1- آیاصوفیه 2- موزه موزائیک آنتالیا: یکی از موزه های بسیار معروف موزائیک دنیا 3- مترو پولیس: قصبه مادر مقدس Ana tanrıca kentı) -4)- آیزانویی 5- ماردین؛ نمایی از معماری سوریانی 6- هاتوشاش؛ Hattusas پایتخت امپراتوری 7- ایزنیک: شهر موزه میراث دوران هیلینستیک 8- آسوس: 2000 سال بعد نیز پابرجاست و از آن استفاده می شود. 9- برگاما: قرار گاه نظامی برخی دورانها 10- مقبره آپولون سمینتئوس Apollon Amıntheus Tapınagı
1-آیاصوفیه
بنای ایاصوفیه که در میدان سلطان احمد استانبول قرار دارد یکی از بزرگترین اثرهای تاریخی دوران بیزانس است و در زمان کنستانتینوس اول بنا شده است. این بنا که ستون بندی آن چوبی بود در 15 شوبات 360 افتتاح شد اما درجریان شورش علیه دولت تماما سوخت. این بنا مجددا بدست تئودوزیوس دوم احداث و درس ال 415 مجددا افتتاح شد. در دوران جاستینیانوس اول بدنبال یک شورش علیه دولت مجددا دستخوش حریق شد.
برای بازسازی بنا دو معمار به نامههای ایسیدوروس (از میلتوس یا سوکلی فعلی) و آنتییوس (از تراللس یا آیدنلی فعلی) ماموریت یافتند. بنا با کار 10 هزار کارگر در طول پنج سال و تحت نظر 100 استاد باشی تکمیل شد و به تاریخ 27 آرالیک 537 افتتاح شد. بنایی که امروزه در سال پذیرایی صدها هزار نفر توریست داخلی و خارجی است، در سنوات بعد از آن تاریخ نیز مکرر بازسازی شده است. این بنا که به مدت 916 سال بعنوان کلیسا از آن استفاده شده است پس از فتح استانبول به مسجد تغییر یافت. این مسجد به مدت 481 سال در دوران عثمانی ها فعال بود. ایا صوفیا بعدا با اضافه شدن بناها، مناره ها و بازسازیها در سال 1935 به موزه تبدیل و در خدمت توریسم قرار گرفت. موزه هر روز از ساعت 9:30 الی 16:30 برای بازدید علاقه داران باز است.
2-مقبره آپولون سمینتئوس Apollon Amıntheus Tapınagı
موزه زمستان ها بسته است ولی مقبره همیشه باز است.
مقبره آپولون سمینتئوس که در گل پینار چاناک قلعه واقع است، اثر مهمی چه از جهت معماری آن و چه از جهت هیکل تراش های آن است. پروزه بازسازی بنا واطراف مقبره از سال 1998 شروع و ادامه دارد. پروزه را پروفسور دکتر جوشکون اوز گونل استاد باستانشناسی دانشکده زبان، تاریخ و جغرافیای دانشگاه آنکارا اجرا می کند.
بدنبال حفاری های سال 1866 مقبره همینطوری رها شده و بر روی آن کارخانه روغن زیتون بنا شده است و به عنوان باغچه از حوزه مقبره استفاده شده و مرمرها بعلت شستشوی مکرر سفید شده و حکاری های آنها از بین رفته است.
مقبره آپولون سمینتئوس گل پینار در طول سال برای دیدار عموم باز است. اما موزه مقبره فقط در طول کارهای باستانشناسی در تابستان از ساعات 6:30 الی 19:30 برای بازدید باز است.
3- مترو پولیس: قصبه مادر مقدس (Ana tanrıca kentı)
حدود 725 سال قبل ازمیلاد مسیح در متروپولیس تحت نام قصبه مادر مقدس بنا شده است. در دوره پایانی هلنستیک دوران طلا را از سر گذرانده، در دوران آگوستوس،امپراتوری روم، بر روی آن صلیب های خارجی قرار گرفته ودردوران بیزانس مرکز روانشناسی شده است. در حفاریهای متروپولیس از سال 1989 به این طرف مطالب بسیار مهمی در مورد تاریخچه این بنا بدست آمده است.
در زیر طبقات ساخته شده در دوران هیلنستیک بیزانس، توام با لوازم مربوطه به دوران آرکیاک و زئومتریک تکه ای مربوط به دوران پیش از تاریخ بدست آمد. وسایل سرامیک بدست آمده مربوط به دوران آرکیاک و زلومتریک در آکراپول ، قدمت این بنا را به 725 قبل از میلاد مسیح می رساند. متروپولیس در جنوب ازمیر در روستای ینی کوی از توابع ایلچه توربانلی واقع است. از ازمیر و توربالی با مینی بوس به ینی کوی می روند. با اتومبیل شخصی از اتوبان ازمیر در راه توربالی وارد شده و به سمت ینی کوی ادامه مسیر دهید به مترو پولیس خواهید رسید.
4-آیزانویی
این شهر که در دوران اولیه بیزانس مرکز روانشناسی بوده است، در دوران امپراتوری روم با صنعت پشم بافی و شراب سازی توسعه و شهر ثروتمندی شد. اولین حفاریهای علمی در آیزانوئی به سال 1926 از طرف انستیتو آرکئولوزی (باستانشناسی) آلمان شروع شد. بدون شک مهمترین بنای آیزانویی مقبره زئوس است. این بنا بلحاظ معماری در آنادولو بی همتاست. امروزه گالریها و بازراچه ها در زیر باغچه های حیاط ها نظیر یک رویا پا برجاست. در باغچه مقبره سنگ های مزارها که هر کدام به شکل .... و کوره طراحی شده اند توجه بازید کنندگان را به خود جلب می کنند. اسم مقبره قهرمان افسانه ای بنام آزان از بهم پیوستن پری آبها اراتو وخانه افسانه ای پادشاه آدکاس بوجود آمده و درطول زمان به آیزانو تغییر یافته است. این ثار تاریخی در 57 کیلومتری مرکز شهر کوتاهیا واقع است.
