اطلاعات عمومی
موقعیت و وسعت:
استان خوزستان با مساحت ۶۴٬۰۵۷ کیلومتر مربع در جنوب غربی ایران در جوار خلیج فارس و اروندرود (شط العرب) قرار دارد و مرکز استخراج نفت ایران است. شهر اهواز مرکز استان خوزستان است.
خوزستان از شمال به استان لرستان، از شمال شرقی و شرق به استان چهار محال و بختیاری، از شمال غربی به استان ایلام، از شرق و جنوب شرقی به استان کهگیلویه و بویراحمد، از جنوب به خلیج فارس، و از غرب به کشور عراق محدود میشود. این استان با جمعیّت ۴٬۲۷۴٬۹۷۹ نفر (سرشماری ۱۳۸۵) دارای ۸۶۶٬۹۱۳ خانوار است.استان خوزستان در محدوده ۴۷ درجه و ۴۲ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۳۹ دقیقه طول شرقی از نصفالنهار گرینویچ و ۲۹ درجه و ۵۸ دقیقه تا ۳۲ درجه و ۵۸ دقیقه شمالی از خط استوا قراردارد
آب و هوا:
آب و هوای استان خوزستان در مناطق کوهستانی و مرتفع، با تابستانهای معتدل و زمستانهای سرو و در نواحی کوهپایهای دارای آب و هوای نیمهبیابانی و در نواحی پست و جلگهای هر چه به سمت جنوب و جنوب شرقی پیش رویم خصوصیات آب و هوا از نیمه بیابانی به بیابانی کنارهای تبدیل میشود. عمدتا زمستانهای این ناحیه، کوتاه و معتدل و تابستانها طولانی و گرم است. حداکثر مطلق درجه حرارت در شهرهای اهواز، آبادان و دزفول به ترتیب 50 و41 و 50 درجه است حداقل مطلق دما در شهرهای مذکور به ترتیب 01- ، 02+ ، 01- است درجه حرارت معمولا در تیر ماه به بالاترین حد خود و در بهمن ماه به پائینترین حد خود در طول سال می رسد در این ناحیه تعداد روزهای یخبندان بسیار اندک میباشد.
ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی
دین و زبان:
خوزستانیها به دو لهجه عربی تکلم میکنند :۱-کارونی:(که نزدیک لهجه کویتی هاست وشامل شهرهایی همچون آبادان وخرمشهرو شادگان و.. میشود)۲- کرخهای :(همسان لهجه استانهای جنوبی عراق بصره، عماره و ناصریة است وشامل شهرهایی همچون اهواز وسوسنگرد وهویزه و.. میباشد).
پیروان آیینهای کهن زرتشتی و نیز کلدانی در این استان و به ویژه شهر اهواز زندگی میکنند که پس از انقلاب ۵۷ از شمارشان کاسته شدهاست. در شهر آبادان شماری از ارمنیان میزیند. این گروه تا پیش از انقلاب جمعیت بیشتری داشتند ولی امروزه تنها چند خانوار از اینان در شهرهای آبادان و اهواز میزیند. همچنین گروهی از پیروان آیین بهایی[نیازمند منبع] در این استان زندگی میکنند. پیروان دیگر آیینها و مردمان دیگری نیز در اینجا میزیستهاند که امروزه به جا نماندهاند. تا پیش از انقلاب شماری از پیروان آیینهای هندو و سیک و... نیز در بخشهای صنعتی این استان میزیستند که امروز تنها بازمانده معبدهایشان در شهرهایی چون آبادان به جا ماندهاست
صنایع دستی:
کپوبافی: یکی از صنایع دستی بومی و خاص استان محصولاتی به نام کپو می باشد که با پیچش ساقه های مرکزی و جوان نخل به دور ساقه های کرتک شکل می گیرد و با نقش اندازی کامواهای الوان، زیبایی آن چند برابر می شود. مرکز بافت کپو، دهستان"شهیون " واقع در شهرستان دزفول بوده و معمولاً به شکل سبدهای در دار و بدون در به صورت سینی در اندازه های مختلف رنگی و ساده بافته می شود.
حصیر: حصیربافی از قدیمی ترین صنایع دستی و شاید کهن ترین آنها در استان می باشد. این هنر- صنعت در خوزستان بسیار پررونق بوده به طوری که فرآورده های آن در همه نقاط ایران عرضه می شود. امروز در نقاط مختلف خوزستان هر جا که دسترسی به برگ نخل و نی و ترکه امکان پذیر باشد می توان حصیربافی را دید. شهرهای آبادان خرمشهر، شادگان و دشت آزادگان از مراکز عمده تولید این محصول است.
