اطلاعات عمومی
موقعیت و وسعت:
اقوام ساکن در استان خراسان شمالی شامل فارسها (بومی تات و غیره)، کردهای کرمانج، ترکها، ترکمنها میباشند. زبانهای رایج نیز فارسی، کردی کرمانجی و ترکی میباشد. به طور کل کردها ۳۷ درصد ترکیب جمعیت استان را تشکیل میدهند.فارسها ۲۹ درصد، ترکها ۲۷ درصد و ترکمنها ۵ درصد و اقوام عرب و بلوچ و لر نیز در این استان سکونت دارند.
فارسها (در محل تات نامیده میشوند) بومیان این استان هستند. گویش محلی فارسی ساکنان بومی خراسان شمالی تاتی نامیده میشود که در مناطق زیر هنوز رواج دارد: مردم روستاهای روئین، ارکان، کسرق، بیدواز، نیشکیش، گنجدان، کوران و قلعهنو در شهرستان اسفراین، ۱۴ درصد مردم شهر اسفراین، مردم شهر راز و روستاهای گیفان، طبر، محمدآباد در شهرستان بجنورد، و روستاهای مهرآباد، برزلآباد، حصار سهیکآب، فیضآباد، اسلامآباد، امانآباد، کارخانه قند، منصوران، امامزاده مشهد طرقی بالا و پایین، و گلیان و ورک در شهرستان شیروان.
در دورانهای بعد مردم ترکزبان گرایلی نیز به این مناطق کوچیدند و بعداً در زمان شاهاسماعیل و شاهعباس صفوی گروهی از مردم کرمانج (شاخهای از کردها) از غرب ایران و برخی از ترکزبانهای ایران نیز به خراسان شمالی کوچانده شدند
ویژگیهای فرهنگی و اجتماعی
دین و زبان:
مادر شمال خراسان بیشتر از هر چیز باید بر فرهنگ ایرانی اسلامی تكیه كنیم كه مهمترین لایه• فرهنگی در این خطه• همین است. شناخت فرهنگ در شمال خراسان شناخت عمیق• لایه های فرهنگی ذكر شده مربوط است كه تنها بخشی از• مساله هویت ماست. غالب لایه های• فرهنگی ذكر شده مبتنی بر دو عنصر بود. عنصر قومی(فارسی- تركی – تركمنی – كردی) و عنصر مذهبی (شیعه – سنی) كه هر دو عنصر در عین كثرت ازنوعی• وحدت سیاسی تاریخی را در ذیل ایران به نمایش می گذارد. باید توجه داشت كه آنچه درباره لایه های فرهنگی در شمال خراسان اهمیت دارد نگاه به شناخت عمیق تر لایه تركی صفوی است كه از یك سو با رواج تشیع تاثیر ویژه ای بر جای میگذارد و تمدن بومی خود را می سازد و تحول عمیقی را آغاز می كند كه از هر حیث سبب شكوفایی ایران از بعد اقتصادی و فرهنگی و مذهبی و فلسفی می شود و از سوئی دیگر در شمال خراسان عنصر كرد را وارد تركیب هویتی قومی منطقه می نماید.
اقوام ساکن در استان خراسان شمالی شامل فارسها (بومی تات و غیره)، کردهای کرمانج، ترکها، ترکمنها میباشند. زبانهای رایج نیز فارسی، کردی کرمانجی و ترکی میباشد. به طور کل کردها ۳۷ درصد ترکیب جمعیت استان را تشکیل میدهند.فارسها ۲۹ درصد، ترکها ۲۷ درصد و ترکمنها ۵ درصد و اقوام عرب و بلوچ و لر نیز در این استان سکونت دارند.
فارسها (در محل تات نامیده میشوند) بومیان این استان هستند. گویش محلی فارسی ساکنان بومی خراسان شمالی تاتی نامیده میشود که در مناطق زیر هنوز رواج دارد: مردم روستاهای روئین، ارکان، کسرق، بیدواز، نیشکیش، گنجدان، کوران و قلعهنو در شهرستان اسفراین، ۱۴ درصد مردم شهر اسفراین، مردم شهر راز و روستاهای گیفان، طبر، محمدآباد در شهرستان بجنورد، و روستاهای مهرآباد، برزلآباد، حصار سهیکآب، فیضآباد، اسلامآباد، امانآباد، کارخانه قند، منصوران، امامزاده مشهد طرقی بالا و پایین، و گلیان و ورک در شهرستان شیروان.