5-ماردین؛ نمایی از معماری سوریانی
در ترکیه محل هائی که سوریانی که سالیان درازی در آنجا زیسته اند ماردین و میدیات هستند. این منطقه که صدها سال وطن سوریانی ها بوده است با اشکال زئومتریک دوست داشتنی، بناهای طراحی شده از ترکیب سنگ و گیاهان، و کوچه های سایه دار دراز و پله ای که به شکل موازی به جاده اصلی ختم می شوند. از زیبائی معماری سوریانی این شهر است که سنگ نیز در آن کاربرد یافته است. نماهای سنگی در ماردین رو به نابودی است و با جنگ چند استاد کار هنوز پا برجاست. یکی از مهمترین علل نابودی این اثر هنری کوچ سوریانی از این منطقه به خارج از ترکیه در حوالی سالهای 1900 است.
6-هاتوشاش Hattusas پایتخت امپراتوری
این شهر در دوران برتر در بوغاز کوی بدست ساکنین یعنی هاتیلر بنا و بعدا به دست هیتیتلر افتاده است. می توان در شمال مقبره بزرگ بازمانده هایی از آثار دوران هاتی ها را دید. براساس قدیمی ترین سند بدست آمده در بوغازکوی از دوران هیتیت ها این بنا در سال 180 قبل از میلاد بدست پادشاه شهر کوسارا آنیتا ویران شده است. اما براساس یک نامه ای بدست آمده از دوران هامورابی مدت کوتاهی پس از مرگ پادشاه آنیتا، هیتیتها به منطقه هاتوشا آمده و اسم آنجا را براساس زبان خودشان هاتوشاش گذاشته اند. آنیتا، پادشاه شهرکوسارا که شهررا ویران کرده بود گفته بود.
7-ایزنیک: شهر موزه میراث دوران هیلینستیک
نظیر تمام شهرهای دیگر هلنستیک، ایزنیک نیز اثر طراح شهرها و معمار مشهور هیپودوموس است. ایزنیک در دوران گسترش مسیحیت جزو شهرهای پیشتاز محسوب می شود. این اثر تاریخی که در آنادولو جزو مهمترین آثار رومیاست مهمترین بنای باقیمانده از دوران بیزانس است که کلیسای محل جمع شدن 7 مشاور سوفیا می باشد. بدنبال فتح قلعه های اطراف شهر بدست عشیرت کایی بویو، امید فرمانده نیکارا از بیزانس قطع شده و درسال 1331 ایزنیک به اورهان بی تسلیم می شود وشهر یک مدتی مرکز آقایی بوده است. اورهان بی بعدا از طرف کارا خلیل پاشا بعنوان کدخدای ایزنیک منصوب شد و ایزنیک دراین دوره بصورت یک مرکز علمی در آمد. اسم شهر که قبلا نیجه (نام گل) بوده بعدا از طرف ترکها به ایزنیک تغییر یافته است.
8-آسوس: 2000 سال بعد نیز پابرجاست و از آن استفاده می شود.
بنای تئاتر آنتیک آسوس بدنبال چهار سال فعالیت و تلاش هویدا شد. در مناطق حفاری شده فکروپول سفال و جعبه های متعلق به صدای پنج و ششم قبل از میلاد در قبور یافت شد. باقیمانده های انسانهای داخل مزار و هدایای داخل مزارها به موزه چان قلعه تسلیم شد. پس از 2000 سال از بنای تئاتر به منظوراستفاده مجدد در سال 1996 بازسازی و ظرفیت آن 1500 نفر است. بازسازی موزائیکها، سقف و ستونهای زیر مقبره آتفا هنوز هم ادامه دارد. آسوس که بدنبال حفاریهای سال 1995 پدیدار شد در تاریخ 26 ایلول 1998 بعنون محل اپرا و باله ویزه دولت به مجموعه های فرهنگی و هنری اضافه شد.
آسوس در فاصله 400 کیلومتری استانبول، 300 کیلومتری بورسا، 270 کیلومتری ازمیر و 100کیلومتری چاناک قلعه قرا ر دارد.
9-برگاما: قرار گاه نظامی برخی دورانها
تاریخ شهر برگاما در حوزه بکیر چای به حدود 3000 سال پیش از میلاد می رسد. اسکندر به دویست و سیزده سال استقلال پرسها خاتمه دارد و تاریخ برگاما تغییر یافت. پس از مرگ اسکندر ژنرال اولی سی ملخوس این شهر را به شکل یک اردوگاه نظامی در می آورد. تاریخ برگاما پر از فتوح در جنگ علیه گالاتها و سوری ها است.
مقبره آتفا پر است از بناهای یاد بود این پیروزیها، کتابخانه بنا شده در زمان ایومنس دوم حاوی کتابهای معروفترین دانشمندان آن زمان ارسطو و تئوپنیروستو است که از کتابخانه های باستانی شناخته شده دنیاست. قدیمی ترین مقبره شناخته شده برگاما، مقبره آتناست که مربوط به چهار صد سال پیش از میلاد مسیح است. مقبره هائی که امروز فقط پایه های آنها باقی است زمانهایی محل نمایش کلکسیون های هنری پادشاهان برگاما، اشیاء وقفی و سلاحهای دشمنانشان یعنی گالاتها بود. برگاما از استانبول 550 کیلومتر، از آنکارا 530 کیلومتر فاصله دارد. میتوان از استانبول از طریق قایق و باندریها به آنجا رسید. فاصله باندریما تا بالیکسیر 250 کیلومتر است.