قالی محلی: نوعی قالی با کیفیت بالا و نقوش بسیار متنوع در شمال استان توسط زنان و دختران بختیاری بدون بکارگیری نقشه از پیش طراحی شده و فقط با تکیه بر ذهن خلاق آنان تولید می شود. نقوش این قالیها بسیار متنوع و چشم نواز است و اکثر نقوش از طبیعت و محیط اطراف زندگی آنان مانند گل، کاسه، ماهی، پروانه، شانه تشکیل می گردد. شهرهای مسجد سلیمان، اندیمشک و ایذه از مراکز تولید این محصول می باشد.
جاذبه های توریستی
جاذبه های مهم:
مكانهای تاریخی:
آسیاب رعنای دزفول (Asiab-e Rana)
در غرب شهر دزفول ، در محل معروف به رعنا ، آسیاب دزفول واقع شده است . در تمامی عرض بستر رودخانه آثار طاقهای متعدد و دیوارهای سنگ و ساروجی قطور و دهانه های كوچك و بزرگ و اطاقها و اطاقكهای نیمه خراب دیده می شود.
اشكفت سلمان (Eshkaft-e-Salman)
در جنوب غربی ایذه كنونی در انتهای دره ای واقع شده است . در زبان مردم جنوب غربی ایران و كوه نشین های خوزستان ، قطعه سنگی در كوهستان كه بطور طبیعی حفره و اتاقی در آمده باشد و بتوان در آن از باد و باران مصون بود ، اشكفت نامیده می شود.
چهار نقش برجسته یا چهار مجلس نیایش در دو طرف صخره های اشكفت سلمان حجاری شده اند . این نقوش برجسته مربوط به دوره ایلامیان هستند.
یكی از این نقوش مربوط به شاه هانی ، همسر ، وزیر ، پسر و دخترش می باشد . دیگر نقش برجسته با حضور همین افراد منهای دختر حجاری شده اند . نقش برجسته سوم مربوط به نیایش بوده و نقش برجسته دیگر كتیبه ای است مربوط به پادشاه محلی وقت و كارهایی كه انجام داده است .
بنای معین التجار (Moein-o Tojar)
این بنا در جوار رودخانه كارون در اهواز واقع شده است . قدمت بنا به اواسط دوران قاجار بر می گردد . دارای یك حیاط مركزی با رواق ها واتاقهای چهار جانبه بوده و مانند سایر ابنیه تاریخی ایران درونگر است . این بنا به عنوان جایگاهی جهت ترخیص كالاها ی وارداتی (توسط كشتیها در اهواز ) و مركز تجاری مورد استفاده قرار می گرفته است .
بند میزان (Band-e Mizan)
واقع در شمال شهر شوشتر شامل تاسیسات بند یا سد سنگی است با دریچه هایی از قطعات بزرگ سنگ خارا كه به وسیله میله های آهنی تقویت گردیده و جهت عبور آب از یك طرف تا كنار دیگر رودخانه ساخته شده است . هدف از ساخت این سد ، انتقال و تقسیم آب بین دو شاخه گرگر و شطیط بوده است . می گویند این سازه با استفاده از نیروی كار اسرای رومی كه به دست شاپور اول ساسانی به اسارت گرفته شدند ، ساخته شده است.
پل سفید (White Bridge)
این پل به عنوان چهارمین پل دنیا ،سمبل شهر اهواز برروی رودخانه قرار گرفته و بافت قدیم و جدید شهر را به هم مرتبط می سازد . این پل در سال 1315 توسط یك شركت سوئدی به بهره برداری رسید . مهمترین خصوصیات این پل شكل قوسی آن با توجه به دهانه آن است . این پل باگذشت بیش از شصت سال هنوز نقش تعیین كننده ای در ترافیك شهر اهواز ایفا می كند.
پل سیاه ( Black Bridge)
پل سیاه به عنوان اولین پل شهر اهواز برروی رودخانه كارون برای اتصال راه آهن سراسری به بندر امام خمینی (بندر شاهپور ) كه در سال 1306 ه. ش احداث شده بود ، ساخته می شود. این پل از نوع فلزی با فونداسیونهای بتونی بر روی بستر فونداسیون پل ساسائی بنا شده است . در سطح پل یك خط ریل آهن برای عبور قطار و در طرفین آن دو پیاده رو موجود است . این پل یكی از طولانی ترین پلهای فلزی راه آهن سراسری محسوب می شود.
