای ۲ درب ورودی و دو نورگیر در اضلاع شرقی و شمالی می باشد که درب و پنجره های بنا تخریب شده اند. بنا دارای نمایی سیمانی و سقف شیروانی می باشد. سقف داخلی بنا چوبی بوده که از تنه درخت ساخته شده است.
امام زاده زاویه سادات (ع)
امامزاده زاویه سادات در روستاى زاویه سادات در قسمت جنوبى شهرستان خلخال قرار دارد. این امامزاده مربوط به سید الیاس و سید هاشم است که طبق روایت اهالى از فرزندان امام موسى بن جعفر(ع) مى باشد مقبره هر دو امامزاده در این بنا واقع شده است.
امامزاده عین علی (ع)
روستای گیلوان که دارای دو بخش گیلوان و خانقاه گیلوان در بخش لاهرود و شهرستان خلخال واقع شده است از زیباترین و سرسبزترین روستاهای این منطقه به شمار می رود. مزار مقدس امامزاده عین علی (ع) در دل باغات سیب و گردو و گیلاس و در بالای تپه ای در خانقاه گیلوان قرار گرفته که برای رسیدن به این امامزاده از باغ هایی که کوه های سرافراشته آن را در بر گرفته می گذریم.
به گفته اهالی روستا جسد میرزا کوچک خان جنگلی در میان کوه های این روستا پیدا شده که مدتی هم در همین روستا پیکرش مدفون بوده ولی بعدها خانواده اش پیکر او را به جای دیگری منتقل کرده اند. بنای امامزاده در محوطه قبرستان روستا قرار گرفته و مسجد نیز در کنار امامزاده است. در قسمت شمالی امامزاده چهار دیواری بدون سقف است که در آن قبور سادات قرار گرفته اند.
امامزاده سید حسین (ع)
زیارتگاه امامزاده سید حسین (ع) در مرکز شهر کلور خلخال در داخل پارک این شهر قرار گرفته است. یک بنای کوچک مربع شکل با نمای کاشی کاری و کتیبه های قرآنی که در قسمت ازاره این بنا سنگ نوشته های شهدا شهر کلور قرار دارد دفن شده اند. پوشش کتیبه های قرآنی کاشی بر روی دیوار سقف در داخل بنا را می توان مشاهده کرد. ضریح زیبایی در داخل این بنا قرار گرفته که جنس آن از فلز می باشد.
امام زاده دانیال (ع)
بقعه متبرکه امامزاده سید دانیال (ع) در روستاى خانقاه سادات و در بالاى تپه کم ارتفاعى واقع شده است. این روستا در 5 کیلومترى شمال شهرستان خلخال استان اردبیل واقع شده است. طبق روایت اهالى امامزاده سید دانیال (ع) فرزند امام موسی الکاظم (ع) و برادر ناتنی حضرت امام رضا (ع)بوده و به روایت ریش سفیدان و اهالى روستا کرامات زیادى در حق مردم روا داشته است.
مسجد روستای خمس
این مسجد با قدمت ۲۵۰ سال در دوران قاجار تاسیس شده وهمچنان دست نخورده باقی مانده است، در این مسجد قرآن های نفیس با جلد پوست آهو و صفحات مزین به آب طلا در ۱۲۰ حزب موجود می باشد که از آثار خطی دوران قدیم می باشد.
موزه ها
موزه خلخال
این موزه که در محل حمام تاریخی نصر این شهر دایر شده حاوی ۳۰۰ شی تاریخی است. حدود ۳۰۰ قلم اشیا قدیمی و تاریخی برای چیدمان این موزه گزینش شده که آثاری از شهرستان خلخال از دوره پیش از اسلام تا دوره های جدید را در بر می گیرد.
خانه های تاریخی
خانصر نصیری
خانه نصیری خلخالمربوط به سده ۱۰ تا ۱۳ه.قاست و درخلخال، خیابان شهید دستغیب واقع شده است.
حمام های تاریخی
حمام نصر
این بنا متعلق به دوره قاجار است. حمام نصر خلخال که در جوار رود خانه نور علی چای و در بافت بازار بنا گردیده است به دوره قاجار تعلق دارد و فرم معماری آن با تفاوت های جزئی از اصول کلی حمام های ایران پیروی میکند که در نقشه آن به چشم می خورد.
حمام درو
حمام درومربوط به سده ۱۰ تا ۱۳ه. قاست و درشهرستان خلخال، بخش شاهرود، دهستان شاهرود، روستای درو واقع شده است.
حمام کلور
حمام کلور مربوط به سده ۱۰ تا ۱۳ه. ق.است و درشهرستان خلخال، بخش شاهرود، دهستان شاهرود، روستای کلور واقع شده است.
سایت های تاریخی و باستان شناسی
محوطه باستانی گیلوان
این محوطه باستانی در روستای گیلوان از توابع دره شاهرود شهرستان خلخال استان اردبیل واقع شده است . در این روستا آثار قلعه ای از دوران اشکانیان باقی مانده است که عمر آن حدود 4 هزار سال می باشد. در این روستا همچنین گورستان باستانی با وسعتی بالغ بر 2 هزار هکتار قرار دارد . قدیمی ترین تدفین در این محوطه مربوط به دوران مفرغ میانی است . در این محوطه تدفین های مختلفی وجود دارد.
نوشتن دیدگاه