کتابخانه های ترکیه
كتابخانه در میان تركان سابقه ای طولانی دارد. بعضی ها معتقدند كه نخستین كتابخانه ترك در آسیای میانه از سوی ایغورها احداث شد و برخی دیگر مدعی هستند كه از حفریات باستان شناسی در سرزمین تركان، تعداد زیادی نسخه خطی به دست آمده است. آنچه مسلم است تركان از دوره سلجوقیان به بعد به تأسیس كتابخانه شروع كردند و در عهد عثمانیان اهمیتی بیشتر به این امر نشان دادند. از میان بهترین كتابخانه هایی كه در دوره عثمانیان تأسیس شدند می توان به كتابخانه بایزید (در داخل مسجدی به همین عنوان)، كتابخانه فاتح (در بطن مدرسه ای به هیمن نام)، كتابخانه ملامراد (در داخل درگاه نقشبندی)، كتابخانه توپقاپی سرای (در داخل سلطنتی) و كتابخانه نور عثمانیه (در بطن یك موقوفه) اشاره كرد.
امروز علاوه بر كتابخانه های آموزشی (در داخل مدارس و دانشگاهها) و كتابخانه های تحقیقاتی (در بطن مؤسسات پژوهشی) تعداد 1350 كتابخانه عمومی و72 كتابخانه كودك در تركیه مشغول فعالیت می باشند. جمع كل كتابهای موجود در این دو نوع كتابخانه به ترتیب 12398913 و 446322 جلد می باشد. در سال 2001 تعداد 2096417 نفر ( 10767724 مرد و 10196448 زن) از كتابخانه های عمومی و تعداد 698990 نفر از كتابخانه های كودك استفاده كرده اند. تعداد كاركنان كتابخانه های عمومی و كتابخانه های كودك 2829 می باشد.
بعضی از كتابخانه های مهم تركیه به ترتیب الفبای نام شهرها عبارتند از:
آدانا (كتابخانه عمومی)
این كتابخانه از تركیب كتابخانه های شیخ و رمضان اوغول لاری در سال 1923 به وجود آمد و با گردآوری نسخه های خطی موجود در اولو جامع و آثار مضبوط در سایر كتابخانه ها فعالیت خود را با عنوان كتابخانه رمضان اوغلی آغاز كرد. این كتابخانه در سال 1976 به محل فعلی خود منتقل شد.
آفیون (كتابخانه گدیك احمد پاشا)
این كتابخانه در سال 1477 میلادی از سوی گدیك احمد پاشا، صدراعظم عصر فاتح و دوره بایزید دوم به عنوان كتابخانه مدرسه احداث شد و سپس در 1198 هجری به واسطه سپاهی آغاسی احمد بن مصطفی به خارج از مدرسه انتقال یافت و به خدمت خود برای همگان آغاز كرد كتابخانه با صدور قانون توحید تدریسات به وزارت اوقاف تحویل شد و زمانی كه تكایا و زوایا بسته شدند كتابهای موجود در تكیه مسعود مولوی نیز به این كتابخانه آورده شد.
آق سكی (كتابخانه محمد پاشا)
محمد پاشا، صدراعظم سلطان عبدالحمید اول در سال 1728 كتابخانه ای در مولد خود آق سكی (از توابع ایتالیا) احداث كرد و آثار نفیسی بدان بخشید. پس از وی افرادی چون مصطفی بهجت افندی در تكمیل و غنای كتابخانه كوشیدند.
آماسیا (كتابخانه بایزید)
این كتابخانه بطوری كه از عنوانش نیز برمی آید از سوی سلطان بایزید دوم در داخل یك مدرسه احداث شده است. نخستین مجموعه كتابخانه از سوی خود سلطان اهدا گردید و سپس با افزوده شدن آثار موجود در كتابخانه عثمان بیگ (واقع در مسجد بورما مناره) و كتابخانه عبداللطیف افندی بر غنای آن افزوده شد.
آنكارا (كتابخانه دانشكده زبان، تاریخ- جغرافیای دانشگاه آنكارا)
این كتابخانه همزمان با تأسیس دانشكده كه در سال 1936 صورت گرفت تأسیس شد. اثار خطی موجود در این كتابخانه كه در گنجینه های مختلفی چون اسماعیل صائب و مظفر اوزاق جای گرفته اند بر اهمیت این كتابخانه افزوده است.
آنكارا (كتابخانه عدنان اوتوكن)
این كتابخانه در سال 1932 در طبقه زیرزمین وزارت آموزش ملی احداث شد و پس از صدور قانون توحید تدریسات كلیه مواد موجود در تكایا و زوایا به این كتابخانه انتقال یافتند. كتابخانه در سال 1964 به جهت ضیق مكان به محلی دیگر منتقل شد و تا سال 1971 در همین مكان فعالیت كرد. این كتابخانه تا سال 1939 به عنوان كتابخانه ملت و معارف و از سال 1939 به بعد به عنوان كتابخانه عمومی آنكارا فعالیت خود را ادامه می دهد. عنوان كتابخانه عمومی عدنان اوتوكن زمانی به این كتابخانه تعلق گرفت كه كتابخانه ملی تركیه به محل جدید خود انتقال یافت. اخیراً نسخه های خطی موجود در این كتابخانه و نیز كتابخانه جبه جی به كتابخانه ملی منتقل شده است.