پل قدیم دزفول (Dezfoul Old Bridge)
این پل در زمان شاپور اول ساسانی ساخته شده است . در گذشته رابط راه شهر جندی شاپور
به ایوان كرخه و شوش بوده و هم اكنون منطقه شرق و غرب دزفول رابه هم می پیوندد . طاقها و طاقنماها به سبك ضربتی و قسمتهای اصلی پی پایه ها از سنگ و ساروج ساخته شده اند.
خرابه های شهر ارجان (Arjan city)
شهر ارجان یا ارگان یا آرگان در 12 كیلومتری شمال شرق بهبهان در كنار رودخانه مارون واقع شده است ، طی كاوشهای باستا نشناسی ، مقبره یك شاهزاده ایلامی در آن بدست آمده است . در دوره اسلامی نیز یكی از شهرهای مهم ورودی به خوزستان محسوب می گردید.
دانیال نبی (ع) شوش (Danyal-e Nabi)
معماری آرامگاه حضرت دانیال نبی از یك چهار طاقی با گنبد مخروطی كثیر الاضلاع و دو مناره با پوشش كاشی (1330 ه . ق ) از دو قسمت مقبره و زیرزمین تشكیل شده است .·
بنای بارگاره واقع برروی زیرزمین شامل اتاقی است كه ضریح در آن قرار دارد و اكنون سقف آن آیینه كاری شده و دارای دو ایوان در اضلاع شمالی و جنوبی است كه در واقع نمازخانه بقعه است . بنای قدیمی بقعه دانیال را سیل خراب كرده است . بنای كنونی با گنبد رك مضرس مخروطی به سال 1178 ه. ق بوسیله حاج شیخ جعفر شوشتری احداث شده و طی سالهای گذشته قسمت هایی از آن با همكاری اداره اوقاف توسط سازمان میراث فرهنگی استان خوزستان مرمت گردیده است.
زیگورات چغازنبیل (Choqazanbil)
زیگورات از برج معبد های چند طبقه ای ، با الهام از كوه (كه همواره مقدس و ستایش برانگیز بوده ) ساخته می شد به گونه ای كه طبقات آن رو به بالا كوچكتر می شد و پلكان هایی به نوك آن و آخرین طبقه كه جایگاه خدا بوده ، راه داشت . هر زیگورات به یك خدا هدیه می شد . همچنانكه زیگورات چغازنبیل را هدیه پادشاه ا نشان و شوش (( اون تاش گال )) به ((این شوشیناك )) خدای نگهدارنده شهر شوش كه به صورت گاونر مجسم می شد ، می دانند.
طبقات زیگورات چغازنبیل با شالوده مستقل و از یك سطح آغاز شده اند . به طوری كه طبقه آخر (خانه خدا) علیرغم كوچكی آن دارای بلندترین ارتفاع بوده است . از مسائل قابل توجه در این مجموعه تاریخی ، كشف حوضچه های تصفیه آب با تكنیك محاسباتی دقیق و پیشرفته در شمال غربی معبد است.
شوش (Shoush)
وسعت و گسترش محوطه باستانی شوش كه در مركز شوش فعلی قرارداشته ، باستان شناسان خارجی را واداشته است تا این محوطه عظیم را از نظر جغرافیای به چهارقسمت اصلی تقسیم نمایند:
- تپه آكروپل كه قلعه باستان شناسی بروی آن احداث گردیده است (پیش از تاریخ )
- كاخ آپادانا (هخامنشی )
- شهر شاهی (هخامنشی)
- شهر صنعتگران یا پیشه وران ( هخامنشی ، پارت ، ساسانی ، اسلامی ) . به علاوه تمامی تپه ها و اراضی اطراف كه جای جای آنها مورد كاوشها ی موقت باستان شناسی قرار گرفته است . همگی گواه بر وجود سكونت مردمان در ادوار مختلف تاریخ است .
صفه سر مسجد (Sofe Sar Masjed)
بالای تپه ای كه مشرف به محله سر بیشه مسجدسلیمان است ، تپه سر مسجد كه حدود 700 تا 800 سال پیش از میلاد ساخته شده جلب توجه می كند . در حال حاضر جز تخته سنگهای تراشیده نام منظم ، نیم ستونهای مدور شكسته و بقایای صفه و پلكان تشریفاتی (از دوران اشكانی ) چیزی از آن باقی نمانده است .