در دورانهای بعد مردم ترکزبان گرایلی نیز به این مناطق کوچیدند و بعداً در زمان شاهاسماعیل و شاهعباس صفوی گروهی از مردم کرمانج (شاخهای از کردها) از غرب ایران و برخی از ترکزبانهای ایران نیز به خراسان شمالی کوچانده شدند
صنایع دستی:
بافته ها
چاروق دوزی
البسه محلی
زیورآلات سنتی
سازهای سنتی
نمد مالی
منبت چوب
رنگرزی سنتی
جاذبه های توریستی
جاذبه های طبیعی :
جنگلهای انبوه و حفاظت شده قورخود در شهرستان مانه و سملقان ، پارك ملی سالوك و ساریگل در شهرستان اسفراین ، منطقه حفاظت شده گلیل سرانی شیروان و پناهگاه حیات وحش میاندشت در جاجرم از مناطق دیدنی استان می باشد .
مناطق كوهستانی : دره های سرسبز ، رودهای پرآب ، دریاچه پشت سدها ، آبشارهای فراوان چون ایزی ، حمید بیار ، اوغاز كهنه ، اسطرخی و دره هایی چون بازخانه ، دركش ، هاور ، روئین ، گلیان ، زوارم ، استاد ، خسرویه•
پارك جنگلی گوئینیك ، غارهایی چون بیدك ، گسك ، درق ، پوستین دوز ، گنج كوه و بخش كوچكی از صدها جاذبه مناطق كوهستانی استان می باشد .
این مناطق برای ورزشهای زمستانی و كوهنوردی ، صخره نوردی و نیز بسیار مناسب می باشند .
آبهای معدنی : این آبها به دلیل املاح و خاصیت درمانی می توانند بعنوان یكی از جاذبه های گردشگری استان به حساب آید . از جمله می توان به آب معدنی ایوب پیغمبر در گیفان ، آب معدنی بش قارداش در بجنورد ، مختومی در شیروان ، مهمانك در مانه و سملقان و حاج سست در اسفراین اشاره نمود .
جاذبه های تاریخی فرهنگی :
چنانكه قبلاً گفته شد بیش از 606 اثر تاریخی و محوطه باستانی در استان شناخته شده است كه از جمله آنها می توان به قلعه جلال الدین جاجرم ، تپه ارگ ( تپه نادری ) شیروان ، شهر بلقیس در اسفراین ، آئینه خانه و عمارت مفخم در بجنورد ، آتشكده اسپاخوی مانه و سملقان ، مقبره بابا و بی بی در فاروج و اشاره نمود .
اماكن مقدس :
بقعه سلطان سید عباس ( معصوم زاده ) در بجنورد ، خواجه علی ابن مهزیار در جاجرم ، امامزاده حمزه رضا شیروان ، امامزاده دلاور آشخانه ، امامزاده سلطان جعفر در روستای سیاه دست فاروج ، امامزاده احمدبن موسی در اسفراین و از جمله زیارتگاهها و اماكن مقدسه استان می باشند .
موزه ها :
موزه مردم شناسی شهر بجنورد و موزه حیات وحش رباط قره بیل ( جاجرم ) از موزه های موجود استان می باشند
رستورانها و مراکز خرید
رستورانها:
تالار و رستوران جهانگردی: بیرجند،انتهای خیابان ارتش
تالار و رستوران خاوران: بیرجند،انتهای خیابان ارتش
تالار و رستوران سرو ناز: بیرجند،خیابان معلم – بین معلم
تالار و رستوران قصر گل: بیرجند،انتهای خیابان معلم
تالار و رستوران مدائن: بیرجند،ابتدای خیابان حکیم نزاری
تالار و رستوران خانه معلم: بیرجند،خیابان معلم – چهارراه معلم
تالار و رستوران سینا: شوکت آباد روبروی دانشگاه بیرجند