آنكارا (كتابخانه كبیر ملت)
پنج سال پس از افتتاح مجلس تركیه، به پیشنهاد دكتر مظفر بیگ، نماینده آیدین ایجاد یك كتابخانه در داخل مجلس مورد مذاكره قرار گرفت. هیأتی مركب از 5 نماینده اقدامات اولیه را آغاز كرد. این كتابخانه كه تعداد كمی نسخه خطی نیز دارد برای استفاده نمایندگان مجلس تأسیس شده است.
آنكارا (كتابخانه ملی تركیه)
هسته اصلی و اولیه كتابخانه ملی تركیه با حمایت رجب پیكر، نخست وزیر وقت در سال 1946 در مدیریت نشریات وزارت آموزش ملی تشكیل شد. این كتابخانه كه از سال 1983 به بعد در محل فعلی خود مشغول فعالیت می باشد در زمینی به مساحت 39 هزار متر مربع ساخته شده و از سه بلوك تشكیل یافته است. بخش های مختلف كتابخانه ملی تركیه را اطاقهای كار، سالنهای مطالعه، انبارهای كتاب، سالن های مخصوص نمایشگاه و سمینار، مركز اطلاع رسانی، كتابخانه گویا، بخش های آرشیو، نقشه، میكروفیلم، عكاسی و چاپخانه تشكیل می دهند. مجموعه مواد موجود در كتابخانه (كتاب و مواد غیر كتابی) بالغ بر 1238210 می باشد كه حدود نهصد هزار آن كتاب است. تعداد كاركنان كتابخانه ملی تركیه بالغ بر 203 نفر می باشد كه از میان آنان 34 نفر از رشته كتابداری فرهیخته شده اند.
كتابخانه ملی تركیه به استادان، پژوهشگران و دانشجویان خدمت می كند (دانش آموزان مدارس حق استفاده از كتابخانه ندارند). دانشجویان برای اینكه بتواند از خدمات كتابخانه استفاده كنند لازم است برگه ای مبنی بر تحصیل در یك دانشگاه ارائه دهند. محققین و استادان خارجی برای اینكه از كتابخانه ملی تركیه استفاده كنند باید مجوز لازم را از طریق سفارت خود در آنكارا از وزارت فرهنگ تركیه دریافت دارند.
كتابخانه ملی تركیه از مجهزترین كتابخانه های تركیه است و از سال 1987 به این طرف رایانه را به خدمت كتابداری گرفته است. از میان انتشارات این كتابخانه علاوه بر دو كتابشناسی ملی (كتاب- مقاله) می توان به كتاب شناسی انتشارات دولتی و كتابشناسی نوشته های روزنامه های برگزیده اشاره كرد. فهرست مشترك نسخه های خطی تركیه، فهرست نسخه های خطی كتابخانه كلی، فهرست مشترك آثار چاپی، فهرست مشترك آثار خارجی موجود در كتابخانه های تركیه از دیگر انتشارات كتابخانه ملی تركیه می باشند.
آنكارا (كتابخامه بنیاد تاریخ ترك)
این كتابخانه كه وابسته به بنیاد عالی فرهنگ، زبان و تاریخ آتاتورك می باشد در سال 1931 همزمان با تشكیل جمعیت تحقیق تاریخ ترك احداث شد. كتابخانه بیناد كه در آغاز بطن دانشكده زبان، تاریخ- جغرافیای دانشگاه آنكارا قرار گرفته بود، بعداً با تغییر عنوان به محل كنونی خود منتقل شد. اغلب آثار موجود در این كتابخانه جنبه تاریخی دارند.
آنكارا (كتابخانه بنیاد زبان ترك)
این كتابخانه نیز مانند كتابخانه بنیاد تاریخ ترك، به بنیاد عالی فرهنگ، زبان و تاریخ آتاتورك وابسته است و از سال 1932 به این طرف فعالیت می كند. اغلب آثار موجود در این كتابخانه در ارتباط با ادبیات ، زبان و زبانشناسی است.
ادرنه (كتابخانه سلیمیه)
كتابخانه سلیمیه هم اكنون شعبه ای از كتابخانه شهرستان ادرنه می باشد در سال 982 هجری در اطاقی واقع در كنار مسجدی كه از سوی سلطان سلیم دوم و به دست معمار سنان ساخته شده بود احداث گردید. صدراعظم چلبی مصطفی پاشا آثار ارزشمندی به این كتابخانه اهدا كرد و سپس جمعیت اتحاد و ترقی آثار موجود در كتابخانه بادی افندی را بر آن افزود.
ازمیر (كتابخانه ملی ازمیر)
این كتابخانه از سوی انجمن علم و عرفان كه در سال 1911 به همت ابراهیم قاضی زاده تشكیل یافته بود احداث شد و یك سال بعد در بخش بیرونی قصر ثعلبچی زاده فعالیت خود را ادامه داد. كتابخانه ملی ازمیر از سال 1939 به بعد از سوی انجمن كتابخانه ملی اداره می شد تا اینكه در سال 1978 انجمن بصورت بنیاد درآمد و اداره كتابخانه به دست بنیاد سپرده شد. كتابخانه ملی ازمیر یكی از پنج كتابخانه تركیه است كه ناشران موظفند یك نسخه از انتشارت خود را بدان بفرستند.
اسپارتا (كتابخانه خلیل حمید پاشا)
این كتابخانه كه وابسته به وزارت فرهنگ است در سال 1783 از سوی خلیل حمید پاشا، صدراعظم مقتدر عثمانی در داخل مسجد حاجی عبدی با 550 نسخه خطی تأسیس شد. كتابخانه كه با آثاری از سایر كتابخانه ها، از جمله كتابخانه شیخ علی آغا دریافت كرده و غنی شده بود مدتها از سوی مفتیان اداره می شد، تا اینكه تحویل وزارت معارف شد.