قلعه باستان شناسی شوش (Qal-e Shoush)
این قلعه در سال 1897 میلادی توسط ژان ژاك دمورگان رئیس هیئت باستان شناسی فرانسوی در شوش به منظور حفاظت از جان اعضاء هئیت و نگهداری اشیاء كشف شده در حین حفاری ، برروی تپه ارگ (اكروپل ) بنا شده . مصالح ساختمانی به كار رفته در این قلعه از آجرهای كشف شده دورانهای مختلف در شوش است.
سبك معماری آن كه از قلاع اروپایی گرفته شده و زندان باستیل فرانسه را تداعی می كند ، توسط یك معمار محلی ایرانی ساخته شده است.
قلعه دا و دختر (Da-va Dokhtar)
در شمال شهر رامهرمز در دامنه های میانی كوهی گچین برروی دو تپه كه در امتداد هم و پایین و بالا واقع شده اند قرار دارد. مصالح ساختمانی این قلعه كه از گچ بوده و سنگهای تزئینی كمتری در آن به كار رفته ، این گمان را در بیننده به وجود می آورد كه ممكن است دژی باشد كه در روزگار ساسانیان برای محافظت راه تجاری – نظامی یا نگهبانی كاخ و خزائن و یا نظارت بر جلگه زراعی و باغها و مزارع و انبارهای غله بنا شده است .
كلاه فرنگی (Kolah Farangi)
در كنار رود شطیط بر فراز تپه كوتاهی مشرف به بند میزان شوشتر ، بقایای برج هشت ضلعی كلاه فرنگی قرارگرفته است . بدنه این برج از سنگهای قواره شده ماسه ای ساخته شده كه در حال حاضر بقایای آن تا ارتفاع 5/1 متری باقی مانده است .
احتمال می رود كه این برج ، دیده بانی شاپور اول ساسانی برای چگونگی كار كارگران بوده و یا برج دیده بانی برای نظارت بر مقدار آب و شدت جریان آب بوده است.
نقش برجسته كول فرح (Koulfarah)
درشمال شرقی شهر ایذه كنونی از جاده ای كه به سوی دهدز امتداد دارد ، در آخر جلگه ایذه رشته كوهی كم ارتفاع و دره هایی دراین رشته كوههای شمالی وجود دارد . اولین دره كه در برابر جاده اصلی قراردارد ، دره كول فرح نامیده می شود. بطور كلی نقوش كول فرح را می توان بدین صورت مطالعه نمود؛
- نقوش سنگتراش كول فرح بر روی دو قطعه سنگ منفرد و سنگهای كمره كوه در دست راست دره·
- نقوش سنگتراش و كتیبه كول فرح برروی سنگ كمره كوه در دست چپ دره·
- نقوش سنگتراش برروی سنگ منفرد در آغاز دره كول فرح در میان خانه های مدخل دره
گردشگاه های طبیعی
آبشارهای شوشتر (سیكا ها) (Sika Flows)
از زمان استقرار حكومت شاپور اول ساسانی در شوشتر آثار زیبای آبشارها به وجود آمد.
آسیابهای شوشتر در جنوب پل گرگر یا پل دروازه در سمت چپ و راست رودخانه ، طاقهایی چند با ساختمانهایی كه آب را از بالا دست گرفته و به درون مرتبه های پایین تر سرازیر می كند بنام سیكا معروف و نمایان است.
این بناها محل آسیابهای گندم خوركنی و تهیه آرد به مرتبه زیرین فرو می جهد و سنگ آسیاب را به گردش و چرخش در می آورد. آبراهه ها و مجاری آب منشعب از گرگر از سمت شرق رودخانه جدا می شود . در زیر پل گرگر مجاری و تمهیدات آبرسانی قابل ملاحظه است.
منجنیق (نهراربق) (Manjanigh)
منجنبق حد فاصل روستاهای منجنبق سفلی و منجنبق علیا و شهر باغملك در سمت شرق جاده باغملك به اهواز قراردارد . در گذشته به اسم اربق مشهور بوده و شامل بپه های متعدد و مرتبط به هم بوده است . شهر اربق دارای دو بخش شمالی و جنوبی در دوسوی رودخانه باغملك بوده كه بوسیله یك پل به همدیگر متصل می شوند . آثار پایه های این پل قدیمی كه از سنگ و گچ و ساروج ساخته شده هنوز پا برجاست.
رستورانها و مراکز خرید
رستورانها:
رستوران صفا: اهواز، پاداد، بلوار پاسداران روبروی تالار سیمرغ
رستوران ساحل روناش: دزفول، خیابان ساحلی، بین پل دوم و سوم
رستوران کیانپارس: اهواز، کیانپارس، بین خیابان هفت و هشت
فست فود هلال: اهواز، بلوار معلم، نبش باهنر