استانبول ( كتابخانه حسین پاشا)
حسین پاشا (آمجه زاده = عمو زاده) از صدراعظم های عثمانی است كه دست صلح به سوی همسایگان و از جمله ایران دراز كرد. او را به جهت اینكه عموزاده فاضل احمد پاشا بود بدین عنوان ملقب كرده اند. كتابخانه كه در مجتمعی واقع در سراجخانه باشی قرار داشت، حین ادغام كتابخانه های استانبول ابتدا به كتابخانه دولتی بایزید و سپس به كتابخانه ملت منتقل شد. امروز كتابهای این كتابخانه در سلیمانیه در بخشی جداگانه نگهداری می شود.
استانبول (كتابخانه موزه باستانشناسی)
نخستین موزه ترك در سال 1902 در چهارچوب موزه های باستان شناسی استانبول از سوی عثمان حمدی گشایش یافت هزار كتاب موجود در این كتابخانه از مجموعه هایی نظیر مجموعه سلطان رشاد، مجموعه رجائی زاده اكرم، مجموعه جودت پاشا و غیره تشكیل یافته است. اغلب كتابهای این كتابخانه در زمینه تاریخ، باستان شناسی و موزه شناسی است.
استانبول (كتابخانه انستیتوی تاریخ پزشكی)
این كتابخانه وابسته به دانشگاه استانبول است و بطوری كه از عنوانش نیز مستفاد می شود اكثریت آثارش در زمینه پزشكی و علوم وابسته است. كتابخانه از مجموعه هایی نظیر مجموعه پرفسور دكتر نشأت عمر ایردلپ و پرفسور دكتر عاقل مختار اوزدن تشكیل یافته است.
استانبول (كتابخانه ایاصوفیه)
این كتابخانه كه در داخل مسجد ایاصوفیه قرار داشت از سوی سلطان محمود اول ساخته شد و در 24 محرم 1153 هجری در حضور سلطان فعالیت خود راآغاز كرد. كتابخانه ایاصوفیه به گفته صبحی محمد به هنگام گشایش چهار هزار كتاب داشت كه قسمتی از آنها از خزینه عامره آمده بود و بخشی دیگر را دولتمردان و شیخ الاسلامان و آغاهای دارالسعاده به سلطان اهدا كرده بودند.
این كتایخانه كه از نقطه نظر مطالعات اسلامی حائز اهمیت است در سال 1968 به كتابخانه سلیمانیه منتقل گردید.
استانبول (كتابخانه بشیر آغا)
كتابخانه بشیر آغا كه یك كتابخانه تحقیقاتی است از سوی بشیر آغا احداث شده است. وی كه خود از هنر خطاطی بهره داشت تأثیری بسیار در سلطان احمد سوم و سلطان محمود اول داشت و در تعیین صدراعظم ها نقش آفرین بود. پس از مدتی كه از فعالیت كتابخانه گذشت مشاهده شد كه كتابداران برخلاف وقفنامه عمل می كنند و تعدادی از كتابها (38 نسخه خطی) مفقود شده است. بدین جهت كتابخانه تعطیل شد و مجدداً با هیأتی جدید شروع بكار كرد. آثار موجود در این كتابخانه در حال حاضر در سلیمانیه در بخشی جداگانه نگهداری می شود.
استانبول (كتابخانه حاجی سلیم آغا)
این كتابخانه تحقیقاتی در سال 1781 میلادی در محلی كه حاجی سلیم آغا (امین ترسانه) احداث كرده بود تأسیس شد. هسته اصلی كتابخانه را كتابهایی اهـدایی خود سلیم آغـا تشكیل می دهـد (1281 جلد). پس از استقرار جمهوریت و تصویب قانون توحید تدریسات، آثار موجود در تعدادی از مساجد، تكایا و زوایای محله اسكدار به این كتابخانه انتقال یافت. آثار این كتابخانه از پنج مجموعه (مجموعه حاجی سلیم آغا، مجموعه عزیز محمود خدائی افندی، مجموعه نور بانو سلطان (والده عتیق)، مجموعه كمانكش امیر خواجه و مجموعه یعقوب آغا تشكیل شده است.
امروز كتابخانه تحت نظارت كتابخانه سلیمانیه اداره می شود.
استانبول (كتابخانه خسرو پاشا)
این كتابخانه كه وابسته به وزارت فرهنگ است. در سال 1839 به همت خسرو پاشا یكی از دولتمردان عهد سلیم سوم، محمود دوم و عبدالحمید اول تأسیس شد. آثار موجود در این كتابخانه از شش قسمت زیر تشكیل یافته است:
كتابهای خسرو پاشا؛ كتابهای مهرشاه سلطان؛ كتابهای اسم خان سلطان، كتابهای بشیر آغا، كتابهای حسن حسنی پاشا و كتابهای مسجد ایوب.
آثار موجود در این كتابخانه به جهت وجود رطوبت بیش از حد به سلیمانیه منتقل شده است.
استانبول (كتابخانه دانشگاه استانبول)
این كتابخانه در سال 1924 تحت عنوان كتابخانه دارالفنون در ساختمان مدرسه القضاه احداث شد و در سال 1993 به كتابخانه دانشگاه استانبول تغییر عنوان داد. هسته اصلی كتابخانه را آثاری تشكیل می دهند كه از كتابخانه ییلدیز سرای منتقل شده بودند؛ سپس كتابهای خالص افندی، صاحب ملاورضا پاشا بدان افزوده شدند. در سال 1953 نیز بیش از یك هزار اثر از سوی ابن الامین محمود كمال اینال به مجموعه كتابخانه افزوده شد.
كتابخانه دانشگاه اسانبول آثار ارزشمندی دارد كه اغلب جزو نوادر به حساب می آیند. جمع آثار خطی موجود در كتابخانه دانشگاه استانبول 18602 نسخه است كه از میان آنها 1615 نسخه به فارسی است؛ بعضی از آنها چون نسخه مینیاتور دار شاهنامه فردوسی از شاهكارهای هنری محسوب می شوند.
استانبول (كتابخانه دولتی بایزید)
این كتابخانه كه وابسته فرهنگ می باشد نخستین كتابخانه ای است كه به دست دولت احداث شد و عنوان كتابخانه عمومی عثمانی را به خود اختصاص داد. در سال 1822 بود كه بخش عمارت مجتمع بایزید به كتابخانه اختصاص یافت و سلطان عبدالحمید دوم برای اتمام تعمیرات مبالغی از بودجه اختصاصی خود صرف كرد. كتابخانه روز 25 حزیران 1884 با حضور رجال دولت و قاطبه مردم افتتاح شد و یك دوره از كتاب تاریخ نعیما با سلام و صلوات در قفسه جای گرفت. كتابخانه دولتی بایزید از جمله كتابخانه هایی است كه ناشران موظفند یك نسخه از انتشارت خود را بدان بفرستد.
استانبول (كتابخانه راغب پاشا)
این كتابخانه در سال 1762 از سوی راغب پاشا، صدراعظم دوره سلطان عثمان سوم و سلطان مصطفی سوم احداث گردید. راغب پاشا علاوه بر اینكه دولتمردی صاحب نام بود، در زمینه شعر و ادب نیز آوازه داشت. وی مدتی برای انجام وظایفی دولتی به همدان رفت و سپس به عنوان نماینده دولت در مذاكرات ایران- عثمانی شركت جست. وی پس از طی مدارج مختلف بر منصب صدارت تكیه زد و تا مرگ در این مقام ماند. آثار موجود در این كتابخانه را چهار منبع تشكیل می دهد: كتابهای راغب پاشا؛ كتابهای مدرسه مصلی؛ كتابهای مدرسه یحیی توفیق؛ كتابهای مدرسه نو.
استانبول (كتابخانه سلیمانیه)
این كتابخانه كه وابسته به وزارت فرهنگ می باشد از نقطه نظر احتوای آثار خطی بزرگترین كتابخانه تركیه است. كتابخانه در محل مدارس اول و ثانی مجتمع سلیمانیه كه به دستور سلطان سلیمان قانونی به دست معمار سنان ساخته شده بود قرار دارد. كتابخانه سلیمانیه در حال حاضر شامل 111 مجموعه مختلف است و افزون بر آن پنج كتابخانه موقوفه (عاطف افندی، حاجی سلیم آغا، كوپریلی، نور عثمانیه و راغب پاشا) بدان وابسته اند.
تعداد آثار خطی موجود در این كتابخانه 65321 نسخه است كه از میان آنها 6267 نسخه به فارسی است.
استانبول (كتابخانه عاشر افندی)
مصطفی افندی رئیس الكتاب عصر محمود اول براساس وقفنامه ای كه تنظیم كرد كتابهای خود را به كتابخانه ای كه در باغچه قاپی استانبول می ساخت اهدا كرد و چون پیش از اتمام ساختمان كتابخانه درگذشت پسرش مصطفی عاشر افندی- كه او نیز چون پدر رئیس الكتاب بود- آرزوی پدر را جامه عمل پوشانید. مجموعه این كتابخانه از چهار قسمت تشكیل شده كه عبارتند از:كتابهای مصطفی افندی؛ كتابهای عاشر افندی؛ كتابهای حامد افندی، (نوه مصطفی افندی) و كتابهای قصیده جی زاده سلیمان سری افندی. آثار موجود در این كتابخانه در حال حاضر در كتابخانه سلیمانیه تحت عنوان مجموعه عاشر افندی و رئیس الكتاب مصطفی افندی نگهداری می شود.
استانبول (كتابخانه عاطف افندی)
این كتابخانه در سال 1741 از سوی مصطفی عاطف افندی احداث شد. وی كه از دولتمردان صاحب نام عصر عبدالحمید اول بود، علاقه وافری به شعر و ادب داشت. كتابخانه با اهدای كتابهای حاجی عمر افندی و خانواده زكی پاك آلین غنی تر شد. آثار خطی موجود در این كتابخانه شهرتی بسزا در میان پژوهشگران داخلی و خارجی دارد؛ بعضی از آنها نادر و یا نسخه منحصر به فرد هستند و برخی دیگر به خط مؤلف بوده، یا به وسیله علمای مشهور كتابت یافته اند. این آثار كه از نقطه نظر تذهیب و تجلید نیز شهرت دارند هم اكنون در كتابخانه سلیمانیه در بخشی جداگانه نگهداری می شوند.
استانبول (كتابخانه كوپریلی)
كتابخانه نخستین كتابخانه مستقلی است كه در سال 1661 احداث شد و كتابهای سه تن از اعضای خانواده كوپریلی (محمد پاشا، فاضل احمد پاشا و محمد عاصم بیگ) را دربرگفت. بنیانگذار این كتابخانه فاضل احمد پاشا یكی از صدراعظم های مقتدر عثمانی است كه به اعمال شدت و خشونت شهرت داشت. این كتابخانه در حال حاضر تحت اداره سلیمانیه مشغول فعالیت است.
استانبول (كتابخانه ملت)
كتابخانه ملت در سال 1916 در مدرسه ای كه از سوی شیخ الاسلام فیض الله افندی ساخته شده بود با 2189 نسخه خطی موقوفه فیض الله افندی و كتابهای اهدایی علی امیری افندی شروع بكار كرد. از وقفنامه و كتیبه ای كه بر در مدرسه فیض الله افندی نصب گردیده برمی آید كه مدرسه در سال 1112 هجری بنا شده است. در اوایل قرن بیستم مدرسه به صورت خرابه درمی آید و شهرداری استانبول مصمم می شود كه آن را تخریب كند و به جایش پاركی برپا دارد. در این اوان جمعیت دوستداران استانبول وارد میدان می شوند و به همت مصطفی خیری افندی شیخ الاسلام، وزارت اوقاف را به تعمیر مدرسه مجبور می سازند.
هسته اصلی كتابخانه را شش مجموعه زیر تشكیل می دهد:
كتابهای علی امیری افندی؛ كتابهای فیض الله افندی؛ كتابهای راشد افندی، كتابهای ولی الدین جارالله افندی، كتابهای پرتوپاشا وكتابهای حكیم اوغلی پاشا.
كتابخانه ملت یكی از پنج كتابخانه تركیه است كه نسخه ای از كلیه انتشارت داخل تركیه را دریافت می دارد. وقتی كتابخانه ملت را بصورت كتابخانه عمومی درآمد، آثار خطی آن به جز آثار اهدایی فیض الله افندی و علی امیری افندی به كتابخانه سلیمانیه منتقل شدند. باتوجه به اهمیت و اعتبار نسخه های خطی موجود در این كتابخانه، موزه ای در بطن آن تأسیس شده كه آثار مذهب و گرانبها در آن جای گرفته است.
استانبول (كتابخانه موزه آثار ترك- اسلامی)
موزه آثار ترك- اسلامی روز 27 نیسان 1914 با عنوان موزه اوقاف اسلامیه در بخش دارالضیافه مجتمع سلیمانیه افتتاح شد و در دوره جمهوریت عنوان فعلی خود را به دست آورد. اساس كتابخانه را نسخه هایی از قرآن كریم تشكیل می دهند كه از مساجد و درگاهها آورده شدند. متعاقباً تعدادی از آثار نفیس خطی از دیگر كتابخانه های استانبول و آثار مضبوط در كتابخانه های چوپان مصطفی پاشا (واقع در قبضه) و سلیمیه (واقع در ادرنه) بدین جا انتقال یافتند.
استانبول (كتابخانه موزه توپقاپی سرای)
ساختمان كتابخانه همزمان با ساختمان كاخ توپقاپی در قرن 15 آغاز شد. آثار موجود در این كتابخانه از تركیب 9 مخزن زیر به وجود آمده است :
كوشك روان؛ خزینه؛ كتابخانه اندرون؛ كوشك بغداد؛ بخش مدینه؛ خزینه امانت؛ بخش كوغوشلار؛ بخش محمد رشاد و تیریال خانم و بخش آثار جدید.
درحال حاضر مهمترین و ارجمندترین مخطوطات موزه كه با مهر سه سلطان ممهور شده اند در كوشك روان- كه به عنوان كتابخانه خاص نیز شهرت دارد نگهداری می شود. خزینه حاوی كتابهایی است كه از سوی سلاطین خریداری و یا اهدا شده است و اغلب تاریخی و ادبی می باشند. آثار موجود در كوشك بغداد با مهر سلطان عبدالحیمد اول و سلطان سلیم دوم ممهور شده اند. بخش مدینه حاوی آثاری است كه از كتابخانه های سلطان عبدالحیمد اول، سلطان محمود دوم، حاجی بشیر آغا و شیخ الاسلام عارف حكمت گردآوری شده اند.
استانبول (كابخانه نور عثمانیه)
ساختمان این كتابخانه در سال 1749 به دستور سلطان محمود اول آغاز شد و به جهت مرگ او از سوی برادرش در سال 1755 به پایان رسید. آثار موجود در كتابخانه نور عثمانیه در سه بخش قرار گرفته اند:
1-بخش نور عثمانیه شامل 4955 نسخه خطی قدیمی
2- بخش بایرام پاشا
3- بخش هدایا و آثار مطبوع
لازم به یادآوری است كه از میان 5052 نسخه خطی موجود در این كتابخانه 1117 نسخه به فارسی است.
قونیه (كتابخانه موزه مولانا)
این كتابخانه تحقیقاتی وابسته به وزارت فرهنگ بوده، در سال 1855 از سوی محمد سعید همدم چلبی، بیست و پنجمین پوست نشین درگاه مولویه تأسیس شده است. از میان 2298 نسخه خطی موجود در این كتابخانه كه اغلب در زمینه علوم اسلامی، تاریخ و ادبیات هستند قریب یكهزار نسخه به فارسی است. فهرست نسخه های خطی فارسی این كتابخانه، همراه با سه كتابخانه دیگر قونیه (یوسف آغا، مخطوطات منطقه و فریدون نافذ اوزلق) از سوی این رایزنی فرهنگی فراهم آمده و تحت طبع است.
قونیه (كتابخانه یوسف آغا)
این كتابخانه تحقیقاتی وابسته به وزارت فرهنگ است و در سال 1796 در ساختمانی كه از سوی یوسف آغا، كدخدای مهرشاه والده سلطان ساخته شده بود تأسیس شد. آثار خطی موجود در این كتابخانه از اهمیتی بسزا برخوردار هستند و اغلب مورد اشاره محققان داخلی و خارجی قرار می گیرند.
مغنیسا (كتابخانه عمومی)
هسته اصلی این كتابخانه را كتابخانه مرادیه تشكیل می دهد كه در سال 1806 از سوی حسین آغا (از قره عثمان اوغول لاری) تأسیس یافته بود. هدف صلی از احداث این كتابخانه، تلفیق و تركیب كتابخانه هایی بود كه بطور جداگانه در مسجدها، مكتب ها و دارالشفاء ها خدمت می كردند. پس از تصویب قانون توحید تدریسات، آثار موجود در تكایا و زوایا نیز به كتابخانه جدید منتقل شدند. كتابخانه عمومی مغنیسا حاوی بیش از پنج هزار نسخه خطی است.
موزه هنرهای زیبا
در موزه هنرهای زیبا نمونه های بسیار زیبایی از آثار نقاشی و هیكلهای متعلق به قرون 19 تا به امروز به نمایش گذاشته شده است.
روزهای بازدید: همه روزه بغیر از روزهای دوشنبه و پنج شنبه.
موزه فرش
این موزه در مقابل كوچه ای كه كاخ ابراهیم پادشاه در آن قرار دارد واقع شده است. در این موزه انواع فرش و گلیم عتیقه ای كه از مناطق مختلف تركیه جمع آوری شده و به نمایش گذاشته شده است.
روزهای بازدید: همه روزه بغیر از روزهای دوشنبه.
موزه صد برگ خانم
موزه صد برگ خانم كه در منطقه فوقانی تنگه و در محله های كناری بیوك دره واقع گردیده مملو از كلكسیونهایی است كه در دو ویلای متعلق به قرن 19 جمع آوری گردیده است. به این موزه كه قبلا" نمونه هایی از هنر تزئینات ترك به نمایش گذاشته شده بود، با اضافه شدن كلكسیون باستان شناسی، توسعه بیشتری یافته است.
روزهای بازدید: همه روزه بغیر از روزهای چهارشنبه.
قصر سلطنتی حاجیا صوفیا (فرزانه مقدس)
که امروزه با نام موزه ایا صوفیا شناخته می شود بی شک یکی از معروفترین ساختمانها به شمار می رود. این قصر ابتدا توسط کنتسانتین بزرگ بنا نهاده شد، و بعد در قرن 6 میلادی توسط جاستنین مورد بازسازی و مرمت قرار گرفت. ارتفاع گنبد بزرگ این قصر از سطح زمین 55 متر و قطر آن 31 متر میباشد. لحظه ای درنگ و تأمل در این قصر کافی است تا توجه شما به وجود موازئیک های متعلق به دوره بیزانس که در ساخت این مکان مورد استفاده قرار گرفته معطوف شود. بازدید از این موزه همه روزه به استثناء روزهای دوشنبه ممکن میباشد.
موزه های باستان شناسی در قسمت داخلی اولین حیات کاخ توپ کاپی قرار دارند. در این مکان کلکسیونی از عتیقه ها و گنج های با ارزش وجود دارد. از جمله این آثار با ارزش می توان به تابوت سنگی اسکندر و نمای سر در معبد آتن اشاره کرد. در موزه مشرق باستان نیز می توان نمونه هائی از هنر سومریها، بابلیها و عاشوریان را یافت کرد. (بازدید از این موزه ها نیز همه روزه جز دوشنبه ها ممکن می باشد.
چینعلی کوشک
این عمارت در قرن 15 میلادی توسط محمّد، فاتح استانبول ساخته شد. از این عمارت امروزه بعنوان یک موزه سرامیک استفاده می گردد. در این موزه نمونه هائی از کاشی ها و سفالهای قرن 16 میلادی مربوط به دوران سلجوقیان و عثمانیها نگهداری و در معرض دید بازدید کنندگان قرار می گیرد. (این موزه همه روزه به جز روزهای دوشنبه جهت بازدید همگان باز می باشد.
موزه کاریه
این موزه بعد از موزه ایا صوفیا یکی از مهمترین بناهای تاریخی دوره بیزانس می باشد. این موزه در قرن یازدهم ساخته شد. دیوارهای این بنا با موازئیک های متعلق به قرن چهاردهم تزئین شده است که در نوع خود بسیار زیبا و دیدنی می باشد. در درون این موازئیک ها می توان تصاویری از زندگی حضرت مسیح و حضرت مریم را مشاهده نمود. در اطراف این موزه خانه هائی از چوب بنا شده که محلی است مناسب و به دور از هیاهو برای نوشیدن یک فنجان چای و یا قهوه. این موزه همه روزه به جز روزهای چهارشنبه جهت بازدید همگان باز است.
1-دانشگاه اژه Ege Universitesi (Aegean University)
2-دانشگاه آنادولیا Anadolu Universitesi (Anatolia University)
3-دانشگاه آنکارا Ankara Universitesi (Ankara University)
4-دانشگاه آتاتورک Ataturk Universitesi (Ataturk University)
5-انشگاه بوغازیچی Bogazici Universitesi (Bogazici University)
6-دانشگاه جوکوروا Cukurova Universitesi (Cukurova University)
7-دانشگاه دوقوس ایلول Dokuz Eylul Universitesi (Dokuz Eylul University)
8-دانشگاه قاضی Gazi Universitesi (Gazi University Ankara)
9-دانشگاه حاجی تپه Hacettepe Universitesi (Hacettepe University)
10-دانشگاه تکنیک استانبول Istanbul Teknik Universitesi (Istanbul Technical University)
11-دانشگاه استانبول Istanbul Universitesi (Istanbul University)
12-دانشگاه مارمارا Marmara Universitesi (Marmara University)
13-دانشگاه اورتا دوقو تکنیک Orta Dogu Teknik Universitesi Ankara (Middle East Technical University)
14-دانشگاه میمار سینان Mimar Sinan Universitesi (Mimar Sinan University)
15-دانشگاه ییلدیز تکنیک Yildiz Teknik Universitesi (Yilidiz Technical University)
16-دانشگاه بیلکنت Bilkent Universitesi (Bilkent University)
17-دانشگاه کارا دنیز تکنیک Karadeniz Teknik Universitesi (Karadeniz University of Technology)